~ 145 ~
inanca görə səmənini il təhvil olan gündən on üç gün sonra ya
axar suya, ya da bar ağacının altına qoyarlar.
Novruz bayramının Qarabağda keçirilən ən gözəl çağı Nov-
ruz gününün özüdür. Baxmayaraq ki, Novruza həftələrlə hazırlıq
görülür, lakin xüsusi təntənə Novruz günündə təmtəraqlı olur.
Təbii ki, bayram ərəfəsində görülən hazırlıqlar məhz bu gün
üçündür. ―Otağı baĢdan-baĢa tutmuĢ, sumağı yerli, incə haĢiyəli
xalının ortasına ətrafı zəncirəli tirmə süfrə salınmıĢ, üstünə qızıl
və gümüĢ qablarda Ģirni, çərəz və Ģərbətlər düzülmüĢdür; ara sıra
səməni otu, zərif güldanlarda bənövĢə və novruz gülü qoyulmuĢ-
du. Tam süfrənin üzərindən xas boya və zərlə iĢlənmiĢ tavandan
büllurlarla parlayan bir çilçıraq asılmıĢ, qəndillərinə sarı Ģamlar
düzülmüĢdü.‖(2.s.462). Bayram süfrəsinin ənənəsinə görə balığı
bütöv halda biĢirib ağzına qızıl üzük qoymaq bu gun də dəbdə
qalmaqdadır. ―Balığın yeni gün -Novruz atributları arasında yer
alması Xıdır və Ġlyas qardaĢlarının dirilik suyunu-―abi-çavidan‖ı
tapmaları ilə bağlı mifoloji rəvayətlə əlaqədardır (6.s.140). Nov-
ruz bayramında süfrəyə iki növ nemətlər (Ģirin, acı, turĢ) qoyul-
malıdır. Birinciyə Su, Səməni, Sünbül, Süd, Səbzi, Sürmə, Sırğa
daxildir. Ġkinciyə isə Sirkə (dad, zövq), Sarımsaq (sağlamlıq),
Səbzi (ümid), Sumax (bərəkət) nemətləri düzülür. Sikkə (pul, var
dövlət), Saat (uzun ömür), Su (aydınlıq) ortaya səmənini qoymaq
lazımdır. Bunların birlikdə mənası birlik, bərabərlik, paylaĢmaq,
xoĢbəxtlik, bəĢəri dəyərləri özündə birləĢdirməyi göstərir.
Bayramın axırıncı çərĢənbəsi təbiətin ilk müjdəsi olan
―Novruz ‖ və ―BənövĢə‖ çiçəyi açılırdı.
Son dövrdə baĢ verən siyasi hadisələr zamanı Qarabağın
əhalisi erməni təcavüzü nəticəsində öz dədə-baba torpaqlarını tərk
etməyə məcbur olmuĢ Azərbaycanın müxtəlif Bakı, Gəncə,
Yevlax, Ağcabədi, Qaradağ və s. bölgələrinə səpələnsələr də, ağır
və çətin Ģəraitdə yaĢasalar da bu gün də Novruz bayram ənənələri
qorunub saxlanılır. Ümumilikdə, bu bayram xalqımızın milli
mədəniyyətinin, milli folklor zənginliyinin tanıdılması baxımın-
dan çox əhəmiyyətlidir. Milli bayramımızı, mənəvi sərvətlərimizi
qorumaq, yaĢatmaq, dəyərləndirmək hər bir Azərbaycan vətən-
daĢının borcudur.
~ 146 ~
Ədəbiyyat:
1.
Azərbaycan xalq bayramı Novruz. Bakı: Təhsil, 2011
2.
Çəmənzəminli Yusif Vəzir. SeçilmiĢ Əsərləri. Üç cilddə. II
cild. Bakı: Avrasiya press, 2005
3.
Cəfərzadə Əzizə. ―UnudulmuĢ əziz günlərimiz‖, ―Azərbay-
can‖ jurnalı, 2001, № 19, s. 159-171
4.
Məmməd DadaĢzadə. Azərbaycan xalqının orta əsr mənəvi
mədəniyyəti. Bakı: Elm, 1985
5.
Nəbiyev Azad. Azərbaycan xalq ədəbiyyatı. II cild. Bakı:
Elm, 2006.
6.
Novruz bayramı ensiklopediyası. Bakı: ġərq-Qərb, 2008
7.
K.Ġslamzadə. Təbiət və cəmiyyət dəyərlərinin harmoniyasına
dair. // Azərbaycanda Novruz. Bakı: Çıraq, 2012
8.
K.Həsənova ―Azərbaycanda Novruz‖ və ya Novruza elmi
yanaĢma// Folklorsünaslıq məsələləri, X buraxılıĢ, Bakı, 2012
9.
Q.Sayılov. ġirvanda Novruz bayramı // Azərbaycanda Nov-
ruz. Bakı: Çıraq, 2012
АЛМАРА НАБИЕВА
НОВРУЗ В КАРАБАХЕ
РЕЗЮМЕ
Ключевые слова: Новруз, март, фольклор, чершенбе,
весна, фольклористика, праздник, ритуал, нематериальные
ценности
Новруз является одним из самых значимых праздников,
отражающих древние взгляды азербайджанского народа на
природу, его убеждения, связанные с приходом весны,
земледелием, а также скотоводством. 30-го сентября 2009-го
года этот праздник «Новруз» был включен в «Список
нематериального культурного наследия человечества»
ЮНЕСКО, 23-го февраля 2010-го года на 64-ой Сессии
Генеральной Ассамблеи Организации Объединенных Наций
«21-ое марта» было объявлено «Международным Днем
Новруза». «Новруз в Азербайджане» является новым проек-
том, который позволит шире распространить азербайджан-
ские ценности праздника. В представленной книге были
~ 147 ~
собраны культурные примеры песен, игр-представлений,
хранящие в себе высокие моральные ценности, традиции,
древние ритуалы и взгляды новруза. Здесь, также, опубли-
кованы научные статьи об истории и географии Новруза, и
его места в системе национальных моральных ценностей.
ALMARA NABIYEVA
NOVRUZ IN KARABAKH
SUMMARY
Key words: Novruz, mart, folklore, wednesday, holiday,
ceremonies, intangible cultural
Novruz is one of the most significant holidays reflecting the
ancient views on nature and beliefs associated with the arrival of
spring, agriculture and cattle-breeding of Azeri people. Holiday
Novruz was added into the List of Intangible Cultural Heritage of
the Humanity endorsed by the UNESCO on 30 September 2009
and during the 64
th
Session of the United Nations General
Assembly held on 23 February 2010 ―21 March‖ was proclaimed
the ―International Novruz day‖. ―Novruz in Azerbaijan‖ is a new
project enabling to widely spread the azeri values of the holiday.
The cultural patterns of the songs, games and plays preserving the
high ethical values, traditions, ancient rituals and views related to
Novruz are assembled in the present book. Moreover a number of
scientific articles on the history and geography of Novruz, its
place in the system of national moral values also are published in
it.
Dostları ilə paylaş: |