Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 9
Qazma və tamamlama işləri üzrə ətraf
mühitə təsirin qiymətləndirilməsi,
azaldılması və monitorinqi
Noyabr 2013-cü il
9/27
Yekun variant
platformasından meydana çıxan mövcud qazma işləri ilə bağlı atqıların bentik toplumlara çox
məhdud təsiri müşahidə olunmuşdur.
SDQQ-nun qazma, tamamlama və müdaxilə fəaliyyətləri ərzində qazma işləri ilə bağlı
atqılarla əlaqədar monitorinq və hesabat vermə tələblərinə aşağıdakılar daxildir:
Qazma
proqramı ərzində qazma tələblərinə cavab vermək üçün qazma məhlulunun
tərkibində hər hansı dəyişiklik olarsa, Dəyişikliklərin İdarə Olunması Prosesinə riayət
olunacaq (Fəsil 5, Bölmə 5.16). SƏQM-in sistemi dəyişərsə, ən azı “Xəzər dənizinə xas
ekotoksiklik prosedurları”na uyğun olaraq sınaqlar həyata keçiriləcək və nəticələr
ETSN-nə təqdim ediləcək;
SƏQM-də istifadə edilmək üçün təchiz olunan hər bir barit partiyası kadmium və civə
miqdarını təsdiqləmək üçün təchizatçı tərəfindən sınaqdan keçirilir;
SDQQ-dən SƏQM və qazma şlamları axıdıldığı zaman xlorid konsentrasiyaları gündə
iki dəfə təhlil edilir;
Hər quyu seksiyasının sonunda axıdılan SƏQM və şlamların, o cümlədən xlorid
konsentrasiyalarının həcmi və tərkibi atqı hadisələri zamanı gündəlik qeydə alınacaq;
EMP-ə uyğun olaraq dəniz dibinə və dəniz dibi toplumlara mümkün təsirlərə nəzarət
edilir. EMP çərçivəsindəki monitorinqin nəticələri hər il ETSN-ə təqdim olunur; və
Fəaliyyətlərin tamamlanması/quyunun ləğv edilməsinin ardınca ETSN-ə təqdim edilən
Quyunun Tamamlanması üzrə Ətraf Mühitin Mühafizəsi ilə bağlı Hesabatda qazma
işləri ilə əlaqədar atmosferə atılan aşağıdakı müvafiq emissiyalar göstəriləcək:
o
Atılan qazma şlamlarının və qazma məhlullarının həcmləri və tərkibi;
o
Qazma
üzrə istifadə olunan kimyəvi
maddələrin həcmləri;
o
Atılan qazma məhlullarında xlorid konsentrasiyaları;
o
Atılan qazma məhlulları ilə əlaqədar məhlulun növü və məhlul sistemi və əlaqədar
kimyəvi maddələrin adları və OCNS kateqoriyaları.
Bu tələblər hər SDQQ üzrə Ətraf Mühitin İdarə edilməsi Sisteminə (ƏMİES) daxil edilmişdir ki,
bu da bu ƏMSSTQ sənədinin Fəsli 14 Bölmə 14.5-də göstərilən AGT Regionu üzrə ƏMİES ilə
uyğunlaşdırılmışdır.
Hesab olunur ki, təsirlər mövcud nəzarət tədbirlərinin həyata keçirilməsi vasitəsilə praktiki
baxımdan mümkün və zəruri olduğu qədər minimuma endirilir və əlavə heç bir təsirazaldıcı
tədbir tələb olunmur.
9.4.3 Sement
atqıları
Fəsil 5 Bölmə 5.4.2.6 və 5.4.9.2-də qeyd edildiyi kimi, bütün lülə seksiyalarının
sementlənməsi və geotexniki quyuların tıxaclanması zamanı dəniz mühitinə sementin atılması
gözlənilir. Bununla yanaşı, bu fəaliyyətlərin tamamlanmasından sonra SDQQ-dan sement
artıqlarının axıdılması gözlənilir.
9.4.3.1 Təsirlərin azaldılması
Qazma və tamamlama fəaliyyətləri ərzində sementin axıdılması ilə əlaqədar mövcud nəzarət
tədbirlərinə aşağıdakılar daxildir:
Sementləmə işlərində istifadə olunan kimyəvi maddələr az toksikliyə malikdir (BK-nın
OCNS üzrə Qızıl “Gold” və “E” kateqoriyaları, yaxud buna bərabər toksiklikdə);
Sement
elə layihələndirilir ki, ətrafa geniş şəkildə yayılmadan dəniz mühitində bərkiyə
bilsin;
Hər bir qoruyucu kəmərin yerində sementlənməsi üçün istifadə olunan sementin həcmi
fəaliyyətə başlamazdan əvvəl hesablanır. Qoruyucu kəmərin etibarlı şəkildə
sementlənməsini təmin etmək üçün kifayət qədər sementdən istifadə ediləcək və dəniz
dibinə atılan sement itkilərini minimuma endirməklə yanaşı, texniki təhlükəsizlik və
hasilat baxımından son dərəcədə mühüm olan bu fəaliyyətin səmərəli tamamlanması
üçün lazımi konstruksiyalar təcrid ediləcək; və
Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 9
Qazma və tamamlama işləri üzrə ətraf
mühitə təsirin qiymətləndirilməsi,
azaldılması və monitorinqi
Noyabr 2013-cü il
9/28
Yekun variant
Qazma
fəaliyyətləri, o cümlədən sementləmə zamanı vaxtaşırı MİOA tədqiqatları
həyata keçirilir; Dəniz dibindəki artıq sement həcmi müşahidə edilir və sement atqılarını
minimuma endirmək tələb olunduqda, düzəldici tədbirlər həyata keçirilir.
