Mehman süleymanov
Yüklə 51,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mehman Süleymanov
Mehman Süleymanov
80
1805-ci ildə Muxrata səfərinin epizodu"
Gülüstan müqaviləsi
81 Abbas Mirzə isə Sisianovu bir qədər də irəli çəkərək onu döyüşə cəlb etmək istəyirdi. Ruslara vurulmuş bu zərbə Abbas Mirzə tərəfindən sevinclə qarşılandı və döyüşün nəticələri haqqında məlumat Fətəli şaha da çatdırıldı. Fətəli şah bu xəbəri “Təxti-Tavus” adlandırılan məntəqədəki düşərgəsində aldı və Tərtər ətrafındakı döyüşün iştirakçıla- rının mükafatlandırılması haqqında fərman verdi (82). General Sisianovun təsvirinə görə isə iyul ayının 14-də dəstəsi ilə Tərtər çayına yaxınlaşdıqda qarşı tərəfdə Qacar qoşunlarının atlı dəstəsi göründü. Onun fikrincə, Qacar dəstəsi qarşı tərəfdə otlaq əraziləri yandırmaq istəyirdi. Bunu görəndə Sisianov yasovul Frolov adlı birisinə göstəriş verdi ki, kazak dəstəsi ilə Tərtər çayının qarşı sahilinə adlasın və od vurulmuş ərazilərdə yanğını söndürsün və orada mövqe tutsun. Sisianovun məlumatına görə, Qacar atlılarının sayı 2 minə çatırdı. Tərtər çayının qarşı tərəfində Qacar atlıları ilə kazak dəstəsi arasında döyüş baş verdi. Döyüşün nəticələri də onun xeyli gərgin keçdiyini deməyə əsas verir. Bu döyüşdə ruslardan 12-si öldürüldü, 4 nəfər yaralandı və 4 nəfər də itkin düşdü. İtkin düşənlər heç şübhəsiz ki farsdilli mənbələrdə göstərilən əsirlər idi. Sisianova görə, Qacar atlıları geri çəkilmək məcburiyyətində qaldılar. Frolovun rəhbərliyi altında olan dəstənin qarşı tərəfdə əlverişli mövqelər tutması isə qalan dəstənin təhlükəsiz şəkildə Tərtəri adlamasına şərait yaratdı (83). İyul ayının 15-də Sisianov dəstəsi ilə irəliyə doğru hərəkətini davam etdirdi. 13,5 verst yolu keçdikdən sonra Sisianovun dəstəsi dağıdılmış Mardəşti kəndi yaxınlığında düşərgə saldı. Sisianov bu məntəqəni xüsusi olaraq seçdi. Bu məntəqə polkovnik Karyaginin də hərəkət marşrutu üzərində idi. Burada dayanmaqla general Sisianov polkovnik Karyaginin dəstəsinin onun dəstəsinə birləşməsini asanlaşdırmaq istəyirdi. Bu hadisə iyulun 16-da baş verdi. Polkovnik Karyagin Qacar qoşunlarının hücumla- rından və təzyiqlərindən nicat taparaq, nəhayət ki, rus qüvvələrinə birləşə bildi. Polkovnik Karyaginin dəstəsi əldən düşdüyü üçün mühafizə qrupunun müşayiəti altında Gəncəyə yola salındı. Sisianovun yazdığına görə, iyulun 17-də İbrahim xandan Qarabağ ərazisində olan Fətəli şahın yenidən Arazın cənubuna çəkilməsi haqqında məlumat aldı. Guya Fətəli şahın geri çəkilməsinə səbəb də Sisianovun qoşun dəstəsi ilə Qarabağa doğru irəliləməsi olmuşdu (84). Sisianov iyul ayının 17-də heç bir təhlükə ilə qarşılaşmadığını bildirirdi. Amma həmin gün Qacar qüvvələri Sisisnovun dəstəsini dövrələyərək Gəncə şəhəri ətrafına çıxmış və burada ruslarla döyüşə qatılmışdılar. Rus mənbələrində və tarixi ədəbiyyatında olan məlumata görə, Abbas Mirzə 25 min nəfərlik qoşunla Gəncə üzərinə hücum etdi Mehman Süleymanov
