Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi
Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 6
Ətraf
mühitin təsviri
Noyabr 2013-cü il
Yekun variant
6/92
6.8.6.1 Dənizdibi çöküntülərin fiziki və kimyəvi tərkibi
Çoküntülərin fiziki xüsusiyyətləri
Çöküntülər vahid şəkildə narın lildən ibarət idi və bütün məntəqələrdə çöküntü hissəciklərinin
orta diametri 4 -7 µm arasında idi və onlar bundan əvvəl regional tədqiqatlar zamanı buna
oxşar dərinliyə malik məntəqələrdən götürülmüş çöküntü nümunələrinə çox oxşar idi.
2010 və 2011-ci illərdə aparılmış tədqiqatların statistik xülasəsi aşağıdakı Cədvəl 6.49-də
verilib. Bu məlumat 2007-ci ilin müşahidələrini, yəni çöküntülərin olduqca narın lil olduğunu
təsdiq edir. Bir çox parametrlər üzrə qiymət sahəsi 2007-ci ildə olduğundan genişdir,
lakin bu,
hər bir tədqiqatda (SDX5-8 və ES10) tək stansiyada sərt çöküntülərin mövcudluğuna aiddir.
Bu məntəqələr istisna olmaqla, nümunələrlə əhatə olunmuş sahə üzrə aparılmış üç tədqiqatın
hər birində çöküntülər olduqca oxşar idi.
Cədvəl 6.49 ES ərazisindəki çöküntülərdə ağır metal konsentrasiyalarının statistik
xülasəsi
Orta
diametr
Karbonat
Üzvi
maddələr
Lil/Gil
Lil
Gil
Xμm
%
%
%
%
%
Minimum
2011
5 19 4.0 95 31 8
2010
5 14 1.9 82 36 7
Maksimum
2011 17
33
11.7
100
87
68
2010 26
35
12.2
100
74
64
Aralıq
2011 5
27
7.7
100
38
61
2010 6
26
8.7
100
40
59
Orta
2011 6
27
7.8
99
40
59
2010 7
25
8.3
99
43
55
Karbohidrogen konsentrasiyaları
Çöküntülərin ümumi karbohidrogen konsentrasiyaları 109-241 ppm (milyonda bir hissəcik)
arasında dəyişirdi, ümumi orta konsentrasiya göstəricisi 160ppm təşkil edirdi və onların
hamısı yüksək dərəcədə aşınmışdı. Cədvəl 6.50-dən də göründüyü
kimi tədqiqat sahəsi
boyunca konsentrasiyada kiçik sistematik dəyişiklik mövcud idi. Buna baxmayaraq,
konsentrasiyalar oxşar dərinliyə malik regional tədqiqat məntəqələrindəki konsentrasiyalara
nisbətən 2-4 dəfə aşağı idi.
ÜKM və PAK-ın maksimum konsentrasiyaları və qiymətləndirmə silsiləsi 2010 və 2011-ci
illərdə 2007-ci ildəkinə nisbətən həmçinin geniş idi. Hər iki tədqiqatda nümunələrdə az
miqdarda qatı çöküntülərdə müşahidə edilənlərə uyğun olan “Alfa etilen karbohidrogen”
qazma məhlulunun izləri tapıldı.
Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 6
Ətraf mühitin təsviri
Noyabr 2013-cü il
Yekun variant
6/93
Cədvəl 6.50 2007, 2010 və 2011-ci illər ES ərazisi üzrə karbohidrogen nümunələrinin
götürülməsinin nəticələri
THC,
μq/q
HMQ (Həll
olunmamış
mürəkkəb
qatışıqlar),
%
Ümumi 2-
6 ring
PAK nq/q
NFD
(nq/q)
NFD (naftalinlər,
fenantrenlər və
dibenzotiofenlər)
%
Fenol
(Karbol
turşuları)
μq/q
Min
2007 109
66
525 281
43
0.6
2010 103
43
528 289
49
0.38
2011 23
71
103 43
35
0
Maks.
2007 241
80 1,405 732
54
6.6
2010 786
77 2,433 1,245
81
3.25
2011 2,847
88
1,813 707
63
4
Aralıq
2007 155
74
997 485
52
3.4
2010 236
73 1,581 794
51
1.98
2011 214
76
839 323
40
2
Orta
2007 160
74
994 499
50
3.5
2010 269
71 1,489 770
53
1.89
2011 399
76
954 382
41
2
Ağır metal konsentrasiyaları
Ağır metal konsentrasiyaları bütün tədqiqatlarda ən çox məntəqələrdə təbii lil-gil qarışıqları
üçün səciyyəvidir və Cədvəl 6.51-də göstərildiyi kimi nümunə nüsxələri və məntəqələr
arasında çox az seçilirdi. 2010, 2011-ci illər eyni məntəqələrdə (ŞDX5-8 və ES-10)
içərisində
qatı çöküntülər yaranan hədsiz barium konsentrasiyası müşahidə edildi. Bu barium
konsentrasiyaları kifayət qədər yüksək olduğu üçün bu, nümunələrin, əsasən, su əsaslı
qazma məhlulundan ibarət olmasına işarə edir. Yüksək barium konsentrasiyaları yüksək
kadmium konsentrasiyaları ilə əlaqədardır. Kadmium
və barium istisna olmaqla, tədqiqatlar
arasında kiçik sistematik və yaxud əsaslı fərq var idi, lakin 2007-ci ildəkinə nisbətən 2011-ci
ildə əksər metalların çeşidi daha çox idi; çeşidin çox olması bəzi nümunələrdə təbii
çöküntüləri müəyyən həddə qədər “durulaşdırmış” ola biləcək SƏQM olmasının əlaməti sayıla
bilər.
Cədvəl 6.51 ES ərazisindəki çöküntülərdə ağır metal konsentrasiyalarının statistik
xülasəsi
Konsentrasiya/toplanma(μq/q)
As
Ba HNO3 Ba Fusion
Cd
Cr
Cu
Fe
Hg
Mn
Pb
Zn
Min
2007 8.7
446
658
0.18 51.8 41.8 33,021 0.07 777 22.9 76.5
2010 2.7
635
778
0.18 11.6 36.1 20,500 0.03 739 24.7 33
2011 8
414
683
0.01 29 37 28,800 0.04 711 14 49
Maks.
2007 14.5
643
802
0.27 77.9 46.5 41,674 0.09 934 25.6 88.5
2010 13.0 24,800
426,000 0.88 70.6 63.3 43,800 0.15 1,740 38.2 115
2011 13 6,199 169,600 0.88 75 45 45,900 0.21 1160 25 97
Aralıq
2007 11.7
563
751
0.24 67.3 44.2 36,864 0.08 831 24.5 83
2010 7.0
735
885
0.23 62.9 40.6 39,600 0.10 839 27.7 105
2011 11
660
937
0.25 72 41 41,150 0.09 790 24 88
Orta
2007 11.4
553
742
0.23 66.1 44.1 37,174 0.08 838 24.4 82.7
2010 7.0 2,607
33,556 0.27 59.5 41.7 38,269 0.10 893 28.3 99
2011 11
923
9153 0.25 71 41 40,806 0.09 831 23 87
6.8.6.2 Dənizdibi çöküntülərinin bioloji xüsusiyyətləri
Cədvəl 6.52-də göstərildiyi kimi, tədqiqat zamanı yalnız 4 takson qeydə alındı və onların
hamısı çox az bolluq göstəricisinə malik idi; bir növ çoxqıllılar, iki növ azqıllılar və bir növ
yanüzənlər. Əldə olunan göstərici bu cür su dərinliklərində yerləşən
məntəqələr üçün