Menecmentin təŞKİlati quruluşU
Yüklə 8,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
Menecmentin mərhələləri və elmi məktəbləri xətti təşkiletmə üzərində birbaşa nəzarət qoyaraq planlaşdırma və qərarqah tövsiyyələrinə əsaslanan idarəetmə ştatını irəli sürmüşdü və o,hesab edirdi ki,təkbaşçılıq və kollegialığın bu prinsipi mənfi nəticələrdən qaçmaq şansı verir. H.Emerson hesab edirdi ki, işgüzar təşkilatlarm əvvəlki, dövrü hərbi təşkilatlar tipinə uyğun idi. Lakin belə təmayül müasir təşkilatların məqsədlərinə uyğun deyil. Çünki təşkilatların hərbi tipi öz mahiyyətinə görə qeyri-məhsuldardır. Məhsuldarlıq dedikdə çox vaxtı qüv>/ənin həddindən artıq gərginləşməsi başa düşülür. H.Emersona görə bu tamamilə başqa cürdür. «Gərgin işləmək maksimal səylərini qoymaqdan ibarətdir; məhsuldar işləmək isə işə minimal səylər etməkdən ibarətdir». Gərginlik prinsipinə əməyin işəmuzd ödənilməsi aiddir, əksinə hasilatın normalaşdırılması və mükafat sistemi məhsuldarlıq prinsipi üzərində qurulmuşdur. Məhsuldar əməyin təşkilinin əsas vəzifəsi «insanın mexaniki enerji üzərindəki hakimiyyətini genişləndirməkdən ibarətdir». Amerikan meneceri R.Robbidə (1864-1929) eyni fikirləri qeyd edirdi. 1910-cu ildə o «Təşkiletmə üzrə mühazirələrini» çap etdirmişdir. Ümumi fikrə əsasən kamil təşkilat ordu ilə eyniləşdirilir. İnsanların rota və alaylara bölücüsü səlahiyyətlərin və öhdəliklərin dəqiq bölgüsü, sərt nizam-intizam, əmrlərin dəqiq icrasını təmin edərək digər təşkilatların yaradılması üçün bir nümunə olmuşdur. Adətən, gündəlik ünsiyyətdə «sənayenin kapitanları», «Sənaye ordusu» kimi aniayıcılardan istifadə olunur. R.Robbun ideyalarına əsasən hərbi təşkilat öz mtizamı, nizamnamələrin sərtliyi, məsuliyyət və tabeçiliyin səmərəliliyi ilə digər təşkilatlara çox kömək etmişdir. Çünki 0 böyük kütlələrlə münasibət yaratmaq və idarəetməklə çox əlaqədardır. Lakin o digər tip təşkilatların qurulmasında böyük səhvlərə gətirib çıxarmışdır. Çünki bu təşkilatlar özünü inkişaf və daxili motivasiyaya əsaslanır. Belə təşkilatlarda hərbi təşkilatın xüsusiyyətləri olan rəhbərlik, təşkilatdan kənar amillər və sistemlər üçün məqsədlərin qoyulması, işlərin ixtisaslaşdu*ılması və müxtəlif işlərin koordinasiyası üzərində nəzarət funksiyasının gücləndirilməsi iqtisadi səmərəsizliyə və resurslarm qeyri-düzgün istifadə olunmasına səbəb olurdu. Bundan bir qədər sonra Q.Xopf (1882-1949) tərəfindən optimal təşkilat ideyası irəli sürülmüşdü. «Menecment və optimum» (1935) məqaləsində o qeyd edirdi ki,: «Optimum işgüzar təşkilatın inkişafının elə bir forması kimi müəyyən edilə bilər ki, ölçü, maya dəyəri, insani qabiliyyətlər kimi amillər arasmda tarazlığı saxlaya və 62
Müxtəlif məktəblərin fərqləndiriltnəsi əsasında menecmentə yanaşmalar _____________________ biznesin vəzifələrini reallaşdırmağa kömək edər». Optimal şəraitin müəyyən edilməsi, əldə edilməsi və saxlanılması kimi məsələ bütün təşkilatlar üçün problemdir. Bu gün vacib məsələlərindən olub «optimalogiya» elmi tərəfindən həll edilməlidir. Bu optimizm haqqında elm olub biznes də müxtəlif amillərin nisbətini öyrənir. Onun əsas vəzifəsi - bütün elmlərin, texnikanın, insani fəaliyyətin müxtəlif sferalarında proseslərin öyrəşməsi; onların müəssisənin xüsuçsiyyətlərinə və optimallığına uyğun təsnifləşdirilməsindən ibarətdir. Xopf menecmenetin təkmilləşdirəcək bir