“MƏhsul satişI ÜZRƏ ƏMƏLİyyatlarin uçotu

Tədqiqatın nəzəri və metodoloji əsasını
Azərbaycan Respublikasının Milli 
Məclisi tərəfindən qəbul edilmiş «Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsi», 
«Mühasibat uçotu barəsində» Qanun, Nazirlər Kabinetinin normativ-hüquqi sənəd-
ləri, görkəmli iqtisadçı alimlərin məhsul satışının uçotu və təhlilinə aid elmi 
tədqiqat işləri təşkil edir. 
Tədqiqatın mənbələri. Tədqiqat prosesində Azərbaycan Respublikası səhmdar 
cəmiyyətlərinin biznes planı, uçot və hesabat məlumatlarından istifadə olunmışdır. 

---

5 
Dissertasiya işində Dövlət Statistika Komitəsinin, Səhmdar Cəmiyyətinin və başqa 
mənbələrin rəqəm məlumatlarından istifadə olunmuşdur. 
Tədqiqatın mənbəyi:
Tədqiqat prosesində Azərbaycan Respublikası Səhm-
dar Cəmiyyətinin biznes-plan, uçot və hesabat məlumatları cəlb edilmişdir. Disser-
tasiya işində Dövlət Statistika Komitəsinin, Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin Mərkəzi 
univermağının və başqa mənbələrin rəqəm məlumatlarından geniş istifadə olun-
muşdur. 
Tədqiqatın elmi yeniliyi:
Təqdim edilən dissertasiya işində tədqiqatın 
nəticəsində elmi yeniliyə əlaqəli bir neçə nəzəri və praktiki nəticələr göstərilmişdir: 
- mal ehtiyatları uçotunun beynəlxalq standartlara uyğunluğunun müəyyənləş-
dirilmişdir; 
- məhsul satışının uçotunun təkmilləşdirilməsi istiqamətləri müəyyənləşdiril-
mişdir; 
- məhsul satışının qiymətləndirilməsi nəzəri metodoloji və praktiki problem-
ləri sistemli şəkildə tədqiq olunmuşdur; 
- məhsul satışının kommersiya strukturlarınla istifadəni xarakterizə edən 
parametrlərin 
iqtisad 
uyğun 
göstəricilər 
sistemində 
yeri 
və 
rolu 
müəyyənləşdirilmişdir. 
- mal ehtiyatlarından istifadəni xarakterizə edən iqtisad uyğun göstəricilər 
sistemi uçot və hesabatın Beynəlxalq və Milli Standartlara uyğunlaşdırılması 
nöqteyi-nəzərindən təhlil olunmuşdur; 
- mal ehtiyatları təhlilinin informasiya bazası sayılan təsərrüfatdaxili hesa-
batlar sisteminin təkmilləşdirilməsinə aid elmi cəhətlər əsaslandırılmış təkliflər 
verilmişdir; 
- məhsul satışının uçotu metodikasına sistemli yanaşılaraq bunun beynəlxalq 
təcrübə baxımından təkmilləşdirilməsi istiqamətləri uyğun təkliflər işlənib hazırlan-
mışdır. 
Ticarət fəaliyyəti göstərən müəssisənin auditinin əsas məqsədinə nail olmaq 
üçün birbiri ilə əlaqəli bir necə kompleks məsələlər həll edilməlidir. Bunlara əsas 
növbətilər daxildir: 

---

6 
- 
Məhsulların saxlanmasına aid qaydaların mövcud olması; 
- 
Mal-material qiymətlilərinin daşınması uyğun daxili nəzarət sisteminin 
vəziyyətinin öyrənilməsi; 
- 
Mal tədarükü qaydalarının düzgünlüyünün yoxlanamsı; 
- 
Mal-material əməliyyatlarının sintetik və annalitik uçot reestrlərində əksinin 
düzgünlüyünün yoxlanılması; 
- 
Məhsul satışından daxilolmaların düzgünlüyünün yoxlanması və 
təsdiqlənməsi; 
- 
Hesabat dövrünün sbununa məhsul satışı ilə əlaqəli debitor borcların 
yoxlanması və təsdiqlənməsi; 
- 
Məsrəflərin mövcud məhsul satışı əməliyyatlarına adekvatlığının müəyyən 
edilməsi; 
- 
Məhsul 
satışından 
formalaşan 
maliyyə 
nəticələrinin 
reallığının 
təsdiqlənməsi; 
- 
Məhsul satışı əməliyyatları zamanı vergi və mülki qanunvericiliyinin 
tələblərinə əməl olunmasının yoxlanılması