Mелиораtив щидроэеолоэийанын
Yüklə 6,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
198 2)Xlorlu - hidrokarbonatlı - sulfatlı, kalsiumlu - natriumlu tip - 0,25 - 0,5 % şorlaşma dərəcəsi ilə xarakterizə olunur; 3)Xlorlu - sulfatlı, kalsiumlu - natriumlu tip - 0,5 - 1,0 % şorlaşma dərəcəsi ilə xarakterizə olunur; 4)Sulfatlı - xlorlu, kalsiumlu - natriumlu tip - 1,0 – 2,0 % və 2% - dən böyük şorlaşma dərəcəsi ilə xarakterizə olunur. 40 saylı cədvəldə Şirvan düzənliyi torpaqlarının orta çoxillik (1993 – 2013) şorlaşması göstərilmişdir. Cədvəl 40 Torpaqların orta çoxillik şorlaşmasının dinamikası (%) İllər Müxtəlif şorlaşma dərəcəsinə (%) malik torpaqların əhatə etdiyi sahələr (%) Ş or laş ma d ər ə- cə si -c c əsi nin o rta çə ki qiym əti ,% < 0, 2 0, 2 -0, 3 0, 3 -0, 5 0, 5 -1, 0 1, 0 -1, 5 1, 5 -2, 0 2, 0 -3, 0 > 3, 0 1993 7,0 8,3 10,9 10,3 9,3 10,2 18,8 25,2 1,68 2003 10,6 9,9 10,2 11,8 8,5 13,7 13,9 21,6 1,52 2013 10,5 9,1 10,4 12,5 9,4 13,8 14,0 20,3 1,49 Şimali Muğan düzənliyinin geomorfoloji quruluşundan ası- lı olaraq, şorlaşmamış, zəif, orta və güclü şorlaşma dərəcəsinə malik torpaqlara rast gəlinir. Ən güclü şorlaşma dərəcəsinə malik torpaqlar Mərkəzi Muğanda, Ağçalada, Mahmudçalada geniş yayılmışdır. Şimali Muğan düzənliyində 2005 – ci ilin aprel – may ay- larında aparılmış duz planalma materiallarının və iş icraçı- larının ayrı – ayrı yerlərdə apardıqları tədqiqatların nəticələrinə əsasən qeyd etmək olar ki, aerasiya zonasında şorlaşma dərə- cəsi 0,3% olan torpaqların (0 – 3,0 m- lik qat üçün) sahəsi ümumi əra-zinin 8,1 % - ni və müvafiq olaraq: 0,3 – 0,5% (21% ) ; 0,5 – 1,0% (16%) ; 1- 2 % (29%) və 2,0% - dən çox 199 (26%) təşkil edir. Ərazi üzrə torpaqların orta şorlaşma dərəcəsi 1,27% - dir. Suvarılmayan xam torpaqlarda duzların böyük həcmi yer səthinə yaxın, suvarılan torpaqlarda isə daha aşağı qatlar- da toplanır. 2005–ci ildə regionda aerasiya zonası torpaq- larında daha çox torpaqların 7 şorlaşma tipinə təsadüf olun- muşdur: 1.Hidrokarbonatlı – sulfatlı – kalsiumlu – natriumlu tip (HCO 3 -SO 4 -Ca-Na) – şorlaşma dərəcəsi 0,25%-dən az; bu tip şorlaşmaya malik torpaqların tutduğu sahə ümumi ərazinin 18% - ni əhatə edir; əsas etibarilə çay və magistral kanallar boyunca geniş yayılmışdır; 2.Sulfatlı - hidrokarbonatlı –kalsiumlu – natriumlu tip (SO 4 -HCO 3 -Ca-Na) – şorlaşma dərəcəsi 0,25-0,50%; suvarılan və süni drenləşmiş sahələrdə geniş yayılmaqla, ümumi sahənin 22% - ni əhatə edir; 3.Sulfatlı – kalsiumlu – natriumlu tip (SO 4 -Ca-Na) – şorlaşma dərəcəsi 0,50-1,0%; suvarılan və süni drenləşmiş sa- hələrdə yayılmaqla, ümumi sahənin 12% - ni əhatə edir; 4-5. Sulfatlı - xlorlu - kalsiumlu – natriumlu, xlorlu - sulfatlı – kalsiumlu – natriumlu tip (SO 4 -Cl-Ca-Na, Cl-SO 4 -Ca- Na) – şorlaşma dərəcəsi 1,0-2,0%; suvarılan və drenləşən sahələrdə yayılmaqla ümumi sahənin uyğun olaraq, 8% və 13%-ni əhatə edir; 6-7.Xlorlu – natriumlu, xlorlu – maqneziumlu - natriumlu tip (Cl-Na, Cl-Mg-Na) – şorlaşma dərəcəsi 2,0-5,0%; ümumi ərazi-nin uyğun olaraq, 12% və 15% -ni əhatə etməklə xam tor-paqlarda yayılmışdır. Yuxarıda qeyd olunan şorlaşma tipləri qrunt suyu zo- nasında da geniş yayılmışdır. Bu bir daha onu təsdiq edir ki, aerasiya zonası torpaqlarının şorlaşmasının əsas mənbəyi qrunt sularıdır. 39 saylı şəkildə Şimali Muğanın aerasiya zonası süxurla- rının sxematik şoranlaşma xəritəsi göstərilmişdir. 200 Ş ək il 39. Ş im al i M u ğan ın ae ras iya z on as ı s ü xu rl ar ın ın sx em at ik şo rlaş m a x ər it əsi (E .A. M əmm əd ova, 2014 ): 1) HC O 3 -SO 4 -C a( Na ) – şo rl aş m a də rə cə si 0, 25% -d ən a z; 2) SO 4 -HC O 3 -C a( Na ) – şor la şm a də rə cə si 0, 25 -0, 50% ; 3) SO 4 -C a( Na ) – şo rl aş m a də rə cə si 0, 50 -1, 0% ; 4) SO 4 -Cl -C a( Na ), C l- SO 4 -C a( Na ) – şo rl aş m a də rə cə si 1, 0 -2, 0% ; 5) Cl -Na , C l- Mg -Na – ş or la şm a də rə cə si 2, 0 -5, 0% . Yüklə 6,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|