sıra təkliflər verilmişdir: o biznesim məqsəd və vəzifələrini aydın şəkildə təsvir edilməsi; o operativ fəaliyyət və nəticələrdən asılı olmayaraq həyata keçirilən xarici siyasətin müəyyən edilməsi; o menecmentin vəzifələrini insanların başa düşülən səviyyəsində formalaşdırılması; o inzibati heyətin qarşısına qoyulmuş vəzifələrin icrasında səriştəli olan işçilərdən təşkil edilməsi; ® inzibati qrupu vəzifələrin icrasının dəqiqliyini yoxlamağa imkan verən standartlarla təmin edilməsi; o operativ nəticələri öyrənmək və onların həyata keçirilməsi istiqamətlərinin müəyyən edilməsi; o təşkitlatda müəyyən edilmiş qaydalara əsasən inzibati qrupun bir-birini əvəz etmə templərinin tənzimlənməsi; o inzibatçıların məhsuldar imkanlarına münasibətdə yaş amilinin nəzərə alınması; o qarşıya qoyulmuş məqsədlərə çatmağa imkan verəcək təşkilatın optimal ölçülərinin müəyyən edilməsi. Menecment konsepsiyalarının formalaşmasına ingilis alimi Oliver Şeldon (1894-1951) ciddi təsir etmişdir. «İdarəetmə fəlsəfəsi» (1923) kitabında menecmentin etik tərəfini qeyd edirdi və ona aid məsuliyyəti açıqlayırdı: «Sənaye - maşın və texniki proseslərin məcmusu deyil; bu insanların məcmusudur. Bu əşyaların məcmusu deyil, insanlığın məcmusudur». Şeldona əsasən menecmentin fəlsəfəsini hazırlamaq lazımdır, yəni elmi əsaslandırılmış və gündəlik qəbul edilən prinsiplər formalaşdırmaq və onlardan gündəlik fəaliyyətdə istifadə etmək üçün hər bir menecer idarəetmə fəlsəfəsinin üç prinsipini qavramalıdır: - sənaye siyasəti, şərtləri və metodları cəmiyyətin maddi 63
Menecmentin mərhələləri və elmi məktəbləri rifahının inkişafına kömək etməlidir; -
baxımından konkret hallara uyğunlaşdırmalıdır; -
menecment etik sosial ədalətin prinsip və standartlarının ali səviyyəyə qaldırılmasma təşəbbüs göstərməlidir. Bu prinsiplərin tətbiqi zamanı menecer həm texnoloji effektivlik, həm də sosial effektivlik kimi aspektləri təhlil edir. Onlar isə əməyin tədqiqi və insani imkanların inkişafı ilə əlaqədardır. Ümumi formada O, Şeldonun menecment fəlsəfəsi aşağıdakı müddəalara əsaslanır. 1.
Sənaye, cəmiyyətin maddi rifahının vacib elementi olan əmtəə və xidmətlərin istehsalı üçün mövcuddur; 2.
əsaslanan prinsipləri rəhbər tutmalıdır; 3.
Sənayenin bir hissəsi kimi menecment kapitaldan ayrılmışdır və üç hissədən ibarətdir: müdriyyət, menecment və təşkilat. 4.
menecment həm insani, həm maddi amillərin səmərəliliyinin inkişafı vasitəsilə məqsədlərə nail olmalıdır; 5.
sənayedə insan resurslarınm inkişafına əsasən təmin edilir 6.
Səmərəlilik tiəşkilatın strukturadan asılıdır. Bu struktur işin dəqiq təhlilindən və lazımi vasitələrin müəyyən edilməsinə əsaslanır. 7.
əsaslanır: •
tədqiqat və ölçmələrdən menecmentin qəbul etdiyi və nəzarətdə saxladığı bütün proseslərdə istifadə edilməsi; •
istifadəsi; •
arzu olunan nəticələrin müəyyən edilməsi və əsaslandırılması üçün əmək xərclərinin təyini; •
metodlarının təhlili üçün institutlaşdırılması. 8.
Menecmentin məsuliyyəti, siyasəti istehsalm insani amilinə diqqət tələb edir; işçiyə bir fərd kimi münasibətə isə aşağıdakı qaydalara riayət etmək lazımdır: •
işçilər əmək şəraitinə aid məsələlər həllində iştirak edirdilər; •
işçilərin sivil ^cəmiyyətə aid həyat səvij^əsi təmin edilir; •
ona şəxsi inkişaf üçün daha çox asudə vaxt verilir; 64
Yüklə 8,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|