MergedFile
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.3. İşin icrası üçün vacib texniki baza
- 2.4. Təhsil və elmi–tədqiqat proseslərinə təsir edən psixoloji amillər
- 2.4.1. Elmi tədqiqata şəxsi münasibət və motivasiya
- 2.4.2. Öyrənmə vərdişlərinə yiyələnmək
Elmi işlərin tərtibi 59 2.3. İşin icrası üçün vacib texniki baza Tədqiqat prosesini uğurla başa vurmaq üçün yalnız optimal təşkil edilmiş iş prosesi kifayət etmir. Daha bir aspekt işin bünövrəsini təşkil edən amillərdir. Ali təhsil çərçivəsində görülən elmi işlərin reallaşması şübhəsiz lazımi proqram təminatına malik kompyüterin tətbiqi olmadan mümkün deyil. Tələbə şəxsi kompyüterə malik olmadıqda o ali məktəbdə tələbələrin sərbəst işləmələri üçün nəzərdə tutulmuş kompyüter otaqlarından istifadə edə bilər. Mətn emalı proqramı ilə bərabər işin mövzusundan asılı olaraq qrafiklərin, cədvəl-şəkilli verilənlər bazasının, cədvəl kalkulyasiya proq- ramlarına, həmçinin internetə çıxışa imkan verən proqramların olması ə həmiyyətlidir. İşlənmiş qrafiklərin, cədvəllərin, yazılmış mətnlərin kompyüterin əsas yaddaşından əlavə ikinci mənbədə: disklərdə, stiklərdə və s. yaddaşa verilməsi məsləhətdir. Bu, faylların müəyyən səbəblərdən itməsinin qarşısını almaq məqsədi daşıyır. 2.4. Təhsil və elmi–tədqiqat proseslərinə təsir edən psixoloji amillər Elmi işin hansı elm sahəsində icrasından asılı olmayaraq, iş prossesini müşaiyət edən psixoloji proseslərə nəzər salmaq, bu amilləri analiz etmək ümumilikdə təhsil, həmçinin tədqiqat prosesinin asan təşkilinə yardım edir. Burada bir tərəfdən vaxtın düzgün bölünməsi, digər tərəfdən öyrənmənin psixoloji tərəfi və qorxunun üstələnməsinə yiyələnmək vərdişləri əsas rol oynayır. Bir çox hallarda tələbədə yaranan qorxu təkcə “elmə” qarşı olan münasibətlə bağlı deyil. Tələbənin və ya tədqiqatçınn psixoloji durumu, onun işlənilən elmi mövzu və bununla bağlı yerinə yetirilən tapşırıqlarla ə laqədar olan motivasiyası ilə sıx əlaqəlidir. Ali məktəbdə təhsil orta məktəbdən onunla fərqlənir ki, tələbə seçdyi ixtisas üzrə öz−özünü inkişaf etdirməli, yeni biliklərin əldə edilməsi üçün həmişə motivasiyaya malik olmalı və mütəxəssis kimi yetişmək üçün məqsədyönlü hərəkət edərək öz yaradıcı fəaliyyətini təşkil etməyə məsuliyyətlə yanaşmalıdır. Elmi işlərin tərtibi 60 2.4.1. Elmi tədqiqata şəxsi münasibət və motivasiya Tələbə və doktorantların elmi mövzu axtarışında əsas meyar onların elmə olan marağıdır. Burada qarşıda duran kvalifikasiya işi önəmli rol oynayır. Əgər tələbə ali məktəbdə təhsilini başa vurduqdan sonra elmdə qalmaq istəyirsə, onda mövzu elə seçilməlidir ki, o sahədə sonra da poten- sial araşdırmaq imkanları mümkün olsun. Burada iki halı unutmaq olmaz. Birincisi, ilk baxışdan hansı mövzunun daha maraqlı olmasını təyin etmək çətindir. Çox vaxt maraqlı mövzuların işlənməsi gözləniləndən də əmək- tutumlu olur və çox vaxt aparır. İkincisi, onu vurğulamaq lazımdır ki, elmə maraq tədqiqat prosesində daha da güclənir. Çox vaxt tələbələr “böyük suallar” vəd edən mövzulara can atırlar. Burada onlar başa düşməlidirlər ki, bir buraxılış və ya dissertasiya işi ilə böyük sualların həllini tapmaq mümkün deyil. Dünyada tədqiq olunan elmi, qum dənəciyi boyda kiçik hissəciklərdən təşkil olunmuş həddən böyük bir mozaika kimi təsəvvür etmək olar. Bu mozaikanı tam şəkildə təsəvvür etmək heç bir insan düşüncəsinə sığan deyil. İnsan yalnız bu qum dənəciklərinin yeri haqqında ideya yürüdə bilər (Bu ideyalar elmi−tədqiqat mövzusudur). Hər bir fərdin gördüyü elmi−tədqiqat işi qum dənəciyi qədər kiçik olsa da, elmin ümumi təka- mülündə vacib yerə malikdir. Maraqlı mövzunun seçilməsi və onun uğurla başa vurulması tədqiqatçının şəxsi motivasiyasından güclü asılıdır. Motivasiya tələbənin və tədqiqatçının elmə olan marağı ilə bir başa bağlıdır [30]. Elmi işə olan marağın müxtəlif aspektləri ola bilər. “Motiv” anlayışı instinktiv impulslar, tələbat, bioloji istək, emosiyalar, maraqlar, arzular, həyat məqsədi və s. komponentlərdən ibarət ola bilir [30]. Ona psixoloji durum kimi baxıla bilməz, o insanın nəyəsə tələba- tından doğur. Motivasiyanın həm də, psixoloji haldan fərqi ondan ibarətdir ki, psixoloji hal daha qısa müddətli baş verir. Motiv isə insanın bütün həyatı boyunu əhatə edə bilir. Alimlər psixologiyada motivasiyanı iki hissəyə bölürlər: daxili və xarici [31]. Elmi−tədqiqatla bağlı daxili motivasiyalar tələbələrdə idrak və inkişafa olan tələbatdan doğan ilkin hal kimi formalaşır. Xarici motivasiyalar isə ikinci dərəcəli rol oynayır. Onlar ə traf mühitin təsiri altında (məsələn, iş kollektivində və ya digər sosial Elmi işlərin tərtibi 61 sferada daha yaxşı yer tutmaq, daha yüksək maaş almaq) formalaşır. Araşdırmalar göstərir ki, yaradıcı insanlarda daxili motivasiyalar xarici motivasiyaları üstələyir. Bu halda tələbələrdə elmi−tədqiqat işlərindən daha çox zövq, həzz almaq, işdə intellektual uğura can atmaq, problemi həll etməyə səy göstərmək hisləri üstünlük təşkil edir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, motivasiyaları daxili və xarici olaraq sinifləşdirməyin özü şə rtidir, çünki onlar arasında sərt sərhəd də yoxdur. Belə ki, motivin təyinatına görə daxili motivasiya insanın özündən şəxsən irəli gələn haldır, xarici motivasiya isə artıq stimul kimi çıxış edir. 2.4.2. Öyrənmə vərdişlərinə yiyələnmək “Öyrənmək” bir çox alimlərin tədqiqat mövzusu olmuşdur [29]. Bəzi tələbələr təklikdə öyrənməyə üstünlük verirlər. Bunun heç də mənfi cəhəti yoxdur. Müəyyən qrup tələbələr birgə öyrənməyin müsbət tərəflərini qeyd edirlər. Qrup şəklində işləmək öyrənmə prosesinin keyfiyyətində özünü göstərməklə bərabər, həmçinin bu qrupa daxil olan tələbələrin motiva- siyasının artmasına da təkan verir. Öyrənmə stilinin üstünlüklərini ayırd etmək üçün təhsilin ilkin çağlarında qrup şəklində digər tələbələrlə işləmək haqqında təcrübələrin ə ldə olunmasına çalışmaq lazımdır. Qrupda işləmək üçün əsas şərt iştirakçıların homogen bilik səviyyəsinə malik olmalarıdır. Digər tərəfdən qrup daxilində rolların bölünməsi əhəmiyyətlidir. Burada hər bir iştirakçı öz gücünə görə tapşırığın həll edilməsində aktiv olur. Bəzi tələbələr ə dəbiyyatların məqsədəuyğun oxunmasında, bəziləri mühazirələrin kon- spektləşdirilməsində, digərləri isə öz yüksək kommunikabelliyi sayəsində yuxarı kurs tələbələrindən dəyərli məlumatların əldə olunmasında yüksək qabiliyyətə malik olurlar. Təhsildə “öyrənmək vərdişlərinə” yiyələnmiş tələbələr öz təhsillərini uğurla başa vurmağa qadirdirlər. Bu vərdişlərə yiyələnməyin bəzi vacib aspektlərinə nəzər salaq. Əvvəlki bölmədə elmi tədqiqat işinin yerinə yetirilməsində kompyüterin rolu haqqında söhbət açılmışdır. O, müasir təhsil sisteminin əvəzolunmaz tərkib hissəsinə çevrilib. Öyrənmək üçün yer axtarışı da vacibdir. Bəzi insanlar kitabxanada, təklikdə, sakit şəraitdə məşğul olmağa üstünlük Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|