Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc

7.3.8. “Kitob masolik ul-mamolik”
Ushbu asar muallifi 
İ
bn Xurdadbeh’ 
ё
ki Abulqosim Ubaydulloh’ 
Xurdadbeh’ (820 tax 913 y.) asli eronlik bwlib, u oliy martabali mansabdor 
xonadoniga mansub edi. Otasi IX asr boshlarida Tabariston h’okimi bwlgan, 
Daylam viloyatini bwysundirib, xalifaning diqqat etiborini qozongan. 
İ
bn 
Xurdadbeh’ Bag’dodda wqigan va keng malumot olgan. U xalifa Mwtamid (870-
892 y.) davrida yuksak davlat lavozimlarida turgan, dastlab nadim, swng Eronning 
g’arbiy-shimoliy tarafida joylashgan Jibal viloyatida soh’ib barid va-l-xabar 
(pochta va razvedka boshlig’i) lavozimini egallagan. 
İ
bn Xurdadbeh’ turli 
mavzuda, adab, tarix, geografichga oid wnga yaqin asar bitgan bwlib, ulardan eng 

---

54
muh’imi “Kitob masolik ul-mamolik” (“Ywllar va mamlakatlar h’aqida kitob”) 
nomli asari bwlib, u 846 yili 
ё
zib tamomlangan. 
Asarning qisqartirilgan tah’riri bizgacha etib kelgan va M. de Gue tarafidan 
1889 yili chop qilingan. Ruscha tarjimasi (tarjimon Noila Velixanova) 1986 yili 
Bokuda chop etilgan. 
Kitob arab xalifaligi qwl ostidagi mamlakatlar, shah’arlar, ularga boriladigan 
ywllar, shah’arlar va mamlakatlar orasidagi masofa, ah’olidan undiriladigan soliq 
va jarimalarning miqdori h’aqida qimmatli malumotlar keltirilgan. 
Ayniqsa, qadimiy Swg’d shah’arlaridan Kushoniya (Samarqand atrofida 
joylashgan), Samarqand, Ustrushana, Shah’riston (Ustrushana shah’arlaridan), 
qadimgi Shosh, 
İ
spijob (Sayram) shah’arlarida ah’oli wrtasida muomalada bwlgan 
pul birligi, Nuh’ ibn Asad (vaf. 842 y.) va Ah’mad ibn Asad (819-846 y.) davrida 
Swg’d va Farg’onaning umumiy ah’voli, Movarounnah’r va Farg’onada IX asrda 
istiqomat qilgan turkiy xalqlar h’aqidagi malumotlar benih’oya qimmatlidir.