Menecmentin təŞKİlati quruluşU
Yüklə 8,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
Menecmentin mərhələləri və elmi məktəbləri fəaliyyət göstərə bilməz. O bürokratiyanı idarəetmədə peşəkarlıq kimi izah edir və onu həm qabiliyyətlər və rasional biliklərlə əsaslandınrdı. Təerübə göstərir ki, inzibati təşkilatın xalis bürokratik tipi mexaniki cəhətdən yüksək səmərəliliyə çata bilər və insanların idarə edilməsi üçün ən geniş yayılmışıdır, Bürokratiya onlardan dəqiqliyi, sərt intizamı, sabitliyi və məsuliyyəti ilə fərqlənir. Seçim ancaq bürokratiya ilə diletantizm (idarəetmədə) arasında ola bilər. M.Veber faktiki olaraq təşkilatların inkişafını onun müasir formaları ilə və ictimai həyatda bürokratik administrasiyanın genişlənməsi ilə əlaqələndirmişdir. Bununla yanaşı M.Veber bürokratik strukturların inkişafını görərək bildirirdi ki, gec və ya tez qərarların qəbulu prosedurlarmm çətinləşməsi ilə apparat nəzarətdən çıxacaq və özünün anonim hakimiyyətini quracaq. M.Veberə görə bürokratiya cəmiyyəti rasionallaşdırmaq cəhdlərindən irəli gəlir və aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır. 1.
O vəzifə
və məntəqələrin qulluqçular arasında bölüşdürülməsi yolu ilə səriştəliliyin xüsusi sferalarının yaradılması, həmçinin bu və ya digər məsələni həll edərkən hər bir vəzifəli şəxsin hakimiyyət həcminin müəyyən edilməsini nəzərdə tutur; 2.
Rəsmi şəxs öz vəzifə borcunu həyata keçirdiyi qədər iş hüquqları və işlə təmin edilir; 3.
aşağıdakına nəzarət edir və özü də yuxarıya tabedir; 4.
Hər bir idarəedici öz tabeçilərinin fəaliyyətini tənzimləmək hüququna malikdir. Özünün təcrübi fəaliyyətində bürokratik təşkilat aşağıdakıları nəzərdə tutur: •
prinsipləri ilə həyata keçirilir; •
ideal işçi emossiyasız və formal şəxsiyyətsiz fəaliyyət göstərir; •
təşkilatda məşğulluq işçilərin texniki ixtisasına əsaslanır; •
texniki cəhətdən bürokratiya digər inzibati sistemlərlə müqayisədə ən yüksək səmərəliliyə malikdir. Bürokratiyanın üstünlüyü geniş imkanlara və universal tətbiqə malik olan rasional strukturların yaradılması ilə əlaqədardır. Baxmayaraq ki, bir çox sosioloqlar təşkilatın idarə olunmasının bürokratik forması insansızlaşdırılmış və insanların tələbatlarına biganə qalmaqla açıqlanır. O ilkin fabrik sistemləri ilə müqayisədə 68
Müxtəlif məktəblorin forqləndirilməsi əsasında menecmentə yanaşmalar ____________________ hiss edilən tabeçi əldə etmişdir. M.Veber və onun davamçıları tərəfindən hazırlanmış idarəetmə prinsiplərinin tətbiqi belə ki, «skalyar» səlahiyyətlərin ötürülməsi prinsipi, «vahid əmrlər» prinsipi, «təkrarlanan problemlərin istisnası» və digərləri sahibkarların tabeçilər üzərində hakimiyyətini tənzimləyirdi. Əslində əgər tabeçi nəzərdə tutulmuş qaydalarla işləyirsə, yuxarı vəzifəli şəxs ixtiyari fəaliyyət əldə etmək hüququna malik deyildir və qəbul edilmiş əmək reqlamenti ilə hesablaşmalıdır. Menecment nəzəriyyəçilərinin qiymətlərinə əsasən «hakimiyyətin şəxsiyyətsizləşdirilməsi» - idarəedicinin səlahiyyəti vəzifə funksiyaları ilə müəyyən olunur - bu bürokratik modenlərin tətbiqinin əsas nəticəsidir. İndi idarəetmə prosesləri konkret insanlardan deyil formal inzibati prinsiplərindən asılıdır. Lakin bürokratik model sosial xarakterli deffektlərə malik olmuşdur. Onlar
insanların bərabərləşdirilməsi təmaülünü formalaşdırmışdır. Bu şəraitdə işçilərdən yaranan istehsal texnoloji və digər problemlərin həlli ilə məşğul olmaq tələb olunmur. Onların həlli zamanı yaradıcılıq lazım deyil, çünki bir çox məsələlər idarəedici mərkəzdə həll olunur və skalyar əmrlər zənciri vasitəsilə iş yerlərinə çatdırılır və reallaşır.XX əsrin 30-cu və 40-cı illərində bürokratik modellər geniş yayılmışdır. Çünki cəmiyyətin təşkilati- iqtisadi mühiti, rəqiblər, alıcılar, əmək mənbələri və maddi resurslara aid olan bürokratik model sadə idi. Bəzən də differensasiya və nisbətən sabit ətraf mühitdə mərkəzləşdirilmiş - bürokratik sərf qəbulu prosedurları, iş yerlərində dar ixtisaslaşma, tabeçinin bütün işlərinə nəzarət əsaslandırılmışdır. Bütövlükdə bürokratik model real idarəetmə təcrübəsi üçün vacib olmayan nəticələrə gətirib çıxarmışdır. Diqqət daha çox iri ierarxik strukturlara verilmiş, çeviklik nəzərə alınmamışdır. Lakin buna baxmayaraq idarəetməyə «bürokratların» gəlməsi idarəetmə əməyinin peşəkarlaşmasında yeni addım oldu. İnsani münasibətlər məktəbi. İki alim - Meri Parker Follet və Elton Meyo bu məktəbin əsas nümayəndələridir. İlk dəfə M.P.Follet menecmenti - «digər insanlar kömək ilə yerinə yetirilməsi təmin edilən iş» adlandırmışdır. XX
yeni situasiyanın meydana çıxmasının əsası qoyuldu. Ekstensiv idarəetmə metodlarından intensiv idarəetmə metodlarına keçid dövründə sosioloji və psixoloji təmaüllü idarəetmə formalarmın axtarılmasına ehtiyac yarandı. Bu metodların məqsədi istehsalatda 69
Yüklə 8,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|