Məhəmməd Əmin Rəsulzadə
Yüklə 1,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
6 Təsanüdçülükdə əsri mədəniyyətin əsasını təĢkil edən hürriyyət, Ģəxsi təĢəbbüs və mülkiyyət əsasları bakidir. Fəqət, eyni zamanda dövlət, mütləq liberalizmdə olduğu kimi, fərdlər, siniflər və zümrələr arasındakı münasibət və mücadilələrə laqeyd, sırf zabitə (polis) vəzifəsilə mükəlləf (borclu) bir müəssisə deyildir. Bu sistemdə hürriyyət də, mülkiyyət də mütləq deyil məĢrutdurlar (Ģərti). ġərt isə ümuminin mənfəəti və dövlətlə millətin salamatlığıdır. ġəxsin olsun, zümrə və ya sinfin olsun hürriyyəti, topluluğun yüksək mənfəətləri və hürriyyətini pozmamaq Ģərtlərilə çərçivələnmiĢdir. Liberalizm, bu hüdudu bir Ģəxsin hürriyətilə digər Ģəxsin hürriyyəti arasında etibar edirdi, bunun üçün də dövlətin vəzifəsini sadə, bir zabitə və məhkəmə dərəcəsinə endirmək istəyirdi. Solidarizmdə isə, dövlət millətin təmsilçisi və cəmiyyətdəki münasibətlərin nizamlayıcısıdır. Bu surətlə solidarizm, hürriyyət və mülkiyyət müəssisələrində qoyulmuĢ təbii təĢəbbüs və irəliləmə həmlələrini zədələmədən, kapitalizmin liberal sistemdə ümumi mənfəət zərərinə iĢləyən ifratlarının önünə keçmək vəzifəsini dövlətə verir». Azərbaycanı rus-erməni-mason bolĢeviklərinin əlindən qurtarmağa, qorumağa çalıĢan, amma əli qələmdən, yüksək ideoloji düĢüncədən, siyasi konfranslar keçirmək, yanıb-yaxılmaqdan baĢqa bir Ģeyə yetməyən Məhəmməd Əmin bəyin səsi qulaqlarıma gəlir: dili, mədəniyyəti, dini, əxlaqı, ruhi-mənəvi aləmi - milləti bir olan Azərbaycanda kommunizm ideologiyasına yer ola bilməz! Burada ancaq milli birlik, milli həmrəylik ideologiyası keçərli, yaĢarlı ola bilər! Milli birlik düĢüncəsi çağdaĢ Azərbaycan Respublikasında da azərbaycançılıq ideologiyasının türkçülük, islamçılıq, çağdaĢlıq ideyalarını kökləĢdirən bağdır. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə Azərbaycanda kommunizm yayan yağılara deyirdi: «Hökumət demək, Leninin təbirincə, həddi zatında (özlüyündə) bir sinfin digər sinifləri əzmək və özünə tabe etmək üçün qurmuĢ olduğu cəbr maĢınından baĢqa bir Ģey deyildir. Bunun üçün də Marksa görə, fəhlənin nə vətəni var, nə də milləti. Vətən və millət hissindən məhrum olan bu yeni insanlar zümrəsi - proletariat - «burjua diktatorluqlarını» devirərək, öz hakimiyyətini quracaq və tədriclə bütün sinifləri ortadan qaldıraraq sinifsiz və təzadsız bir cəmiyyət yaradacaq»sa, bu, insanlığın faciəsi olacaqdır! M.Ə.Rəsulzadə 1952-ci ilin oktyabrında Ankarada yayımladığı «Azərbaycan» dərgisindəki «Milli birlik» məqaləsində yazırdı: «Millətçilik fikrinə inananların ilk vəzifəsi «Milli birlik»i mühafizə etməkdir. Bu, millətçilik fikrinin əsası və təməlidir. Ġnternasionalist və kosmopolit nəzəriyyələrlə ortaya atılan marksizm, kommunizm və anarxizm kimi doktrinlərin əsil qayəsi milli birlik və bütünlüyü sarsmaq, parçalamaq və pozmaqdır». Azərbaycanın ictimai-siyasi fikrində millətçilik və milliyyətçilik anlamlarının fərqi çoxlarına tam aydın deyildir. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə bolĢeviklərin yurdumuzun ən dəyərli insanlarını «millətçi» damğası ilə öldürdüyü 7 illərdə türk dilindəki millətçi anlamının Avropadakı patriotizm termininin qarĢılığı olub, patriotizmin tarix boyu, eləcə də XX yüzillikdə də bütün dünyada ən Ģərəfli bir ictimai-siyasi proses olduğunu deyərək, dünya ictimai fikrini bu məsələyə yönəltməyə çalıĢırdı. Məhəmməd Əmin bəy yazırdı: «Bir millətçi, hər Ģeydən əvvəl istiqlal davasında olan bir vətənçi - bir patriotdur» və «avropalıların patriot terminilə ifadə etdikləri anlam, bizim millətçi sözü ilə anlatmaq istədiyimiz anlamın eynidir. Bu, avropalıların nasionalizm sözü ilə dedikləri milliyyətçilikdən tamamilə baĢqa bir Ģeydir». Məhəmməd Əmin Rəsulzadə «Millətçilik - patriotizm» məqaləsində bu məsələni daha geniĢ açıqlamıĢdır: «Millətin, dövlət olmaq əzmində israr edən bir milliyyət olduğu bilgin sosioloqlar tərəfindən kəĢf və tərif edilmiĢdir. Bunu biz, keçən sayımızda qeyd etdik. Bir millətçinin vətən anlayıĢı, coğrafi mənadakı vətəni müstəqil bir dövlət halına gətirmək istəməsidir. Bir millətçi, hər Ģeydən əvvəl istiqlal davasında olan bir vətənçi - bir patriotdur... Nasionalizm Qərbi Avropa demokratiyası anlayıĢınca, təcavüzçü və ümumi tərəqqi yoluna girmək istəməyən, dünyanın seyrindən (gediĢindən) ayrılmıĢ bir gerilik hərəkətidir. Halbuki patriotizm bir millətin öz müqəddəratına Ģəxsən özünün hakim olması və özünəməxsus milli bir dövlət qurması hərəkatıdır, bu isə bütün dünyanı bürüyən tərəqqi hərəkatının bir parçası, demokratik bir hərəkatdır. Tarixi müəyyən Ģərtlərin təsirilə milliyyət halından millət halına gələn topluluqların müstəqil bir dövlət qurmaq və ya istilaya uğrayan vətənlərinin istiqlalını geri almaq uğrunda mücadilə edənlərə mütləq Avropa terminlərilə bir ad lazımsa, bunlara milliyyətçi [nasionalist] deyil, millətçi [patriot], hərəkatlarına da milliyyətçilik [nasionalizm] deyil, millətçilik [patriotizm] demək lazımdır!». M. Ə. Rəsulzadənin əsaslarını yaratdığı «Milli təsanüd» ideologiyasında etatizm prinsipi güclüdür. O dönəmdə ġərqdə etatizmə dayanan ideologiya və idarəetmə düzgün bir siyasət idi. Mustafa Kamal Atatürk də Türkiyə Cümhuriyyətində etatizmi uğurla tətbiq etmiĢdir. Bu prinsiplər çağdaĢ Azərbaycan Respublikası üçün də önəmlidir. Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin «Milli birlik» kitabındakı məqalələrindən onun tarixin ideoloji savaĢlar dönəmində beynəlxalq siyasəti dərindən anlayıb düzgün təhlillər etdiyi görünür. O, Azərbaycanın dünənini yaxĢı bilir, bugününü aydın görürür, sabahının düzgün qurulmasına çalıĢır, rus-sovet bolĢevizmilə də milli istiqlalı geri almaq üçün vuruĢduğunu deyirdi: «Bizim Moskvaya qarĢı davamız məlum olduğu üzrə, sadə, ideoloji bir dava deyildir. Hər Ģeydən əvvəl biz, Rusiya istilası ilə, rus imperializminin bu yeni Ģəklilə vuruĢuruq. Kommunizmlə mücadilə bizim üçün əlimizdən çalınmıĢ istiqlalımızı geri almaq yolunda edilən bir mücadilədir». M. Ə. Rəsulzadə milli öncül kimi etdiyi ideoloji davanın özəlliklərini açıb ona milli yön verir: «Bizim öz hüdudları daxilində qalan rus millətinə qarĢı Yüklə 1,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|