Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 9
Qazma və tamamlama işləri üzrə ətraf
mühitə təsirin qiymətləndirilməsi,
azaldılması və monitorinqi
Noyabr 2013-cü il
9/34
Yekun
variant
Şəkil 9.11 Təxminən Durğun (0,01m/s) Axın Sürətində Həlqəvi Fəzanın Yuxarı
Hissəsində Atqı
206 seconds
1021 seconds
1501 seconds
2011 seconds
3001 seconds
4021 seconds
Qiymətləndirmə zamanı belə nəticə çıxarılmışdır:
Ən böyük atqı üçün maksimum şleyf dayanıqlığı təxminən 77 dəqiqə, maksimum eni və
uzunluğu müvafiq qaydada 51m və 81m və maksimum yerdəyişmə məsafəsi 98m olub;
Ən kiçik atqılar (0,5 dəqiqə ərzində 20 litr həcmində) üçün isə 3000 dəfə durulaşma
üzrə şleyfin dayanıqlığı təxminən 3 və 12 dəqiqə arasında dəyişib, maksimum eni və
uzunluğu müvafiq qaydada 5m və 7m təşkil edib və maksimum yerdəyişmə məsafəsi
13m olub; və
206 İkinci
1021 İkinci
2011 İkinci
1501 İkinci
3001 İkinci
4021 İkinci
Cərəyanlar
2000-qatlı
15.000
30.000 (m)
0
0.01 m/s
15.000
15.000
15.000
15.000
15.000
3000-qatlı
30.000 (m)
30.000 (m)
30.000 (m)
30.000 (m)
30.000 (m)
0
0
0
0
0
Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 9
Qazma və tamamlama işləri üzrə ətraf
mühitə təsirin qiymətləndirilməsi,
azaldılması və monitorinqi
Noyabr 2013-cü il
9/35
Yekun variant
Aralıq həcm üçün (1,16 dəqiqə ərzində 70 litr həcmində alt boru sıxacının atqısı),
şleyfin dayanıqlığı təxminən 15 dəqiqə, maksimum eni və uzunluğu müvafiq qaydada
26m və 37m təşkil edib və maksimum yerdəyişmə məsafəsi (hərəkəti) 37m olub.
Bütün hallarda, şleyflər təxminən durğun (0,01m/s) axın sürətindəkinə nisbətən tipik (0,1m/s)
axın sürətində daha dar, daha uzun və daha qısa olmuşdur. Ayrı-ayrı atqılar üçün,
hər bir
şleyf AƏP-dən ayrılır və hərəkətdə olan axına düşən kimi dispersiya olur. Əgər atqılar vaxt
etibarilə bir-birinə yaxın yerləşsə idi, davamlı şleyf formalaşacaqdı ki, bu da yalnız sonuncu
əməliyyat başa çatdıqdan sonra ayrılacaqdı. Baxmayaraq ki, şleyfin ölçülərindəki dəyişkənlik
əməliyyatların baş verdiyi ardıcıllıqdan asılı olacaq, yuxarıda göstərilən maksimum ölçülər
təsirə məruz qalmayacaq. Ona görə də, praktiki səbəblərdən atqının ani olaraq 3000 dəfədən
az durulaşacağı maksimum sahənin eni 51m və uzunluğu 98m olacaq. Ümumi dayanıqlıq isə
atqı əməliyyatlarının ümumi müddətinə və üstəgəl maksimum 1,5 saata bərabər olacaq.
Təzyiqə nəzarət məhlulunun və propilen qlikolun komponentlərinin hamısı asanlıqla
parçalanmaya hazırdır və məhsul ABŞ-ın ƏMMA standartlarını keçmişdir. BK-nın Dənizdə
İstifadə Olunan Kimyəvi Maddələr Barədə Bildiriş Sxemində (OCNS) D Kateqoriyasına aid
edilib (A-E kimi qiymətləndirilib ki, burada da E ekoloji baxımdan ən zərərsiz bölmədir). Bu
məhsulun ÖK
50
göstəricisi 10 və 100ppm arasında olduğuna görə, güman edilə bilər ki, bu
məhsul öz təbiəti etibarilə bioloji cəhətdən parçalanır (28 gündə 20-60%) və bioakkumulyativ
deyil. Potensial təsir sahəsi çox konservativ şəkildə qiymətləndirilmiş və bu zaman
qiymətləndirmə atqıların müddətinə (hər AƏP üzrə 17 dəqiqəyə qədər) nisbətən xeyli daha
uzun müddətdə (2-7 gün) olan toksiklik sınaqlarına dair məlumatlara əsaslanıb. Buna müvafiq
olaraq və həm potensial təsirin məhdud sahəsini, həm də əməliyyatların çox qısa müddətini
nəzərə alaraq, AƏP məhlulunun axıdılması az intensivlikdə baş verəcək fəaliyyət hesab edilir.
Cədvəl 9.24-də Orta Vəziyyət Miqyasını əks etdirən 8 qiymətinin təyin olunması əsaslandırılır.
Cədvəl 9.24 Hadisənin miqyası
Parametr
İzahı
Qiymətləndirmə
Dərəcə/miqyas
Mənbədən 500 m-dən az məsafəlik bir əraziyə təsir göstərir. 1
Tezlik
Atqı həftədə bir dəfə baş verir
3
Davametmə
müddəti
Atqı qazma proqramının müddəti boyunca (9 ay) davam edəcək. 3
İntensivlik
Aşağı intensivlik.
1
Cəmi
8
9.4.4.2 Reseptorun
həssaslığı
Atqılar dəniz dibindən təxminən 8m yuxarıda baş verəcək. İnsan reseptorları mövcud deyil və
potensial təsir sahəsinin kiçik ölçüdə olması səbəbindən və modelləşdirilmiş durulaşmalarda
dəri ilə təmasın çox məhdud olması nəticəsində suitilərin təsir riskinə məruz qalacağı hesab
edilmir. Ən çox balıqların və zooplanktonların təsirə məruz qalacağı güman edilir, lakin çox
qısa atqı müddəti və şleyf dayanıqlığı ərzində atqı yerində orqanizm kateqoriyasının
bolluğunun mövcud olmayacağı güman edilir. Atqı yerində yaşamağa qabil fitoplankton və ya
iri su yosunları mövcud deyil.
Üfüqi atqılar üçün (istifadə olunan qazma qurğusundan asılı olaraq, atqılar üfüqi və ya şaquli
olacaq) mümkündür ki, bir, yaxud daha çox şleyflər dəniz dibi ilə ötəri təmasda olsun. Lakin
təmas müddəti və sahəsi məhlul komponentlərinin çöküntüyə sirayət etməsinə şərait
yaratmaq üçün kifayət dərəcədə olmayacaq. Ümumilikdə, bentik orqanizmlərin təsirə məruz
qalması balıqların və ya zooplanktonun təsirə məruz qalmasından daha az olacaq.
Cədvəl 9.25-də Aşağı Reseptor Həssaslığını əks etdirən 2 qiymətinin təyin olunması
əsaslandırılır.