Menecmentin təŞKİlati quruluşU
Yüklə 8,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
Müxtəlif məktəblərin ferqləndirilməsi əsasında menecmentə yanaşmalar _____________________ •
0 İşsizlikdən qorunmalı və əməyin sərfi qədər rifaha malik olmalıdır; •
əmək və kapital münasibətlərində ədalət ruhu əsas götürülməlidir. Fransız inzibatçısı və sahibkarı Anri Fayol (1841-1925) müasir mütəxəssislərin fikirlərinə əsasən XX əsrin ortalarına qədər Avropanın menecment sahəsində ən məşhur tədqiqatçısı və təcrübəçisi olmuşdur. 30 il ərzində (1888-1918) o Komambo metallurgiya şirkətinin baş meneceri olmuşdur. O gələndə şirkət böhranlı vəziyyətdə idi, o gedəndə isə şirkət Fransanm ən güclü şirkətlərindən biri idi. 1916-cı ildə onun elmi əsəri olan «Ümumi sənaye idarəetməsi» kitabı çap olundu. Qeyd etmək lazımdır ki, o zaman F.Teylorun metodlan Avropa idarəediciləri tərəfindən öyrənildiyi halda, amerikan pionerləri A.Fayolun nəzəriyyəsini 1949- cu ilə kimi təkzib edirdilər. O ildə kitabın ingilis dilinə tərcübə edilmiş ilk nüxsəsi çap olundu. Çünki amerikanlar elmi menecmenti xalis amerikan məhsulu hesab edirdilər.Məhz A.Fayolun menecmenti funksional yanaşma baxımından tədqiq edərək onu planlaşdırma, təşkil etmə, koordinasiya və nəzarətə bölmüşdür. A.
etmişdir: -
əməvin bölgüsü - bu prinsipin reallaşdırılması hər bir idarəetmə prosesinin iştirakçısının diqqətini cəlb edəcək obyektlərin sayını azaldır; o hər bir əməyə tətbiq edilir və istənilən sayda insanı cəlb edir; -
hakimiyyət və məsuliyyət - onlar bir-birilə qarşılıqlı əlaqələndü’irlər: hakimiyyət - əmr etmək yə güc göstərmək hüququdur; o rəsmi yə şəxsi ola bilər. Lakin məsuliyyətsiz hakimiyyət yoxdur. Məsuliyyət cəsarət nöyüdür yə hakimiyyəti axtarma səyiyyəsi qədər ondan qorxma yar. Məsuliyyət qorxusu təşəbbüskarlığı öldürür. -
intizam - əsasən bu tabe olmaqdır. Təşkilatm rifahmın əsas məqsədi intizamı pozanlara sanksiyalann tətbiq edilməsini inkar etmir. -
rəhbərdən əmrlər almalıdır. -
yahid rəhbərlik - bir rəhbər yə yahid iş planı bir istiqamətə yönəlir. İkibaşlı bədən həm heyyanı, həm də insanı dünyada əjdaha kimi qəbul edilir. -
səxsi maraqlarm ümumi maraqlara tabe etdirilməsi - Bir insanın yə ya insan qrupun maraqları təşkilatın maraqlarmdaiı üstün 65
Menecmentin morhololəri vo elmi məktəblori olmamalıdır. -
qiymətləndirilməsidir. O ədalətli olmalı və həm işçiyə, həm də rəhbərliyə məmnunluq gətirməlidir. -
Mərkəzləşmə və qeyri mərkəzləşmənin problemi - onlar arasında müəyyən ziddiyyətlərdir; -
tabeçilikdir. Hakimiyyət bu zəncirin hər bir nöqtəsindən özünə yol açır. -
oavda-Qanun - hər bir işçiyə iş yeri olmalıdır və hər bir işçi öz iş yerindən olmalıdır; -
ədalət ruhunu yaşatmalıdır; məhz bu halda heyət öz öhdəliklərini tam reallaşdıracaqdır; -
yiyələnməsi üçün müəyyən vaxt lazımdır; -
təşəbbüskarlıq - fəaliyyət planı hazırlamaq və onun icrası üçün səy göstərmək - ziyalı insanın öz fəaliyyət nəticələrindən məmnun qalması. -
korporativ ruh - təşkilat üzvləri arasındakı harmoniya böyük qüvvədir. A.Fayolu idarəetmə sisteminin səmərəlilik mənbəyi idarəetmə prosedurları, inzibati sistem və ona nail olunması vasitəsi kimi düzgün prinsiplərin qoyulması və tətbiqidir. Öz həyat yoluna nəzər salaraq o belə bir nəticəyə gəlmişdir ki, inzibatçının şəxsiyyəti təşkilatın inkişafı üçün vacibdir. Buna əsaslanaraq A.Fayol menecerin malik olduğu keyfiyyətləri göstərmişdir: •
