Anar – 75
81
ba
şına gələn qəribə əhvalatı danışa biləcəyi tək adam olan Kati-
b
ənin də şəhəri tərk edəcəyini öyrənir. Özünü toplayıb hər şeyi
yenid
ən başlamaq, hətta Katibəyə evlilik təklif etmək istəsə də,
bu
nun üçün çox gec olduğunu anlayır. Katibəni—həyatdakı ona
m
əhrəm olan tək insanı itirdiyini anladığı andan “O” ölümə təs-
lim olur.
Ayşe Atay bu hadisəni hekayənin əvvəlində Anarın Nazim
Hikm
ət yaradıcılığından sitat gətirdiyi şeir ilə əlaqələndirir:
“Hika
ye, Anarın hikaye ve romanlarında görmeye alışık olduğu-
muz şekilde bir şiir dörtlüğüyle başlamaktadır. Sevdiğini kaybe-
den bir adamın ölüm korkusu duymasından bahsedən şiir, hika-
yenin te
masıyla da bir anlamda örtüşmektedir. Çünkü kendisin-
den “O” diye bahs
edilen şahıs sevgilisiyle ilişkilerinin tamir ol-
ma
yacak şekilde bittiğini anladıktan sonra kırmızı limuzinle ge-
len ölümüne tesl
im olmuştur” (14,182).
Süjetin razvyazka m
ərhələsində “O” artıq hər şeyin sona yet-
diyini an
layır, yuxusunda, həyatında rastlaşdığı bu “qırmızı li-
muzinin” n
ə ifadə etdiyini başa düşür. Finalda “qırmızı limu-
zin”
ə təslim olur.
“Qırmızı limuzin” obrazı əsərdə ölüm məfhumunu simvolizə
edir. İnsanların bir-birinə laqeyd olduğu bir cəmiyyətdə tək-tən-
ha ömür sür
ən, həyatında heç bir dəyişiklik baş verməyən, mə-
n
ən iflas edən “O”nun cismani məhvini “qırmızı limuzin” ta-
mam
layır.
İnsanla insanın, insanla cəmiyyətin bir-birinə kəskin şəkildə
yad
laşması “O”nun mənəviyyatına, psixologiyasına özü də hiss
etm
ədən dərindən təsir edir, şüur altına yerləşir. Elə “O”nun qa-
rışıq yuxusu, vahiməsi, bu yaxında nəyinsə məşum bir şeyin—
baş verəcəyini fəhmlə duyması bunun sübutudur. “O” hər şeyin
bit
diyini anlayanda artıq eymənib qorxmur.
“Az
ərbaycan ədəbiyyatında, bir neçə nümunə istisna olmaqla,
yad
laşma problemi, demək olar ki, xamdır. İstisnalar dedikdə,
m
ən Anarın “Qırmızı limuzin”ini, Vaqif Səmədoğlunun “Yaşıl
eyn
əkli adam” pyesini və cavan nasirlərdən Yaşarın “Dəfn”,
|