Мцяллифдян

 

~ 535 ~ 

 

Holland  dilindən  tərcümədə  «brandewijn»  sözü  «qovrulmuĢ  və 

destillə edilmiĢ» mənasını verir. 

Tündlüyündən  və  hazırlanma  üsulundan  asılı  olaraq  brendinin 

üç növ müxtəlifliyi fərqləndirilir. 

Tünd  brendi,  spirtin  həcmdə  payı  80-90%  arasında  olur. 

QıcqırdılmıĢ  Ģirənin  və  cecənin  destilləsindən  alınır;  əvvəlcədən 

destillə edilmiĢ su ilə duruldularaq az miqdarda yetiĢdirmək üçün, 

həmçinin tünd Ģərablar hazırlamaq üçün istifadə olunur; 

Brendi  qrappa.  Spirtin  həcmdə  payı  70-80%-dir.  SıxılmıĢ  cecə 

qıcqırdıldıqdan sonra ikiqat destilləyə məruz qoyulur. YetiĢdirilmiĢ 

və destillə edilmiĢ su ilə duruldulduqdan sonra hazır alkoqollu içki 

kimi istifadə olunur; 

Xüsusi  brendi.  Spirtin  həcmdə  payı  57-72%-dir.  ġərabdan 

yaxud  qıcqırdılmıĢ  Ģirədən  destillə  və  alınan  məhsulun  sonrakı 

yetiĢdirilməsi  yolu  ilə  hazırlanır.  Ġstifadə  olunan  xammaldan, 

destillə  üsulundan  və  yetiĢdirmə  Ģəraitindən  asılı  olaraq  brendilər 

fərqləndirilir (cədvəl 19.8). 

Cədvəl 19.8 

Ġstehsal olunan brendilər 

Brendi 

Əsas xammal 

Hazırlandığı yer 

Gavalı 

(Slivovisa) 

Gavalı 

Bolqarıstan, Macarıstan, 

Rumıniya, keçmiĢ 

Yuqoslaviya, Moldova və b. 

Kalvados 

Alma 

Almaniya, Danimarka, 

Ġsveçrə, Rusiya, Litva və b. 

Qrappa 

Üzüm cecəsi 

Ġtaliya 

Mark 

Üzüm cecəsi 

Fransa 

Çaça 

Üzüm cecəsi 

Gürcüstan 

Raki 

Gavalı və üzüm 

cecəsi 

Bolqarıstan 

 

 

---

 

~ 536 ~ 

 

19.8 saylı cədvəlin davamı 

Arrak 

ġəkər qamıĢı 

melassası 

Türkiyə 

Vilyam 

Armud 

Dünyanın bir sıra ölkələri 

KirĢ 

Albalı 

Almaniya, Avstriya, 

Ġsveçrə 

Tekila 

Aqava 

Meksika 

Sake 

Düyü 

Yaponiya 

Bryuno 

Qarğıdalı 

Fransa 

Lis 

ġərab 

çöküntüsü 

Fransa 

 

 

---

 

~ 537 ~ 

 

İyiriminci fəsil 

 

 

QALIQLARIN EMALI TEXNOLOG

İYASI 

 

20.1. 

Qalıqların

  

təsviri

 

Bildiyimiz kimi, üzüm salxımı bərk (daraq, qabıq, toxum və lət) 

və Ģirə adlanan maye hissədən ibarət olub, zəngin kimyəvi tərkibə 

malikdir  (Ģəkil  20.1).  ġirə  üzümün  əsas  tərkib  hissəsi,  salxımın 

bərk  elementləri  isə  qalıqlardır.  Kimyəvi  maddələr  salxımın  ayrı-

ayrı  hissələrində  qeyri-bərabər  paylanmıĢlar  (cədvəl  20.1). 

ġərabçılıqda alınan qalıqları ümumiyyətlə iki qrupa bölmək olar: 

1.

 

Mövsümdə  üzüm  emal  olunub,  Ģirə  hazırlandıqda  alınan 

qalıqlar; 

2.

 

Bütün il müddətində Ģərab hazırlanmasında alınan qalıqlar. 

Birinci  qrupa  daraq,  cecə  və  sulfidləĢdirilmiĢ  çöküntü  daxildir. 

