Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 9
Qazma və tamamlama
işləri üzrə ətraf
mühitə təsirin qiymətləndirilməsi,
azaldılması və monitorinqi
Noyabr 2013-cü il
9/18
Yekun variant
və qalıqları isə kənarlaşdırılmaq üçün sahilə qaytarılacaq. ATMNƏQM ilə əlaqədar olan
qazma şlamları qazma qurğusunun göyərtəsində şlamlar üçün xüsusi ayrılmış qablara
yığılacaq və sonra təmizlənmək və utilizasiya edilmək məqsədi ilə sahilə göndəriləcək.
Hər hansı ATMNƏQM və ya onlarla əlaqədar şlamların dəniz mühitinə atılması
planlaşdırılmır. Ayrılmış ATMNƏQM mümkün olan hallarda yenidən istifadə ediləcək və
onun qalan hissəsi utilizasiya edilmək üçün sahilə qaytarılacaq;
SDQQ-nun qazma işləri zamanı SƏQM praktiki cəhətdən mümkün olduğu qədər
qazma şlamlarından ayrılacaq və təkrar istifadə ediləcək;
SDQQ-nun qazma işləri zamanı istifadə olunan SƏQM əlavələri az toksikliyə malikdir
(BK-nın OCNS üzrə “Gold” və “E” kateqoriyaları, buna bərabər toksiklikdə);
SƏQM formullarında istifadə edilmək üçün təchiz olunan barit partiyaları ağır metalların
konsentrasiyaları üzrə tətbiq olunan standartlara cavab verir,
yəni Civə <1 mq/kq və
kadmium <3 mq/kq quru çəki (ümumi);
Tərkibindəki xlor konsentrasiyası qəbul edən suyun fon konsentrasiyasından dörd (4)
dəfə artıq olan SƏQM və ya SDQQ-dən əlaqədar qazma şlamlarının atqısı
planlaşdırılmır; HPBS üzrə standart; və
İstiqamətləndirici və geotexniki quyular, və quyuların yuxarı hissələri üçün bundan
əvvəlki ŞD quyularında istifadə edilmiş məhlullarla eyni parametrlərə və ekoloji
göstəricilərə malik olan PHB məhlullarından və SƏQM-dən istifadə etmək nəzərdə
tutulur. Təmizləyici/qazma məhlulunun tərkibini dəyişmək və ya hər hansı kommersiya,
yaxud texniki səbəblərdən fərqli qazma məhlulu seçmək lazım gələrsə, Dəyişikliklərin
İdarə edilməsi Prosesinə (Bölmə 5.16-ya istinad edin) əməl ediləcək.
9.4.2.2 Hadisənin miqyası
Təsviri
Dənizə atqılarla nəticələnməsi gözlənilən qazma fəaliyyətləri Fəsil 5 Bölmə 5.4.2, 5.4.2.4 və
5.4.2.5-də müzakirə edilir. Dəniz suyu və PHB məhlulları, hər lülə üzrə atılmış SƏQM və
şlamların hesablanmış miqdarı Cədvəl 9.11-də tonla göstərilir. İki növ atqı hadisəsi baş
verəcək:
Geotexniki quyunun müntəzəm qazılması zamanı (dörd yerdə planlaşdırılır) 42" və 32"
lülə seksiyasında və 28” lülələrin qazılması və Qazma Məhlulunu Gerivurma
Sistemlərinin sıradan çıxması zamanı dəniz dibinə atqılar; və
28”
lülələrin müntəzəm qazılma fəaliyyətləri zamanı və qalıq şlamın atqısı üçün şlam
kessonundan SDQQ-nun atqıları.
Cədvəl 9.11 Hər lülə üzrə qazma zamanı atqı növlərinin xülasəsi
Atqı yeri
Lülənin
ölçüsü
Təsviri
Qazma flüidi
/ məhlulu
sistemi
Flüidlərin
hesablanmış
həcmi (ton)
Şlamların
hesablanmış
həcmi (ton)
Şərh
Dəniz dibi
12
1
/
4
”
İstiqamətləndirici
quyu
SƏQM
1,015 50
2 sahədə
planlaşdırı
lır
9” Geotexniki
quyu
1,930
75
42”
İstiqamətləndirici
kəmər və səth
lülələri
Dəniz suyu
və PHB
məhlulu
1,339 443
16 quyu
planlaşdırı
lır
32” 1,339
442
SDQQ-nun
şlam
kessonu
28” Səth lüləsi SƏQM 522 729
Qalıq
Qazma
Məhlulu
Geotexniki
quyunun
qazılmasının
sonunda
SƏQM
495 0
28” lülənin
qazılmasının
sonunda
943 0
Atılan flüidlərin gözlənilən tərkibi və funksiyası haqqında məlumatlar aşağıda Cədvəl 9.13-də
göstərilir.
Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 9
Qazma və tamamlama işləri üzrə ətraf
mühitə təsirin qiymətləndirilməsi,
azaldılması və monitorinqi
Noyabr 2013-cü il
9/19
Yekun variant
Yığılmış qazma şlamları və sementi kənarlaşdırmaq üçün mexaniki qazma və ya dəniz suyu
ilə təmizləmə vasitəsilə qazma sahəsində dəniz dibinin hamarlaşdırılması tələb oluna bilər.
