Microsoft Word 00 Korica-potkorica doc

 
147
 
Numri (madhësi padimensionale) është edhe raporti i masave, madhësi që shënohet
*
 me 

 
(B, C). Barazimi me të 
cilin definohet raporti i masave është:  
 
C
B,

=
 
 
C
B
m
m

 
Nganjëherë përdoret edhe raporti i vëllimeve të dy pjesëmarrësve, thjeshtë raporti vëllimorë i tyre. Raporti 
vëllimorë shënohet me
†
 

 (B, C), definohet me ndihmën e barazimit  


C
B,

 = 
 
 
C
B
V
V
 
Përpos si një numër, gjitha raportet mund të shprehen edhe me raport të numrave të vegjël. Kështu, nëse sasia e 
konstituentit B është dy herë më e madhe se sasia e konstituentit C, për raportin r
 
(B, C) mund të shprehet ose  
 r
 
(B, C) = 2 
ose  
 
 
r
 
(B, C) = 2 : 1 
Në mënyrën më të fundit veprohet gjithnjë kur kërkohet raporti i tre ose më shumë madhësive të madhësive të 
njëjta. Raporti i madhësive mund të shprehet në mënyrën e dytë nga dy mënyrat e sipërme madje edhe atëherë 
kur sasitë e B dhe C nuk janë dy mol ose një mol, përkatësisht, por të themi, gjashtë mole dhe tri mole ose 0,46 
mole dhe 0,23 mole, përkatësisht.  
Konstatimin e mëparshëm shkurtimisht mundet ta paraqesim me ndihmën e tabelës së dhënë më poshtë. 
                                                           
*
  Shkronja greke me të cilën shënohet kjo madhësi lexohet zeta. 
† Shkronja greke përkatëse lexohet psi. 
Shembulli 5.1 
 
Për tretësirën, masa e të cilës është 25 gram, me analizë është vërtetuar se përmban vetëm kripë të kuzhinës dhe 
ujë. Pas avullimit të ujit, është gjetur se masa e klorurit të natriumit të mbetur është 5 gram. Sa ka qenë raporti i 
masave të klorurit të natriumit dhe ujit në tretësirën e mëparshme. 
 
Z g j i d h j e    
Pasi që tretësira ka qenë e përbërë vetëm prej klorurit të natriumit dhe ujit, masa e tij ka qenë shumë e masave të dy 
konstituentëve, ashtu që masa e ujit në të ka qenë  
m(H
2
O) = m(tretësirës) – m(NaCl) 
m(H
2
O) = 25 g – 5 g 
m(H
2
O) = 20 g 
Raporti 

(NaCl, H
2
O) do të jenë: 

(NaCl, H
2
O) = 5 g : 20 g 

(NaCl, H
2
O) = 5 : 20 

(NaCl, H
2
O) = 1 : 4 

(NaCl, H
2
O) = 0,25 
 
 

---

 
148
Përpjesët (pjesëmarrjet)  
Gjatë shprehjes së përbërjes, më shpesh se raportet përdoren përpjesët molare (sasiore), të masave dhe 
vëllimore.  
 
Përpjesa molare (saiore) e një konstituenti të sistemit (të themi, B) shënohet me
*
 x(B) dhe mund të shprehet me 
barazimin: 
 x(B) = 
 

i
n
n B
 
Kujdes: nëse duam menjëherë të shihet se është fjala për përpjesën molare të konstituentit B në një sistem S, 
atëherë, në vend të x(B), mund të shkruajmë x(B; S). Ngjashëm mund të veprohet edhe për llojet tjera të 
përpjesëve.  
 
Përpjesa e masës e konstituentit  B
†
 është raport midis masës të atij pjesëmarrësi në sistem dhe masës së 
përgjithshme të sistemit, thjeshtë shumës së gjithë konstituentëve: 
 
 
 


i
m
m
w
B
B
 
Përpjesa vëllimore, është raport midis vëllimit të njërit prej konstituentëve dhe shumës së vëllimeve të gjitha 
përbërësve të sistemit
‡
.  Përpjesa vëllimore e substancës  B shënohet me 
φ
  (B) (shkronja greke në shenjën 
lexohet fi) dhe është e definuar si: 
 
 

B
B


V
V
i
 
                                                           
*Në realitet, kur bëhet fjalë për rastin konkret, përdoret emri i vërtetë i substancës, përkatësisht simboli ose formula. Kështu, nëse duam të 
gjejmë përpjesën molare të klorurit të natriumit në tretësirën ujore të tij, do të themi iks i klorurit të natriumit (ose, edhe më mirë, përpjesa 
molare e klorurit të natriumit) dhe do të shkruajmë x(NaCl).  
Shkronja greke  me të cilën shënohet shuma lexohet sigma, ndërsa indeksi i poshtëm i cili qëndron përskaj shenjës për sasinë tregon se 
mblidhen gjitha sasitë e ndara (individuale) të sasive të substancave.
 
† Shenja për përpjesën e masës lexohet dubl ve në b, me atë që, në realitet, përmendet emri i vërtetë i konstituentit përkatës. Shenja për 
përpjesën e masës nuk guxon të lexohet omega ose v!  
‡ Kujdes: Vëllimi i përgjithshëm nuk është gjithnjë i barabartë me shumën e vëllimeve të pjesëmarrësve të veçantë në sistem!  
Madhësia 
 
Shenja 
 
Shprehja e definuar 
 
     Raporti molarë i B dhe C
 
x
 
(B, C)
 
x
 
(B, C) =
 
n
 
(B)/n
 
(C)
 
     Raporti numerik i B dhe C
 
r
 
(B, C)
 
r
 
(B, C) =N
 
(B)/N
 
(C)
 
     Raporti i masave i B dhe C
 

 
 
(B, C)
 

 
  
(B, C) =
 
m
 
(B)/m
 
(C)
 
Raporti vëllimorë i B dhe C
 

 
(B, C)
 

 
(B, C) =
 
V
 
(B)/V
 
(C)
 

---