Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 9
Qazma və tamamlama
işləri üzrə ətraf
mühitə təsirin qiymətləndirilməsi,
azaldılması və monitorinqi
Noyabr 2013-cü il
9/36
Yekun variant
Cədvəl 9.25 Reseptorların həssaslığı (Bütün reseptorlar)
Parametr
İzahı
Qiymətləndirmə
Davamlılıq
Təsirə məruz qalma azdır və qısamüddətlidir, buna görə də, davamlılıq faktiki
olaraq yüksəkdir.
1
Mövcudluq
Nadir, unikal, yaxud nəsli kəsilmək təhlükəsi altında olan növlər əhəmiyyətli
dərəcədə mövcud deyil.
1
Cəmi
2
9.4.4.3 Təsirin əhəmiyyəti
Cədvəl 9.26-da Fəsil 3-də verilmiş təsirin dərəcəsi meyarlarına əsasən AƏP məhlulunun
dənizə atqısının suitilərə, balıqlara, zooplanktona və bentoslara təsiri xülasə şəklində verilir:
Təsirin qiymətləndirilməsi üzrə metodologiya.
Cədvəl 9.26 Təsirin əhəmiyyəti
Qiymətləndirmə nümayiş etdirib ki, qazma proqramı ərzində AƏP mayesinin atqısının
suitilərə, balıqlara, zooplanktona və bentoslara Cüzi mənfi təsirləri proqnozlaşdırılır.
AƏP-in atqıları ilə əlaqədar monitorinq və hesabat vermə tələblərinə aşağıdakılar daxildir:
Qazma
proqramı ərzində hər 6 aydan bir hər SDQQ-dan AƏP məhlulundan nümunə
götürmə və fitoplankton və zooplanktonu əhatə etməklə ekotoksikliyin yoxlanılması
proqramı həyata keçiriləcək.
Hesab olunur ki, təsirlər mövcud nəzarət tədbirlərinin həyata keçirilməsi vasitəsilə praktiki
baxımdan mümkün və zəruri olduğu qədər minimuma endirilir, əlavə heç bir təsirazaldıcı
tədbir tələb olunmur.
9.4.5
Soyuducu suyun yığımı və atqısı
SDQQ-dan aparılan qazma fəaliyyətləri ərzində davamlı olaraq soyuducu su dənizdən
götürüləcək və dənizə atılacaq.
9.4.5.1 Təsirlərin azaldılması
SDQQ-nun soyuducu suyun yığımı (sorulması) və atqısı ilə əlaqədar mövcud nəzarət
tədbirlərinə aşağıdakılar daxildir:
Soyuducu su sisteminin layihələndirilməsi və istismarı nəzərdən keçirilmişdir. Soyuducu
suyun qarışma zonasının kənarında (atqı nöqtəsindən 100m məsafədə olması güman
edilir) temperatur ətraf suyun temperaturundan 3°C-dən çox artıq olmayacaq; və
SDQQ-nun
dəniz suyu yığımı qurğusu balıqların su ilə birlikdə götürülməsinin qarşısını
almaq üçün barmaqlıq torlar ilə təchiz olunub.
Hadisə
Hadisənin
miqyası
Reseptorun
həssaslığı
Təsirin əhəmiyyəti
AƏP-nin sınaq işləri ilə bağlı dənizə
atqılar
Orta
(Suitilər) Aşağı
Cüzi mənfi
(Balıqlar və
Zooplankton)
Aşağı
Cüzi mənfi
(Fitoplankton və
Bentos) Aşağı
Cüzi mənfi
Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 9
Qazma və tamamlama işləri üzrə ətraf
mühitə təsirin qiymətləndirilməsi,
azaldılması və monitorinqi
Noyabr 2013-cü il
9/37
Yekun variant
9.4.5.2 Hadisənin miqyası
Təsviri
“İstiqlal” qazma qurğusunda dəniz suyunun götürülmə/axıdılma norması saatda 630 m
3-
dək
olacaq. Su 9,8m dərinlikdən götürüləcək və maksimum 30
0
C temperaturda (yay
mövsümündə) və dəniz səviyyəsindən 12,5m dərinlikdə yerləşən kesson vasitəsilə axıdılacaq
(çökmədən asılı olaraq). “İstiqlal” qazma qurğusunun ikinci dərəcəli soyutma sistemi standart
anod korroziyası əleyhinə sistem ilə mühafizə olunur.
