Мцяллифдян

 

~ 546 ~ 

 

ğundan, qanda xolestrinin miqdarının yüksəlməsinin qarĢısını alır. 

Yağın  belə  antixolestrin  təsirə  malik  olmasını  tərkibində  60-70% 

təĢkil  edən  linol  turĢusu  ilə  də  izah  edirlər.  Ona  görə  də  son  illər 

Ġtaliya,  Fransa,  Ġspaniya  və  digər  ölkələrdə  üzüm  yağı  istehsalı 

durmadan yüksəlməkdədir. 

Sıxılmaq  yolu  ilə  alınan  yağdan  qidada  istifadə  olunur.  YaxĢı 

təmizləndikdə  ekstraksiya  yolu  ilə  alınmıĢ  yağdan  da  bu  məqsəd 

üçün istifadə oluna bilər. Üzüm yağı əsasən ətriyyat,əczaçılıq, lak 

və  rənglər  istehsalında  geniĢ  tətbiq  sahəsi  tapmıĢdır.  Üzüm  yağı 

əlavə  olunmaqla  alınmıĢ  sabun  yüksək  yumĢaqlığı  və  köpüklən-

məyi  ilə  fərqlənir.  Bir  çox  ölkələrdə  ondan  həmçinin  konserv  və 

marqarin istehsalında istifadə edirlər. 

Şərab  sirkəsi.  Əsasən  Ģərabdan  hazırlanmasına  baxmayaraq, 

onun  cecə,  maya  çöküntüsü  və  konyak  bardasından  istehsalı  da 

iĢlənmiĢdir.  Kimyəvi  tərkibi  belədir  (q/dm

3

-lə):  ekstrakt  –  14,9-

17,2;  Ģəkər  -  6,1-7,7;  Ģərab  turĢusu  –  1,3-1,7;  kül  –  2,5-3,4;  sirkə 

turĢusu  –  70,3-76,2.  ġərab  sirkəsindən  qidaya  əlavə  kimi  və 

həmçinin təbabətdə istifadə olunur. 

Yem  məhsulları.  ġərabçılıq  qalıqlarından  alınan  yem  məhsul-

larına yem unu və yem mayası aiddir. 

Yem  unu,  yaxud  dənəvərləĢdirilmiĢ  yem,  toxum  ayrıldıqdan 

sonra  qurudulmuĢ  cecədən  və  həmçinin  toxumdan  yağ  alındıqdan 

sonra  qalan  jmıxdan  alınır.  Heyvandarlıq  və  quĢçuluqda  həm 

sərbəst yem kimi, həm də əlavə kimi istifadə olunur.  

Yem  mayası  (zülali  yem)  spirt  qovulduqdan  və  Ģərab  turĢu 

xammalı ayrıldıqdan sonra yerdə qalan maya çöküntüsündən alınır. 

Onlar nəm və quru vəziyyətdə istifadə olunur. Yem mayası 12%-ə 

qədər  nəmliyə,  25%-dən  çox  zülala  (quru  maddəyə  çevrilməklə) 

malik olmalıdır. 

Üzüm  qida  rəngləyicisi  qırmızı  üzüm  sortlarının  cecəsindən 

cövhər, yaxud toz Ģəklində hazırlanır. 

QatılaĢdırılmıĢ üzüm rəngləyicisi – tünd-nar rəngli Ģəffaf maye 

olub,  Ģərab  ətrinə  və  büzüĢdürücü  turĢ  dada  malikdir.  Tərkibində 

quru  maddələrin  (ümumi  ekstrakt)  miqdarı  30%-dən  çox, 

---

 

~ 547 ~ 

 

rəngləyici maddələr  – 50  q/dm

3

-dən  çox, kül –  7%-ə  qədər;  3%-li 

məhlulunda pH – 2,2-2,5% olmalıdır. 

Daraq  və  cecə  ekstraktı,  daraq  və  cecədə  olan  fenol  və  digər 

ekstrakt  maddələrinin  20-50  h.%  tündlüyə  malik  Ģərab-spirt 

məhlulu ilə ekstraksiya  edilməsi ilə hazırlanır. Xüsusi texnologiya 

ilə  hazırlanan  Ģərablar  (madera,  Portveyn)  istehsalında  istifadə 

olunur. 

Cecənin 20-50 h.% tündlüyə malik su-spirt məhlulundan da bir 

sıra içkilər istehsalında istifadə olunur. 

Enant  efiri  (konyak  yağı).  Təmiz  halda  –  rəngsiz  maye  olub, 

spirtdə  yaxĢı  həll  olmaqla,  suda  həll  olmur.  Özünü  etil  efirlərinin 

ali  yağ  turĢuları  ilə  (kaprin,  kapril,  laurin  və  az  miqdarda  kapron, 

miristin, palmitin, stearin) qarıĢığı kimi göstərir. 

Enant  efiri  əsasən  Ģərab  mayalarında  tapılır.  1  ton  mayadan 

enant  efiri  çıxımı  400  q,  cecədən  isə  olduqca  azdır.  Yeyinti  və 

ətriyyat sənayesində istifadə oluna bilər. 

Cecə və daraqdan alınan gübrələr. Üzüm emalının qalıqların-

dan  bitki  mənĢəli  gübrələrin  tərkib  hissəsi  kimi  geniĢ  istifadə 

olunur.  Əsasən  kompost  Ģəklində hazırlanmaqla,  qoyulduqdan  6-7 

ay  sonra,  daha  doğrusu  növbəti  ilin  yazında  istifadə  olunur.  Hey-

vandarlıqda yem kimi istifadə oluna bilməyən quru qabıq, kombinə 

edilmiĢ  gübrələr  hazırlamaq  üçün  göndərilir.  Bu  zama  nonu 

mineral  gübrələrlə  1:1  nisbətində  qarıĢdırırlar.  Üzüm  tənəyi  daraq 

və  cecənin  yanmasından  alınan  kül  və  gübrə  kimi  istifadə  olunur. 

Onun  tərkibində  30%-ə  qədər  kalium  və  10%-ə  qədər  fosfat 

turĢusu vardır. 

 

20.3. 

Şərabçılıq

 

qalıqlarının

 kompleks 

emalı

 

ġərabçılıq  qalıqları  əvvəllər  spirt  və  Ģərab  turĢusu  almaq  üçün 

emal  olunurdu.  Bunu  nəzərə  alan  Krım  Milli  Üzüm  və  ġərab 

Ġnstitutu  «Maqaraç»ın  (əvvəllər  Ümumittifaq  Elmi  Tədqiqat 

Üzümçülük  və  ġərabçılıq  Ġnstitutu)  əməkdaĢları  qalıqların 

kompleks emalı üsulunu iĢləyib hazırlamıĢlar. Bu üsulun tətbiqi ilə 

---

 

~ 548 ~ 

 

qalıqlardan  əlavə  olaraq  üzüm  toxumu,  enotanin,  aminturĢular, 

enant  efiri  (konyak  yağı),  heyvandarlıq  üçün  yem  məhsulları  və 

gübrələr;  qırmızı  üzüm  cecəsindən  qidalar  üçün  rənglər  almaq 

mümkündür.  ġirin  («ağ  üsulla»)  və  turĢ  üzüm  («qırmızı  üsulla») 

cecəsinin,  həmçinin  maya  çöküntüsünün  axımda  kompleks  emalı 

daha səmərəli olub, məhsul itkisini azaldır. 

ġirin  üzüm  cecəsinin  kompleks  emalı  birbaĢa  Ģərabçılıq 

mövsümündə aparılır (Ģəkil 20.2). Ekstraksiya  yolu ilə ondan Ģirə 

və  çökdürməklə  Ģərab  turĢulu  əhəng  alınır.  ġərab  turĢulu  əhəng 

alınmasının  iki  yolu  vardır:  turĢu  və  qələvi  (soda  ilə).  TurĢu 

üsulunda cecə 1 kq Ģərab turĢusuna 0,6-0,8 kq sulfat turĢusu əlavə 

edilmiĢ  isti  su  ilə  iĢlənir.  Bu  zaman  demək  olar  ki,  həll  olmayan 

Ģərab  turĢusunun  duzları  qarĢılıqlı  çevrilmə  reaksiyası  nəticəsində 

asan həll olan Ģərab turĢusuna çevrilir. 

 

Həll  olan  Ģərab  turĢusu  duzlarını  çətin  həll  olan  CaC

4

H

4

O

6

 

(Ģərab turĢulu əhəng) duza çevirmək üçün barda əhəng südü, yaxud 

təbaĢir suspenziyası ilə neytrallaĢdırılır. Belə ki, diffuziya Ģirəsi və 

cecə  bardasında  kalium  ionları  hesabına  həmiĢə  KHC

4

H

4

O

6

  duzu 

olduğundan  əvvəlcədən  ona  (bir  az  artıqlığı  ilə)  20%-li  kalsium 

xlorid məhlulu vurulur.   

 

 

Əgər  məhlulda  kalsium  ionları  artıq  olarsa,  1-2  damla  10%-li 

ammonium  oksalat  məhlulu  əlavə  olunur  və  nəticədə  ağ  rəngli 

çöküntü əmələ gələn. 

 

 

---