Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc

часть
. 
Стр
.117; 
Собрание
восточных
рукописей
АН
УзССР
.-
Т
.: 1 
том
.1952. 
стр
. 80.

---

130
11.2.10. “Haft iqlim”
“Haft iqlim” (“Etti iqlim”) nomli geografik-biografik asarining ijodkori 
mashh’ur adabi
ё
tshunos olim Amir Ah’mad Roziydir. U asli Eronning Ray 
sharidan, badavlat va wqimishli xonadondan chiqqan. 
Amir Ah’mad Roziy wz asarini 1594 yili tugatgan bwlib, unda VII asrdan to 
XVI asr oxirigacha etti iqlim mamlakatlari va shah’arlarida istiqomat qilgan 1560 
nafar yirik shayx, olim, 
ё
zkvchi,shoir va davlat arboblari h’aqida qisqa, lekin 
qimmatli malumotlar beradi. Muallif wzigacha bwlgan davrga tegishli masalarni 
ё
ritishda “Suvar al-aqolim” (“
İ
qlimning kwrinishi”), “Masolik ul-mamolik” 
(“Mamlakatlar orasidagi masofalar”), “Tarixi Banokatiy” kabi asarlarga tayangan, 
lekin ulardan tanqidiy foydalangan, ularni yangi dalillar va malumotlar bilan 
boyitgan. 
Shah’arlar va mamlakatlarni tavsif qilganda ularning geografik wrni, diqqtga 
sazovor joylari, osori atiqalari, xalqi va uning h’a
ё
ti, mashg’uloti va urf odatlari, 
bazida ah’olisining umumiy soni, xwjaligiga oid qimmatli malumotlar keltiradi. 
Masadan, Chingizxon xurujidan avval Balxda 50 mingdan ortiq odam istiqomat 
qilgan, XU-XU1 asrlarda Toshkent atrofidagi tog’larda temir, firuza, oh’ak konlari, 
Xwjandda firuza, Badaxshonda lal konlari ishlab turgan. 
“Haft iqlim”da Zah’iriddin Muh’ammad Bobur va uning avlodi davrida 
Hindiston va Wzbekistonning ijtimoiy-si
ё
siy ah’voli, Sharqiy Turkston, 
Koshg’arning XVIasr ikkinchi yarmidagi umumiy ah’voli h’aqidagi zarur 
malumotlarni uchratish mumkin. 
Asarda VII-XVI asrlarda Wzbekiston va Xurosonda wtgan yirik olim va 
shoirlar h’aqidagi malumotlar wta muh’imdir. Bular orasida “shoirlar podshoh’i” 
Rashiduddin Votvot (1088-1182 yy.), “Olimlar faxri” Abulqosim Mah’mud ibn 
Umar Zamaxshariy (1074-1144 yy.), buxorolik buyuk h’adis olimi Abu Abdklloh’ 
Muh’ammadibn 
İ
smoil al-Buxoriy (810-870 yy.)lar bor. 
“Haft iqlim” asarining qwl
ё
zma nusxalari mumlakatimizda va xorijiy 
mamlakatlarning kutubxonalarida kwp, lekin h’ali twliq nashr qilinmagan. Undan 
tarixchilar 
ё
rdamchi manba sifatida foydalanishi mumkin.