Bərpa işlərinin potensial təsirlərinin Bölmə 9.4.2 və 9.4.3-də təsvir edilən təsirlərlə eyni və ya
onlardan daha az olacağı nəzərdə tutulur və bu təsirlər növbəti hissələrdə müzakirə edilmir.
Qiymətləndirmə
Bir sıra əvvəlki Şahdəniz quyuları üçün SƏQM ilə qarışıq qazma atqılarının dispersiyası və
çökməsi ətraflı şəkildə modelləşdirilmişdir. Modelləşdirmə ŞD2 Layihəsi
çərçivəsindəki bütün
quyu yerləri üçün müvafiq olan qazma şərtlərini və suyun dərinlik diapazonlarını əhatə edir və
modelləşdirməyə bu hissə daxilində şlamların çökməsinin qiymətləndirilməsi haqqında
məlumat daxil edilib.
Dəniz dibinə atqılar
Birbaşa olaraq dəniz dibinə atılan qazma şlamları suyun dərinliyinin və cərəyanın məhdud
təsirlərinə məruz qalacaq. Əvvəlki modelləşdirmə göstərdi ki, qazma şlamlarının 90%-i
quyuağzı zonanın 15-30m daxilində birbaşa qalaq şəklində yığılacaq və 10 sm-dən artıq
qalınlıqda formalaşan çöküntü quyuağzı zonadan 40 m-dən az radiusla məhdudlaşacaq.
Eyni həcmli atqılar üçün aparılmış əvvəlki modelləşdirməyə əsasənşlam qalaqları 10,6-11,7 m
arasında dəyişən maksimum çökmə qalınlığı ilə nəticələnəcəyi, birbaşa qalaqlanma 15m
daxilində formalaşması və 1 mm-lik konturun maksimum əhatə dairəsi təxminən 95m təşkil
edəcəyi gözlənilir.
Hər bir quyu yerində quyular bir-birindən və manifoldun yerləşdiyi yerdən 25m məsafədə
yerləşəcək. Buna görə də, hər bir quyudan dəniz dibinə flüid və şlam atqıları nəticəsində
yaranan çöküntülər müəyyən qədər üst-üstə yığılacaq, lakin bu üst-üstə yığılma yerlərində
çöküntünün qalınlığı cəmi bir neçə millimetr təşkil edəcək.
Geotexniki quyuların qazılması zamanı atılacaq şlamların həcmi konduktor hissələri ilə
əlaqədar atqılarla müqayisə edildikdə az olacaq və şlamlar çox kiçik ərazi səthinə çökəcək.
Bu qazma məhlulu atqılarının həcmi 42" və 32"-lik seksiyaların qazılması zamanı yaranmış
atqılarından həcmd nöqtəyi nəzərdən daha artıq lakin miqyasına görə eynidir; SƏQM-nin
birbaşa dəniz dibinə atılmasının potensial təsirləri aşağıda daha təfərrüatlı müzakirə edilir.
QMGVS sistemi sıradan çıxdıqda, qalıq məhlulun dəniz dibinə atılmasının HPBS üzrə
duzluluqla bağlı tələblərə uyğun olması üçün ikiqat və xloridin fon konsentrasiyalarına nail
olmaq üçün 8 qat durulaşdırılması tələb olunacaq.
Şlam kessonundan SDQQ-nun atqıları
Şlam və qazma məhlulu atqılarının baş verəcəyi su dərinlikləri NF sahəsində 66-88 m, ES
sahəsində isə 530-557 m arasında dəyişəcək. Şlamlar və məhlulun yığılacağı ərazini
qiymətləndirmək üçün hər iki su dərinliklərində atqılar modelləşdirilmişdir. Hər bir halda,
buraya tək quyudan şlamların yığılması və hər dəstə üzrə maksimum 6 quyudan şlamların
kumulyativ yığılması daxil edilmişdir. Lakin qeyd edilməlidir ki, hər hansı quyu dəstəsində
bütün quyularda ardıcıl qazma işlərinin aparılması planlaşdırılmır. Növbəti quyular
qazılmaqdan əvvəl quyulardan bəziləri tamamlanacaq, birləşdiriləcək və hasilata başlayacaq.
Eyni zamanda, sualtı infrastrukturun quraşdırılmasına imkan yaratmaq üçün, zəruri olarsa,
əvvəlki quyulardan yığılmış şlamlar eyni səviyyəyə gətiriləcək.
Modelləşdirmə 28” lülənin qazılması zamanı şlam kessonundan gözlənilən atqılara (729 ton
qazma şlamı ilə 522 ton qazma məhlulu) və 28" lülə seksiyasının sonunda 943
tona qədər
qazma məhluluna əsaslanmışdır. 1 quyu və 6 quyunun atqı ssenariləri üçün NF və ES
sahələrinin modelləşdirilməsinin nəticələri Cədvəl 9.6-dan 9.9-a qədər göstərilmişdir.
Nəticələr Cədvəl 9.12-də xülasə şəklində təqdim olunur.