Menecmentin təŞKİlati quruluşU
Yüklə 8,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
Menecmentin mərhəloləri və elmi məktəbləri olunmuş sosial struktura malikdir və onun əsas tezisləri aşağıdakılara uyğun gəlir: -
insanlar əsasən sosial ehtiyaclara motivasiya olunur və şəxsi individuallığı digər şəxslərə münasibətlərinin köməyi ilə hiss edirlər; -
nəticəsində iş müəyyən mənada öz cəlbediciliyini itirmişdir, buna görə də insan özünü təmin etməni sosial uyğunluqda (münasibətlərdə) tapmalıdır; -
insanlar rəhbərlikdən gələn təsir və nəzarət vasitələrinə nisbətən, onlara bərabər olan insan qrupunun sosial təsirinə daha tez cavab verirlər; -
əgər rəhbər öz tabeçiliyində olanların sosial ehtiyaclarını ödəyə bilirsə və onların istəklərini başa düşürsə, işçi rəhbərin sərəncamlarına daha tez cavab verir. Menecmentin bu mərhələdə vəzifəsi həm də ondan ibarət olmuşdur ki, idarəetmənin bürokratik modelinin tədqiqi zamanı əhəmiyyəti aşkar edilmiş təşkilat üzvləri arasında formal asılılıqlara yanaşı olaraq, məhsuldar qeyri-formal əlaqələr də inkişaf etdirilsin. E.Meyo və onun əməkdaşları tərəfindən aparılan tədqiqatlar göstərmişdir ki, onlar insanların birgə isteTısal fəaliyyətlərinin nəticələrinə əhəmiyyətli təsir göstərirlər. «Vestem elektrik» kompaniyasına məxsus Xotom zavodunda (İllinoys ştatı) 12 il (1924- 1936) davam edən tədqiqatlar istehsal prosesinin quruluşunda onun üzvləri arasındakı münasibətlərin əməyin ahəngi və məhsuldarlığına ciddi təsir göstərmiş olduğu qeyri-formal qrupp fenomenini aşkar etdi. Aşkar edildi ki, öz xüsusi norma və mövqelərini hazırlamaq, əmək prosesində kollektivin ayrı-ayrı üzvlərinin hərəkətlərinə ciddi sosial nəzarət müəyyən etmək qruppa xas olan cəhətlərdəndir. Tədqiqatlar daha sonra göstərdi ki, qeyri-formal qruplar - təşkilatın formal quruluşu tərəfindən yaradılaraq xarakter səviyyəsinə adlayan təbii təşəkkül tapmış sosial qurumdur. E.Meyoya görə, qrupda əməkdaşlıq faktoru, öz əhəmiyyətinə görə yalnız menecmentin özü ilə müqayisə oluna bilən son dərəcədə vacib şəraitdir. Başqa sözlə, istehsal prosesindəki qeyri-formal münasibətlər, menecmentin sərəncamlarını baykot etmək, yaxud onun müəyyən etdiklərinin həyata keçirilməsinə köməklik göstərmək qabiliyyətinə malik əhəmiyyətli bir təşkilati qüvvə kimi tanındılar. Buna görə də qeyri-formal münasibətləri heç bir vəchlə özbaşına buraxmaq olmaz. Əksilə, fəhlələr və adminstrasiya arasında əməkdaşlıq əsasında onları idarə etməyi öyrənmək lazımdır. 72
Müxtəlif məktəblərin fərqləndirilməsi əsasında menecmentə yanaşmalar _____________________ Bütün bunlara görə aydın olur ki, nə üçün E.Meyonun əsas səyləri fəhlələrin həm öz aralarında, həm də administrasiya ilə əməkdaşlığın təşkili vasitələrinin axtarışına yönəldilmişdi. O, zəmanəsindəki təşkilatlarda «Həmrəylik ruhunun» və «ümumilik hissiyatının» itirilməsini tənqid edirdi, şəxsiyyətsiz istehsal münasibətlərinin daha sıx insan əlaqələri ilə əvəz olunmasının konkret yollarını işləməyə çalışırdı. Meyonun konsepsiyasına uyğun olaraq, hər bir meneeer müəssisənin texniki və sosial tərəfləri arasında tarazlığa ean atmalı, sosial təşkilatın dayanıqlığına elə təsir göstərməlidir ki, fərdlər ümumi məqsədə çatmaq üçün bir-birilə əməkdaşlıq etməklə, onların kooperasiyaya ean atmasının əsasını təşkil edən şəxsi həzz ala bilsinlər. Bununla da formal təşkilat qeyri- formal quruluşlarla möhkəmlənmiş olur ki, burada sonuncular ziyan kimi deyil, əksinə müəssisənin bütövlükdə effektiv fəaliyyətinin zəruri komponenti kimi qəbul edilirdi. Bütöv sosial sistem kimi təşkilatın təhlili «insan münasibətləri məktəbi»Nin nəzəriyyəçilərinə imkan vermişdir ki, formal təşkilatın tələb etdiyi «effektivlik məntiqi» ilə qeyri-formal təşkilata xas olan «santimentlər* məntiqi» arasındakı ziddiyyətləri aradan qaldırsınlar. Nəzərdən keçirilən konsepsiyada sənaye müəssisənin rəhbəri iki əsas funksiyanı yerinə yetirir: iqtisadi və sosial. Birincisi gəlirin maksimallaşdırılmasına, ikincisi isə effektiv işləyən kollektiv və qrupların yaradılması və stabilləşdirilməsinə yönəldilmişdir. Əvvəllər menecerlərin diqqəti birinci funksiyanın üzərində cəmləşdiyindən, təşkilin şəxsiyyət faktorundan imtina edilirdi. Ancaq təcrübi tədqiqatlar nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, iqtisadi fəaliyyət öz-özlüyündə özünün sosial əsasından ayrıla bilməz. Bu cür hərəkət etməklə, menecment faktiki olaraq qrupşəkilli əməkdaşlıq problemlərini istehsalın texnoloji problemləri kimi qələmə verməyə çalışır. Lakin müasir sənaye əmək qrupları və təşkilatlarını təşkil edən çoxlu sayda kollektivlərdən ibarətdir. Burada fərdlər arasında özünü aparma qaydaları müəyyənləşmişdir. Bu qaydalar hər bir işçinin sosial vəziyyətinin xüsusiyyətlərini və fərqlərini əks etdirir. İstənilən iş yerinə müəssisənin sosial şkalasında konkret əhəmiyyət və müəyyən ranq xasdır. Öuna görə də sənaye müəssisəsinə həm spesifik istehsal, həm də xüsusi sosial strukturlar xasdır; hər bir işçiyə müəssisə orqanlarının iş sistemində ayrıca yer, həm də müəyyən edilmiş sosial vəziyyət uyğun gəlir. Sosial * sentimenllər - söz və hərəkətdə özünü büruzə verən həddən ziyadə hissiyyatlılıq 73
Yüklə 8,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|