Metodologiyasi

v o ' n a l t i r i s h
im koniyatini b era d i1. Biroq b u n d a o ‘rganilayotgan
v o q e l i k y o k i 
tarixiy 
tiz im larn i konsruksiyalashda subyektiv yon­
d a s h u v
ham da h ad d an tash q ari ab strak tlash tirish (m avhum lash-
tirish) 
maqbul em as.
Tarixiy taqqoslash uslubini qoTiasnda bir q alor chcklanishlarga 
duch kelish m um kin. Bu uslub real voqelikning turliligini tushu- 
nishga im kon bersada, konkret shakldagi xususiyatini ko‘rsatib 
berolmaydi. Shuningdek, tarixiy taraqqiyot su r’atin ing tadqiqida 
ham tarixiy taqqoslash uslubidan foydalanish m aqsadga muvofiq 
emas. M azkur uslubning rasm an (shunchaki q o 'llash , q o 'llan i- 
shi «kerak* bo'lganligi uchun qoMlash) q o 'llan ilish i xatoliklarga 
olib kelishi, ko‘pgina tarixiy ho d isalar m o h iy atin in g n o to ‘g ‘ri tal- 
qiniga va tavsiflanishiga olib kelishi m um kin . Tarixiy taqqoslash 
uslubidan boshqa tadqiqot uslublari bilan birgalikda foydalanish 
m um kin. Afsuski, tarix chilar to m o n id an tarixiy taqqoslash uslu­
bi ko‘p hollarda analogiya va solishtirish bilangina q o 'llan ilad i, u 
tadqiqotlar jarayonida to‘liq yuqoridagi ko‘rsatib o 'tilg an jih atla ­
rini inobatga olgan holda k am dan kam q o 'llan ilad i.
Tarix 
fani tadqiqotlarida tipologik uslub. 
Tipologiya tarix fan i­
da tarixiy h o d isalar va ja ra y o n larn i u m u m iy a lo m atlari, jih a tla ri, 
m ohiyatiga qarab ilm iy asosda g u ru h la rg a ajratish, ta s n if (klas- 
sifikatsiya) etishdir. T ipologik uslub ta rix iy ja ra y o n la rn in g m o ­
hiyatiga asosan tah lil q ilish d ir (I.K ovalchenko). P ozitivistlarning 
ta ’kid lashicha, rasm an tavsifiy klassifikatsiyalash natija berm ay- 
di. Subyektiv yondashuv tarix ch i ta fa k k u rid a g in a tip larn i shakl- 
lantirishga olib keladi. M.Veber to m o n id a n ilgari surilgan «ideal 
tiplar* nazariyasi sotsiologlar to m o n id a n u zoq vaqtgacha qabul 
q ilin m ad i va so dd alashtirilgan holda talq in qilin d i. B unda a so ­
san gap bugungi kun da m a ’lum b o 'lg an m o d ellash tirish haqida 
borib, hozirgi vaqtda ta rix c h ila r bu u slu b d an sam arali foydalan- 
m oqdalar.