82 (85). Abbas Mirzənin qoşun dəstəsinin sayı haqqında göstərilən bu rəqəm elə də inandırıcı görünmür. Tərtər çayı kənarında dayanan Sisianovun nəzarətindən kənar 25 minlik qoşunun Gəncə istiqamətinə ötürülməsi elə də asan deyildi. Hər halda iyul ayının 17-də Abbas Mirzənin qüvvələri Gəncə ətrafında idilər. Qacar qoşun dəstəsinin yetişməsi rus işğalından cana doymuş yerli əhalinin sevincinə səbəb oldu və yerli əhalinin xeyli nümayəndəsi ruslarla mübarizə aparmaq üçün Qacar qoşunlarına qoşuldular. Rusiya işğalına qarşı üsyan qaldıran Şəmşəddil əhalisinin bir hissəsi də Qacar qoşunlarına qoşuldular. Gəncə ətrafında yaşayan ermənilər isə rusların ağır vəziyyətə düşməsini görərək Gəncəyə, onların yardımına yollandılar. Yerli əhalinin də kömək etdiyi Qacar qüvvələri Gəncəni mühasirəyə aldılar. İyul ayının 18-də Gəncəyə gedən içməli suyun qarşısı kəsildi. Rus tarixi ədəbiyyatında olan məlumata görə, Abbas Mirzə və onun yanında olan gürcü şahzadəsi Aleksandr Qazax əhalisinə müraciət edib onları da ruslara qarşı mübarizəyə səslədilər. Bildirilir ki, Qazax əhalisi Qacar qoşunlarına qoşulmaqdan imtina etdilər. Sisianov Qarabağa doğru hərəkətə başlayanda mayor Koçiyev adlı birisini Gəncədə qalan rus qoşun dəstəsinin komandiri təyin etmişdi. Mayor Koçiyev heç bir yerdən kömək almayacağı üçün ixtiyarında olan qüvvələrlə Qacar qoşunlarına müqavimət göstərməyi qərara aldı. İyul ayının 19-da mayor Koçiyev 200 silahlı və 50 kazakdan ibarət bir dəstəni bir topun müşayiəti ilə qaladan kənara çıxardı ki, Abbas Mirzənin dəstəsini şəhər ətrafından uzaqlaşdırmağa cəhd göstərsin. Ruslara 300 nəfərlik erməni dəstəsi də köməklik edirdi. Sisianovun yazdığına görə, azərbaycanlı əhali də ruslara qarşı fəal şəkildə döyüşürdü. Onların sol cinahda əzmkarlıq göstərməsi Qacar qüvvələrinin Gəncədən uzaqlaşdırıl- masını müəyyən qədər ləngitdi. Göstərilən müqavimət nəticəsində hər halda ruslar Abbas Mirzənin dəstəsini şəhərdən uzaqlaşdırılmasına nail oldular. Bununla belə, ruslar 3 nəfər itirdilər və onlardan 7 nəfəri isə yaralandı. Sisianovun fikrincə, Abbas Mirzənin Gəncə üzərinə hücum etməsi Cavad xanın oğlu Uğurlu xanın ruslara qarşı apardığı işlərin nəticəsi idi (86). General Sisianov Qacar qoşunlarının Gəncə-Şamxor ətrafında toplaşmasından xəbər tutsa da, Qarabağdakı vəziyyəti nəzarətdən kənar qoymamaq üçün geri qayıda bilmədi. Onun geri qayıtması Qarabağ xanlığının tamamilə Qacar qüvvələrinin nəzarəti altına keçməsi ilə nəticələnə bilərdi. Gəncə istiqamətində isə Abbas Mirzənin dəstəsi iyulun 23-də yenidən ruslarla döyüşə girdi. Həmin gün Tiflisdən Gəncəyə ərzaq karvanı gəlirdi. Bu ərzaq karvanını 2 ədəd topa malik olan 300 nəfərlik rus qoşun dəstəsi müşayiət edirdi. Gəncə şəhərinin 47 verstliyində, Yüklə 51,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|