•
ağıl və intellektual qabiliyyətlər; •
mənəvi keyfiyyətlər - qətiyyət, enerji, cəsarət, məsuliyyət hissi və sair; •
yaxşı ümumi təhsil; o idarəetmə qabiliyyətləri: qabaqgörmə, fəaliyyət planının hazırlanması, təşkilatı qabiliyyətlər, insanlarla ünsiyyət qabiliyyəti, bir çox insanların səylərini birləşdirmək və istiqamətləndirmək, nəzarət etmək qabiliyyətləri; o müəssisənin bütün funksiyalarına dair məlumatlılıq; o konsernin fəaliyyət sferasında səriştəlilik. 66
MüxtDİif məktəblərin fərqləndirilməsi əsasında mcnccmcnto yanaşmalar ____________________ Ümumilikdə elmi menecmentin və inzibati məktəbin əsas vəzifəsi səmərəliliyin fərdi, işçi qruplar və idarəedici heyətdə inkişaf etdirilməsidir. Eyni zamanda istehsal metodları və müəssisənin maddi şəraiti ilə əlaqədar olan səmərəliliklə bağlıdır ki, o da aşağıdakı vasitələrlə əldə olunur: 1.
elmi biliklərin tətbiqi vasitəsilə icraçı və idarəedici təcrübənin standartlannn müəyyən edilməsi, sonrakı mərhələdə isə menecment elminin müstəqil predmet kimi formalaşması; 2.
Sənayedə iştirak edən bütün insanların inkişafı, qarşılıqlı əməkdaşlıqda və insani amili istehsala cəlb edən, sosial məsuliyyəti nəzərə alan siyasətin icrası. Bu gün elmi menecment və inzibati məktəb insana və sənayeyə mexaniki münasibətinə görə tənqid edilir. Bir sıra sosialoqlar hesab edirlər ki, teylorizm «sosial fizikaya» çevrilir, o insani fəalİ 3 ^ətin sosial aspektlərini fiziki qanunlara və dcterminatlara çevrir. Əmək prosesində hərəkətlərin öyrənilməsi insaniliyi işçidən ayırır, çünki hər bir hərəkət vaxta bölünmüşdür. Belə mexaniki yanaşma işçiləri passivləşdirir və fikirləri iş yerindən kənar edir. İqtisadi tərəfdən elmi menecment öz şəxsi-zamanın məhsuludur, çünki o zaman sənayenin tələbatları onu zəruri etmişdir. Bu mərhələdə sənaye cəmiyyəti üçün resursların cəlb edilməsi deyil, onlardan rasional istifadə əsas olmuşdur. F.Teylor ilk dəfə olaraq elmi bilik metodlarını sistematik olaraq sənaye təşkilatlarına, tətbiq etmişdir. Ümumilikdə Teylor sistemi istehsalın ekstensiv inkişafı mərhələsinin tələblərinə cavab verirdi və ona görə mexanistikdir. Teylorizmin zəif yeri işçilərin fərdi səmərəliliyinə əsaslanması ilə kollektiv məhsuldarlığı əsas götiürməsidir. Bununla yanaşı işçilərin inzibatçı idarəetmə münasibətlərinə xüsusi diqqət edilirdi. Əməyin işçilər və inzibatçılar arasında bölgüsü ixtiyari deyildir və istehsalın səmərəliliyinin artırılmasına xidmət edirdi. İdarəetmədə ixtisaslaşan qüvvə kimi bürokratiya quldarlıq cəmiyyətində formalaşmış və hal-hazırda da hər bir sinfi cəmiyyətin əsas atributudur. Bürokratiya əməyin bölgüsü və idarəetmə işinin bir sosial qrupa tapşırılması ilə meydana çıxmışdu*. O tarixi səhnədə dövlətlə yanaşı peyda olur və onun əsas orqanlarından biri olaraq, rəhbərlərin apparatı kimi fəaliyyət göstərir. Bürokratiya məsələlərinə Maks Veberin (1864-1920) sosioloji konsepsiyalarında xüsusi yer verilmişdir. M.Verberə əsasən bürokratik apparatı genişləndirmədən iri kapitalist istehsalı düzgün 67
Yüklə 8,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|