~ 141 ~
tində bayram toyları bütün məhəllələrdə aĢıqlar tərəfindən
keçirilirdi. AĢıq QaraĢ, nağaraçı Yelmar, dəmçi Məmmədəlinin
iĢtirakı ilə dan yeri ağaran kimi toy çalınardı və bayram Ģənliyi
keçirilərdi. Ġkinci AĢıq dəstəsi AĢıq Məmməd, nağaraçı Həsən və
zuyçü ƏliĢ, üçüncü dəstə AĢıq Məhi, züyçü Ġsmayıl, nağaraçı
Həsən olurdu. Sonralar bu dəstələr xanəndələr ilə əvəz olundu.
‖Sazlar, söhbətlər, nəĢəli gülüĢlər, -həzin bayatılar, yanıqlı
Ģikəstələr bir-birinə qarıĢaraq, xoĢ bir təranə vücuda gətirir.‖
(3.s.464) Qarmonda ġeyyub, Ziyadxan həm nağarada ifa edir,
həm də xanəndəlik edirdi.
Novruz bayramında Qarabağda kiçik yaĢlı uĢaqlar arasında
heybə, torba, papaq (nənələrimizin uĢaqlar üçün toxuduğu papaq-
dan söhbət gedir,) atma adəti və mərasimi bu gün də davam
etdirilir. Yeniyetmə uĢaqlar qonĢulara, qohumlara papaq atmağa
gedərkən mərasimlər də keçirirdilər. Bu mərasimlərdən bir
neçəsini nümunə göstərə bilərik. Məsələn, çərĢənbələr ərəfəsində
iblisin qabığından zınqrovlar düzəldər, qonĢulardan pay alandan
sonra onları sevindirmək üçün zınqrovu sinələrinə taxardılar.
Cavanlar tanınmasınlar deyə baĢlarına Keçəl, kosa, keçi maskaları
keçirər rəqs edən, tütək çalar və insanları Ģənləndirərdilər. Ev
yiyəsi də onlara qoĢular və bununla da bayramın sevincinə
rəngarənglik qatardılar. Novruz bayramında Ģər qarıĢan andan
qapılar açıq qoyulur, heybə, torba, papaq atmağa gələn insanlara
Ģirniyyat, qoz-fındıq, qorğa, boyadılmıĢ yumurta, tut, alma, armud
qurusu pay qoyulardı. UĢaqlar üçün ən çox boyanmıĢ yumurtalar
qoyulur və onlar bu yumurtaları götürüb bir-birilə döyüĢdürür,
baxtlarını yumurtada sınayırlar. Təbiidir ki, bunun çox qədim
mifoloji anlayıĢlarla bağlılığı vardır. Yumurta sınanması yaranıĢı
simvolizə edir. Bunları atan kəs el adətinə uyğun Ģəkildə özünü
gizlədir. Papaq və yaxud heybə, torba atanı pusmaq və ya tutmaq
eldə qəbahət hesab edilirdi. Bu gün də əhalinin maddi durumunun
necə olmasına
baxmayaraq, Novruz adətlərini unutmurlar.
Milli mənəvi dəyərlərə əsaslanaraq səməni cücərtmək,
yumurta boyamaq, tonqal qalamaq, heybə, papaq, torba atmaq,
Ģirniyyat biĢirmək, meyvə və çərəzlərdən xonça düzəltmək və s.
Novruz bayramının atributları bayramın hansı ərazidə keçirilmə-
sindən asılı olmayaraq adət-ənənəyə əsasən hər bir bölgədə
eynidir.‖ Adət və ənənələrdən danıĢarkən belə bir məsələni nəzərə
almaq lazımdır ki, haqqında danıĢdığımız Ģənliklərin bir çoxu
qədim kökə malik olmuĢlar. Orta əsrlərdə yaĢamıĢ ata-babaları-
mız bu adət və ənənələrin bir çoxunu öz əcdadlarından
irsən qəbul