Мicллиt… аdcjwллаһ сeddиv cбviлһiсedk vcсjyedб

MİLÇƏKDƏN (“CUƏL”)–GÖZAĞRIYA DƏRMAN

Böyük təbib Calinusun milçək (cuəl növü) barədəki e”tirazı məşhurdur. O, “bu həşəratda heç bir fayda görmürəm, axı Allah onu niyə yaradıb?”, demişdir. Nəhayət, bir gün Calinus çox şiddətli gözağrısına tutulur. Bütün bildiyi dərmanları işlətsə də, faydası olmur. Bir qoca qarı ona dərman təklif edir. Calinusun gözləri bu dərmandan şəfa tapır, sağalır. Böyük həkim qarıdan dərmanın tərkibini soruşduqda, mə”lum olur ki, məhlulun tərkibində həmin milçək (cuəl) də varmış.

YARANIŞ ALƏMİ HİKMƏTSİZ OLA BİLƏRMİ?

Əgər aləmin zərrələrindən bircə zərrə də hikmətsiz deylsə, aləmin özü hikmətsiz ola bilərmi?! Əgər bədən üzvləri, hətta dırnaq və tüklər əbəs yerə yaranmamışsa, insanın özü hikmətsiz yaradıla bilərmi?!
Müasir dünya alimlərinin hamısı bu fikirdədir ki, yaranışın hikmət və səbəblərinə hələ də vara bilməmişlər. Təqribən 30-40 il əvvəl Avropa tibb alimləri bu qərara gəldilər ki, insan bədənində artıq bir hissə (kor bağırsaq) mövcuddur. Hətta uzun müddət sağlam adamlar cərraha müraciət edib, həmin üzvü kəsdirdilər. (Hətta görpə anadan olan kimi onun kor bağırsağının kəsdirilməsi halları ilə də təcrübədə rastlaşmışıq.) Nəhayət, bu fikri ortaya atmış adamlar e”lan etdilər ki, sağlam adam bu işi görməməlidir. Sən demə, kor bağırsaq (apendiks) bədən axarlarında “şeypur” vəzifəsini daşıyırmış. Bu axarlar çirklənib təhlükəyə mə”ruz qaldıqda gor bağırsaq insana xəbərdarlıq edir. Son anda isə təhlükə müalicə ilə aradan qalxır (mümkündür tibbə qaranlıq qalmış başqa hikmətlər də vardır).

BİRCƏ DİŞ DƏ HİKMƏTSİZ DEYİL

Kəsici dişlərin işini dəyirman dişləri görə bilmir. Bədəndəki 248 sümükdən bircəsi də hikmətsiz deyil. Eləcə də, damarlardan əskik olarsa, insan naqisləşər.
Beləliklə, əgər Allahı həkim və Onun yaratdığı dəsgahda ən kiçik əzaları hikmətli bildiksə, fikirləşək, aləmin yaranışındakı məqsədi və bütün yaranmışların insana faydasını görək.

ƏGƏR TAM RAHATLIQ OLSAYDI, YENƏ ƏBƏSDİ

İnsanın yaranışında məqsəd bu dünya həyatı deyil ki, öləndən də sonra yox olsun.
Qeyri-mümkün bir fərz ilə insanın dünya həyatı dərdsiz, qəmsiz, tam rahatlıq, eyş-nuş olsaydı (bu halda həyatın mə᾽nası olacaqdımı?), yenə də insanın yaranışı məqsədsiz olardı. Çünki axırı heçlik olan rahatlıq e”tibarlı olmazdı. Amma bir halda ki, bəşərin maddi həyatı başdan-başa bəla, müsibət və narahatlıqdır, bu genişlikdə yaranış dəsgahı əbəs ola bilməz (insan əzab üçün xəlq edilməz).
Bir asudə can gördüm bu cahanda
O da asudədir xilas olanda.

Və ya

Qəmsiz yaşadarmı gönülü aləm,
Yaşadarsa, yaşamaz bəni-adəm.