Tətbiq  olunan  texnoloji  üsullardan  və  avadanlıqlardan  asılı  olaraq 

qalıqların miqdarı dəyiĢir (cədvəl 20.2.).  

Daraq.  Əzicidə  ayrılan  darağın  səthində  müəyyən  qədər  Ģirə 

getməklə,  həmin  Ģirə  az  miqdar  Ģəkərliyə  malik  olur  (1-1,5%). 

Bundan  baĢqa,  yetiĢmiĢ  daraqda  0,1%  Ģərab  turĢusu,  1,3-3,17% 

tanin;  yetiĢməmiĢ  daraqda  5%-ə  qədər  tanin,  6%-ə  qədər  aĢı 

maddələri, 2,4%-ə qədər mineral və azot maddələri olur. 

Bəzi  zavodlarda  həmin  daraq  yenidən  sıxılır  və  bu  zaman  1 

tondan  1  dekalitrə  qədər  daraq  Ģirəsi  ayrılmaqla  ondan  spirt  alın-

masında  istifadə  olunur.  Bəzən  daraq  su  ilə  yuyulur,  alınmıĢ  Ģirin 

məhsul qıcqırdılır və spirt alınır. 

Daraq salxımın kütləsinin 1,8-8,5%-i (orta hesabla 3,5%) təĢkil 

etməklə, ondan Ģərab spirti, Ģərab spirt ekstraktı, gübrə almaq üçün 

istifadə olunur. 

Üzüm  cecəsi.  Cecə  ikinci  məhsulların  çox  hissəsini  təĢkil 

etməklə  (7-17%)  Ģirədən  (Ģirin  əzinti),  yaxud  Ģərabdan  (qıcqırmıĢ 

əzinti) ayrılan qalıqdır. Qabıq, toxum, qalıq mayedən (Ģirə, Ģərab) 

və bəzən daraqdan ibarət olur. 

 

---

 

~ 538 ~ 

 

 

 

Şəkil 20.1.  Üzümün kimyəvi tərkibinin prinsipial sxemi 

---

 

~ 539 ~ 

 

Cədvəl 20.1.    

Üzüm salxımının ayrı-ayrı hissələrinin kimyəvi tərkibi 

Tərkib  

Daraq 

Qabıq 

Toxum 

Lət 

Su 

55-80 

60-80 

25-50 

60-90 

Azotlu maddələr 

0,7-2,0 

0,8-2,0 

0,8-1,2 

0,2-1,4 

Azotsuz maddələr 

2,1 

20,0 

19,0 

10,2-

40,0 

Sellüloza 

5,0 

4,0 

28,0 

çox az 

Kül 

1-2 

0,5-1,0 

1,2-2,9 

0,2-0,6 

ġəkər 

iz 

çox az 

- 

5-32 

Alma turĢusu 

0,3 

- 

- 

0,1-1,5 

ġərab turĢusu 

iz 

çox az 

- 

0,4-1,0 

Fenol maddələri 

1,2-5,4 

0,5-4,0 

2-8 

iz 

Yağlar 

- 

0,1 

10-24 

0,2-0,5 

 

 

Cədvəl 20.2. 

100 kq üzümdən alınan ikinci məhsulun tərkibi 

Tərkib 

Miqdarı, kq-la 

-dək 

orta 

Daraq 

1,8-8,5 

3,5 

ġirin cecə: 

a) fasiləsiz iĢləyən sıxıcı 

 

7-12 

 

10,0 

b) hidravliki, pnevmatik, 

vintli sıxıcılar 

12-17 

14,0 

QıcqırmıĢ cecələr 

8-17 

13,0 

Toxum 

0,0-6,0 

3,0 

 

Cecə  tətbiq  olunan  texnologiyadan  asılı  olaraq,  Ģirin  (təzə, 

qıcqırmamıĢ) – təzə üzümdən sıxılmadan sonra alınmıĢ və Ģəkərsiz 

(qıcqırmıĢ)  –  qıcqırmıĢ  əzinti  sıxıldıqdan  sonra  (yaxud  saxlanaraq 

qıcqırdıldıqdan sonra) alınmıĢ ola bilir. Cecə rənginə (qıcqırmıĢdan 

---