Metodologiyasi


М елконян Э Л . Проблемы сравнительного метода в историческом



Yüklə 112 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə157/269
tarix29.11.2023
ölçüsü112 Kb.
#139121
1   ...   153   154   155   156   157   158   159   160   ...   269
Tarix fani metodologiyasi O`quv qo`llanma

1 М елконян Э Л . Проблемы сравнительного метода в историческом
знании. Ереван. 1981.
205


D aliliy m a teria llarn i, m a’lu m o tlam i yigMsh, d alillarn i tizim - 
lashtirish va ta h lil qilish jarayonida tarixchi ko‘pgina jarayonlar-
n in g m azm u nidag i o ‘xsh ashlikn i, biroq ayni vaqtda jarayonlar- 
n in g zam on va m akon b o ‘yicha turliligi, b ir-biridan farqlanishi 
o m iiia ri sababli xilm a-x illik kasb etish in i va yana ayni vaqtda 
sh ak lan um u m iy lik n i ko‘rishi m u m kin. M azk ur uslubning bilish 
jarayonidagi m a zm u n i u n in g tarixiy jara y o n lam in g m ohiyatini 
tu sh u n tirib berish uchun yo‘naltiradigan im koniyatlaridadir. Ja­
ray o n n in g m o hiy atin i anglash va tu sh u n ish uchun u n in g o ‘xshash- 
lik va farqlanuvchi xususiyatlarini tushunish kerak. Bu uslubning 
m antiqiy asosini analogiya tash kil etib, tadqiqot obyektidagi biror- 
b ir o ‘x sh ashlik asosida jaray o n n in g boshqa jih atlari haqida ham
xulo salar chiq arilish i m u m kin .
T arixiy taq qo slash uslubi tarix iy jarayon tafsilotlari an iq va 
ravshan boM maganda u n in g m ohiyatini o chishga, shuningdek
u m u m iy lik n i, q o n u n iy lik n i, tak ro rlan u v ch an lik n i an iqlash h am ­
d a u m u m lash tirish g a va tarixiy parallellik n i yuzaga chiqarish 
u ch u n im k o n berad i. B unda alb atta b ir q ato r talablarga rioya 
etishga to ‘g ‘ri keladi. Ju m la d a n , avvalo taqqoslash tarix iy ja ra ­
y o n n in g sh ak lan o ‘xshash jih a tla rin i em as, balki m ohiyatini aks 
e ttiru v ch i a n iq va k o n k ret d a lilla r (faktlar) bilan am alga oshiri- 
lishi lozim , ik k in c h id a n , h o d isalar va ja ra y o n la m in g tipologiya- 
si va d av rin i yaxshi bilish va tu sh u n ish lozim . T araqqiyotning bir 
bosqichida yoki tu rli b osq ichlarida b o ‘lgan b ir xil va tu rli xil h o d i­
salarn i taqqoslash m u m k in . Bir holatda m ohiyat o ‘xsh ash lik aso ­
sida o ch ilad ig a n b o ‘lsa, boshqa h olatda turlilik asosida an iq lan i- 
shi m u m k in . B iroq ayni vaqtda ta rix ch id a n tarixiylik tam oyilini 
u n u tib q o ‘y m aslik talab etiladi.
F u n k sio n a l-tu z ilish li ta h lil tarix fani tad q iq o tlarid a bosh­
qa ta d q iq o t m e to dlarig a n isb atan b irm u n cha sam arali hisobla- 
n adi. F u n k sio n a l-tu z ilish li ta h liln in g asosiy jih a ti shu n d ak i, u 
m av h u m lik (abstrak tlik)d an an iq lik (konkretlik)ka o 'tish uchun 
asos boMa oladi, bu m eto d n i tadqiqot jaray on id a qoMlash ilm iy 
b ilim la rn in g eng yu qo ri darajasi boMgan aniq nazariy bilim ga
206



Yüklə 112 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   153   154   155   156   157   158   159   160   ...   269




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə