Mелиораtив щидроэеолоэийанын
Yüklə 6,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
147 Cədvəl 23 İki dəyişən (x və y) arasındakı korrelyasiya əlaqəsi Müşahidə illəri x y ∆ x= x– x or ∆ y = y- y or ∆ x 2 ∆ y 2 ∆ x∆ y ∆ x+∆ y (∆ x+ ∆ y ) 2 1985 200 8 4 -2 16 4 2 2 4 1986 … … … … … … … … … … … … … … … … … … … n=25 Orta qiymət x or = =2900:n x or =116 y or = =250:n y or =10 Hesablamanın dəqiqliyini yoxlamaq üçün aşağıdakı düs- turdan istifadə olunur: 2 2 2 ) ( 2 y x y x y x , (9) Daha sonra aşağıdakı hesablamaları ardıcıllıqla yerinə yetirmək lazımdır: 1. Reqressiya tənliyi: ) ( 2 or pr or pr x x x y x y y , (10) 2. Orta kvadratik meyl: n x x 2 , n y y 2 , (11) 3. Korrelyasiya əmsalı: 148 2 2 y x y x r , (12) 4. Korrelyasiya əmsalının ehtimal olunan xətası: n r E r 2 1 67 , 0 , (13) 5. Reqressiya əmsalının ehtimal olunan xətası: 2 1 r S y y , (14) Burada: n - müşahidə illərinin sayıdır. Qeyd etmək lazım- dır ki, müşahidə illərinin sayı 25 – dən çox olduqda hesab- lamalar daha dəqiq nəticə verir. Korrelyasiya əmsalının qiyməti r=0-1 intervalında dəyi- şir və əgər r<0,5 olarsa, asılı olmayan dəyişən və funksiya ara- sındakı korrelyasiya əlaqəsi zəif, r >0,5 - sıx hesab olunur. Adətən qrunt suyu rejiminin genetik tiplərinin təyini üçün qrunt suyu səviyyəsi ilə onun dəyişməsinə səbəb ola biləcək amil (məs., atmosfer çöküntüləri, suvarma suları, yerüstü su höv- zələrindən infiltrasiya və s.) arasında korrelyasiya əlaqəsi yara- dılır. Məsələn, əgər qrunt suyu səviyyəsi ilə atmosfer çökün- tülərinin miqdarı arasında yaradılan korrelyasiya əlaqəsində r >0,5 alınarsa (yəni korrelyasiya əlaqəsi sıx olarsa), deməli, qrunt suyu səviyyəsinin dəyişməsi məhz iqlim amilindən asılı- dır və bu halda qrunt sularının rejiminin iqlim tipi ayrılır. r<0,5 olarsa, asılı olmayan dəyişən və funksiya arasındakı kor- relyasiya əlaqəsi zəif olduğuna görə, y dəyişəninin, yəni qrunt suyu səviyyəsinin rejimə təsir göstərən digər amillərdən asılı- lığı analoji qaydada yoxlanılır. Beləliklə, qrunt suyu rejiminin ayrı-ayrı genetik tipləri ayrılır. 149 Analoji üsulla üç dəyişən arasında korrelyasiya əlaqəsi- nin yaradılması mümkündür (cəd.24). Cədvəl 24 Üç dəyişən arasında korrelyasiya əlaqəsi Hesablamanın dəqiqliyini yoxlamaq üçün aşağıdakı düsturdan istifadə olunur: z y z x y x z y x 2 2 2 2 2 2 2 ) ( z y x , (15) Daha sonra aşağıdakı hesablamaları ardıcıllıqla yerinə yetir- mək lazımdır: 1. Dəyişənlərin orta kvadratik meyli: n x x 2 , n y y 2 , n z z 2 , (16) 2. Korrelyasiya əmsalları: M üş ahid ə ill əri Asılı olmayan dəyişən- lər F unks iya , z ∆ x= x – x or ∆ y = y- y or ∆ z = z- z or ∆ x 2 ∆ y 2 ∆ z 2 ∆ x∆ y ∆ x∆ z ∆ y∆ z ∆ x +∆ y+ ∆ z (∆ x+ ∆ y +∆ z) 2 x y 1985 … … … … … … … … … … … … … 1986 .... .... .... … .... .... .... .... ... … … … … … … … … n=25 … … … . … … … … … … … … … Orta qiy- mət … … … . … … … … … … … … … Yüklə 6,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|