MəHƏRRƏm qasimli

 
~ 90 ~ 
LaĢmaq  deməyə  baĢlamıĢlar.  Deməli,  vuruĢda  ağac-taxta  zərbə 
endirmək vasitəsi olmuĢdur ki, buna ərəb dili formatında baxanda 
DaRB, bizim deyiliĢdə ZəRBə olur. Tıbii ki, zərbə ya taxta kimi 
qurudulmuĢ əllə - yumruqla, ya da az təbii qüvvə tələb edən taxta 
ilə  endirilə  bilər.  Elə  ZəRB  alətləri  də  zərbəsiz  səslənməz.  Rus 
dilində  ərəb  DRB  kök  samitlərinin  eliziyaya  uğramiĢ  DR  vari-
antından  istifadə  olunaraq  uDaR(nik)  –  zərbə(çi)  sözü  yaranır. 
Ancaq DRB-nin tam variantı zərbənin iĢtirakına dəlalət edir. 
DRB = DRoBit` (rus) - yarmaq; parçalamaq /Zərbə olmasa, 
parçalamaq  mümkün  deyil/.DRoB`  (rus)  -  kəsr  /artıq  kəsilmiĢ, 
parçalanmıĢ/ 
Qeyd etmək lazımdır ki, palıd ağacına sitayiĢ edən bir DRu-
id tayfası olub ki, bu sözü tərcümə edəndə DRui (lat) - palıd rusca 
DuB – PaLıD, vide - tanıyan alınır. 
DB = DuB (rus) – palıd. Çox sağlam, qədd-qamətli adamçün (və 
ya  küt  adama)  də  ruslar  DuB  deyirlər.  /  Öncə  göstərildiyi  kimi, 
döymək üçün ağac, taxtadan istifadə materialı olan bu sözdən ye-
ni sözlər yaranıb:  
DuBinka (rus) - dəyənək, DuBasit`(rus., dialekt) - döymək.  
Ruslar, ümumiyyətlə slavyanlar daha çox meçə ərazilərində 
yaĢadıqları üçün onlara bu yerlər doğma və orada ağac hər bir Ģey 
üçün  nümunə  idi:  evləri,  meyvələri,  odunları,  silahı  və  s.onların 
yaĢayıĢını  təmin  edirdi.  Ġndinin  özündə  də  ruslar  ağacdan  mis-
marsız  masa,  səndəl,  hətta  mülk,  saray,  qəsrlər  tikə  bilrlər.  Bir 
sözlə,  onların  çörək  ağacı  elə  meĢənin  təbii,  möhtəĢəm  bitkisi 
ağac  olub.  Odur  ki  çox  Ģeyi  hər  cəhətdən  ağaca  bənzətmək 
istəmiĢlər: 
zDoRoVıy (sağlam; daxili mənasımda s DeReVa – ağacdan, yəni 
möhkəm),  
zDRaVıy  (sağlam),  zDoRoVo  (əla,  müdhiĢ;  sağlamcasına; 
salam),  zDoRV`ye  (sağlamlıq),  zDRaVnitsa  (kurort),  zDo-
RoVat`sya (salamlaĢmaq), zDRaVstvuy (salam). Ağac slavyanlar 
üçün  həm  də  nemət  olduğuna  görə  yenə  onun  özünə  iĢarə 
edərək,DoBRo  (rus)  -yaxĢılıq,  xeyir,  nemət,  DoBRıy  (rus)  - 
mehriban kimi sözlər iĢlədiblər.  
Ümumiyyətlə,  ruslarda  DRV-yə  bağlı  xeyli  maraqlı  söz 
vardır. Belə ki yuxarıdakı nümunədəki kimi zahirən bir-birinə yad 
görünən sözlərə dərindən – izahlı təhlillə yanaĢdıqda onların mən-
tiqi axarı, daxili potensialı eyni kök-materiala bağlılığın olduğunu 
göstərir. Məsələn: 