Adətən “Heydər Əliyev” adına SDQQ iki dəniz suyu nasosu işlədir və həmin nasosların hər
birinin nominal vuruculuq qabiliyyəti (90-100% güclə işləyərkən) saatda 480 m
3
təşkil edir.
Qiymətləndirmə
“İstiqlal” qazma qurğusu üçün su yığımı dayazda aparılır və ona görə də, götürülən suyun ilin
bütün vaxtlarında qəbuledici su ilə eyni fon temperaturuna malik olacağı gözlənilir. Atqı
temperaturu ətraf mühit temperaturundan 4-5
0
C-dən artıq olmayacaq. Belə nəticə
çıxarılmışdır ki, 100 m-lik qarışma zonasının kənarında temperaturun ətraf mühit
temperaturundan 3
0
C-dən artıq olmaması tələbini yerinə yetirmək üçün atqının 2 amilindən az
səviyyədə durulaşdırılması tələb olunacaq. Bu tələbə atqı məntəqəsinin 4-5 metrliyində nail
olunacaq.
Heydər Əliyev adına qazma qurğusu ilə əlaqədar olan yüksək atqı axın sürətinin nəticəsində
(ümumi 960m
3
/saat) suyun götürülməsi və atqısı arasında temperatur fərqinin yalnız təxminən
2,8
0
C olacağı gözlənilir. Ona görə də, atqı temperaturunun ətraf mühit temperaturunu 3
0
C-
dən artıq keçməməsi tələbi atqı məntəqəsində yerinə yetirilir.
Cədvəl 9.27-də Orta Hadisə Miqyasını əks etdirən 8 qiymətinin təyin olunması əsaslandırılır.
Cədvəl 9.27 Hadisənin miqyası
Parametr
İzahı
Qiymətləndirmə
Dərəcə/miqyas
Mənbədən 100 m-dən az məsafəlik bir əraziyə təsir göstərir. 1
Tezlik
Atqı qazma və tamamlama fəaliyyətləri boyunca davamlı olaraq baş verəcək.
3
Davametmə
müddəti
3
İntensivlik
Aşağı intensivlik.
1
Cəmi
8
9.4.5.3 Reseptorun
həssaslığı
Hər iki SDQQ üçün soyuducu suyun yığılma sürəti aşağı olacaq və sugötürmə qurğusuna
quraşdırılmış süzgəclər balıqların soyuducu su sisteminə daxil olmasının qarşısını alacaq.
Lakin planktonlar kiçik ölçüdə olduqlarından, su ilə daxil olacaqlar. Buna baxmayaraq, SDQQ-
nun bilavasitə ətrafındakı su həcmi ilə müqayisədə buradakı həcmin axın sürəti kiçikdir.
Yuxarıdakı Bölmə 9.4.5.2-də qeyd olunduğu kimi, “İstiqlal” SDQQ üzrə hər hansı potensial
mənfi təsir baş verə biləcək su ərazisi və həcmi atqı nöqtəsindən 4-5
metrlik məsafə ilə
məhdudlaşır ki, bu da atqı şleyfinin çox kiçik ölçüdə olacağını bildirir. Şleyfin kənarında
temperatur dəyişikliyi, çox güman ki, məntiqəuyğun şəkildə kəskin olacaq və bu da balıqlarda
və suitilərdə yayınma reaksiyasını işə salacaq (baxmayaraq ki, bu qrupların gözlənilən
mövcudluğunu və şleyfin ölçülərini nəzərə alaraq, bu iki qrupdan hər hansı biri üçün şleyflə
qarşılaşma ehtimalı çox aşağıdır).