9.4.3.2 Hadisənin miqyası
Təsviri
İki fəaliyyət növünün qazma işləri zamanı sement atqıları baş verəcək:
Quyuların ardıcıl qoruyucu kəmərlərinin sementlənməsi, geotexniki quyunun
tıxaclanması və quyuağzı dayağın sementlənməsi zamanı, lakin quyuağzı dayağın
sementlənməsi nəticəsində sement atqıları cüzi olacağının gözlənilməsini nəzərə
almaq lazımdır.
Rayzeri olmayan QMGVS 28" lülə seksiyasının sementlənməsindən sonra istifadə
ediləcək ki, bu da artıq sementin çox hissəsinin SDQQ-na qaytarılmasına imkan
yaradacaq. 42” və 32” lülə seksiyalarından sement atqısı birbaşa dəniz dibinə atılacaq.
Hadisənin müddəti təxminən hər qoruyucu kəmər üzrə bir saat təşkil edəcək; və
Sement
atqıları yuyulma fəaliyyətləri zamanı da yaranacaq,
burada sement qurğusu və
əlaqədar şlanqlarda qalan sement su ilə məhlul halına salınacaq (təxminən 10:1
durulaşdırma) və dəniz səthindən aşağıda yerləşən şlanq vasitəsilə SDQQ-dan
axıdılacaq. Məhlul təxminən dəqiqədə 8 barel (1,3 m
3
) sürətlə, hər atqı üzrə bir saatdan
artıq olmamaq şərtilə axıdılacaq. Bu atqı sürəti təxminən dəqiqədə 250kq sementə
bərabərdir.
Qiymətləndirmə
Dəniz dibinə sement atqıları
Dəniz dibində atılan sementin dispersiya olunacağı gözlənilmir (dəniz mühitində bərkimək
üçün layihələndirilib), ona görə də, sement yerindəcə bərkiyəcəkdir. Kimyəvi baxımdan faktiki
təsirsiz olan sementdən hər hansı kimyəvi maddə sızmasının baş verəcəyi gözlənilmir. Buna
görə də, sement atqısının təsiri quyunun bilavasitə ətrafındakı kiçik sahə ilə məhdudlaşacaq.
Hər quyu üçün birbaşa dəniz dibinə atqı ümumilikdə təxminən 200,78 ton olacaq. Bunun 3
ayrı halda
baş verəcəyinə baxmayaraq, ən böyük potensial təsir sahəsi bu həcmin vahid
nazik/dayaz qat əmələ gətirdiyini hesablana bilər. Bu qatın 30sm dərinlikdə olması ehtimal
edilərsə, bu halda sementin yayılacağı maksimum məsafə təxminən 9,5m olmalıdır və bu
səbəbdən, dəniz dibinə atqının təsiri minimal olacaq. Belə ki, bu ərazi 42” və 32” lülə
seksiyalarından şlam atqısının bundan əvvəlki təsirinə məruz qalmış ərazi daxilində
yerləşəcək.
Yuyulma nəticəsində sement atqıları
Sementin tərkibi Əlavə 5B Cədvəl 2-də təfsilatlı şəkildə göstərilir; bütün quyular və lülə
seksiyaları üçün əsas komponent (kütləsinə görə sementin 63-95 %-ni təşkil edən) G
kateqoriyalı sement olmuşdur ki, bu da ekoloji nöqteyi-nəzərdən təsirsiz bərk maddədir.
Kütləsinə görə bu sementin digər əsas komponentlər də təsirsizdir – bunlar əsasən silikat və
gematitdir. Hər quyu və lülə seksiyası üzrə artıq sement atqısının ümumi miqdarı Fəsil 5
Cədvəl 5.7-də göstərilir.
Məhlulun 1.3m
3
/dəq sürəti ilə axıdılması ilkin 30-40sm/s sürəti ilə aşağı istiqamətli şleyf əmələ
gətirəcək. Atqı yalnız su ilə qarışdırılmış G kateqoriyalı sementdən ibarət olacaq.
Atqılar hər hansı sementləmə işindən sonra, o cümlədən 28", 18", 16'', 11
1
/
4
", 10"x10
3
/
4
" lülə
quyruğu
və anker, eləcə də 36", 22" and 13
3
/
8
"x13
5
/
8
" qoruyucu kəmərin sementlənməsindən