---

 
~ 91 ~ 
DVoR (həyət), DVoRets (saray) , DvoRyanin (əslzadə, zadəgan) 
sözləri onu sübut edir ki, həyəti -ərazisi böyük olana DvoRyanin 
kimi  müraciət  edirlər.  Bunları  qoruya  bildiyi  üçün  DeR-
jat`(saxlamaq,  qorumaq),  əgər  böyük  ərazi  hökmdar  tərəfindən 
qorunulursa, ona DeRjaVa (dövlət, mütləqiyyət) deyirlər. 
 Maraqlıdır  ki,  slavyanlar  öz  tarixlərini,  ümumiyyətlə 
yazılarını  suda  qaynadılandan  sonra  qurudulmuĢ  ağcaqayın 
ağacının  qabığının  iç  tərəfində  əks  etdirmiĢlər  və  bunu 
BeReStovıye 
qramotı, 
yəni 
ağcaqayın 
yazıları 
deyə, 
adlandırmıĢlar.  Belə  yanaĢdıqda  artıq  rus  dilində  aĢağıdakı  kök 
samitləri funksiya göstərməyə baĢlayır: 
BR  =  BeRyoZa  –  ağcaqayın,  BRusı  (nazik  uzun  taxta  –  idman 
aləti), 
BRus (taxtadan idman ləvazimatı), BRusok – balaca taxta, BRas-
let (bilərzik),BRoĢ (rus) –sinə zinəti,BRoĢka (rus) - saç üçün tax-
ta sancaq, BRevno (budanmıĢ agac gövdəsi) 
BRyansk (Rusiyada Ģəhər - Дьбряньскъ).Əslində DeBR-yansk D 
düĢüb,  sonda  BRyansk  forması  alınıb.Mənası  qalın  meĢəli  dağ, 
yarğan  deməkdir.Doğrudan  da,  coğrafi  cəhətdən  bu  Ģəhər  qalın 
meĢələrlə əhatə olunub. 
 Berestovıye  qramotıya  qayıtdıqda  isə  rus  dilində  DReVniy 
sözünün  mənası  açılır.  Belə  ki  500  il  əvvəl  yazılmıĢ  sənədlər 
tapılanda  və  ya  öz  dövründə  ağaca  yazılmıĢ  o  yazılara  bir  növ 
ağac  yazıları,  sanki  DeReVyannıy  (ağac(dan)  və  nəhayət, 
DReVniy(qədim) kimi deyilməlidir. 
 DVR  –dən  TVR  –  VR  əvəzlənmə  və  eliziya  modeli  aĢağıdakı 
sözü də içdən aĢkarlayır. 
 Rusiyada  TVeR`  Ģəhərinin  adına  dərindən  yanaĢdıqda  orada 
komi,  veps,  mordva,  mari  dillərində  meĢə  mənası  verən  VeR  / 
VoR  sözlərinin  izləri  üzə  çıxır.  Fransız  dilində  ağac  arBRe  kimi 
səslənir.  Buradan  nəticə  çıxarmaq  mümkündür  ki,  bu  sözün 
yaranması V – B əvəzlənməsini tələb etmiĢdir. 
 DRV  gələcək  inkiĢafda  əvəzllənmə,metateza  eliziya  yolu  ilə 
PLD /PLT kök samitlərinə çevrilə bilər:  
 PLT  =  PLoTnik  (rus)  -  xarrat  ,  PLoTina  (rus)  -  bənd  (Qabaq 
suyun  qarĢısına  çəkilən  bənd  materialı  ağacdan  olub),  PLoTnıy 
(dolu) . 
 Sonuncu  nümunəyə  görə  belə  bir  fikir  yürütmək  olar  ki,  ən  da-
vamlı  metala  ad  verəndə  onu  möhkəmliyinə,  dolğunluğuna  görə 
PaLıD ağacına bənzədib PoLaD demiĢlər. 

---