Filologiya məsələləri, 2017
265
определенного (вербального или невербального) акта или действия [11,
с.218-219].
Таким образом речевой акт просьбы как побуждение к действию
не всегда реализует перлокутивный эффект. Выполнение или
невыполнение действия зависит с одной стороны от личных установок
адресата и аргументативных функций речевого акта просьбы с другой,
что косвенно подтверждает положение о том, что высказывания-
просьбы в классификации речевых актов являются директивными
речевыми актами, однако занимают переходящую зону между
приказами, распоряжениями и советами, рекомендациями.
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ
1. Дж. Остин. Слово как действие / Дж. Остин.. М.: Прогресс, 1986, с
.22-129.
2. Дж. Остин. Избранное / Дж. Остин. М.: Идеал-пресс, 1999, 88 с.
3. Дж. Серль. Классификация иллокутивных актов / Дж. Серль. Новое в
зарубежной лингвистике. Вып.17. Теория речевых актов. М.: Прогресс,
1986, с. 170-194.
4. Богданов В.В. Классификация речевых актов просьбы / В.В.
Богданов. Калинин, 1989, 68 с.
5. Вендлер З. Философия. Логика. Язык./ З. Вендлер. М.: Прогресс,
1987, 336 с.
6. Austin, J.T. 1962. How to do things with words // J.T. Austin. Oxford:
Clarendon Press, 1962, 166 p.
7. Wunderlich D. Methodological remarks on speech acts theory / D.
Wunderlich. Speech acts theory and pragmatics.1980, p. 292-312.
8. Ballmer T., Brennenstuhl W. Speech Act Classification: A Study in the
Lexical Analysis of English Speech Activity Verbs // T. Ballmer, W.
Brennenstuhl, Berlin, 1981, 340 p.
9.Еемерен Ф. ,Гроотендорст Р. Аргументация коммуникации и
ошибки / Ф. Еемерен и Р. Гротендорст. Петербург: «Васильевский
остров», 1992, 207 с.
10. Романов А.А. Коммуникативно-прагматические и семантические
свойства немецких высказываний - просьб. автореф. дисс. канд.
…филол.наук. Калинин, 1982, 16 с.
11. Еемерен Ф., Гроотендорст Р. Речевые акты в аргументативных
дискуссииях. Теорети-ческая модель анализа дискуссий, направленных
на разрешение конфликта мнений. Перевод с английского. СПб,
Нотабене, 1994, 239 с.
Filologiya məsələləri, 2017
266
A.E.ALLAHVERDIYEVA
E.İ.ALLAHVERDIYEV
İNGİLİS DİLİ NİTQ AKTLARI BÖLGÜSÜNÜN
ÜMUMİ SİSTEMİNDƏ XAHİŞ
XÜLASƏ
Məqalədə nitq aktının yaranması və təsnifatından bəhs edilir.
Linqvistik praqmatikanın əsas nəzəri konsepsiyası nitq aktı nəzəriyyəsidir.
C.Ostin öz əsərində nitq aktının üç aspektini qeyd edir: lokutiv, illokutiv və
perlokutiv. C.Ostinə görə, performativlər – söyləm, hərəkət və rəftarın
ekvianlentidir. Performativlər sosial və kommunikativ situasiya yaradaraq
həyati hadisələrin kontekstinə daxil olur. Performativ – praqmatika və
söyləm nəzəriyyəsinin əsas anlayışıdır. İllokutiv aktın ən tanınmış universal
təsnifatı amerikan məntiqçisi və filosofu C.Ostin tərəfindən tərtib edilmişdir.
Nitq aktı nəzəriyyəsinin müddəalarından biri ondan ibarətdir ki, insan
kommunikasiyasının vahidi cümlə və söyləm yox, məhz müəyyən növ
aktların həyata keçirilməsi, belə ki, etiraf, sual, əmr, təsvir, izah, üzr,
minnətdarlıq, təbrik və s.
A.E.ALLAKHVERDIYEVA
E.I.ALLAKHVERDIYEV
REQUEST IN THE GENERAL SYSTEM OF THE CLASSIFICATION
OF SPEECH ACTS IN ENGLISH
SUMMARY
The article deals with the origin and classification of speech act. The
main idea of linguistic pragmatics is speech act. J.Austin in his work notes
three aspects of the speech act: locutive, illocutive, perlocutive. According to
J.Austin performatives is expression, equivalent to the action, act.
Performatives part of the context of life events, creating a social,
communicative and interpersonal situations. Performative - one of the central
concepts of pragmatics and theory of expression. The most famous universal
classification of illocutionary acts based by American logician and
philosopher J.Searle. One of the assumptions of the theory of speech acts is
that the minimum unit of human communication is not a sentence or a
statement, but the realization of a certain kind of acts, such as admission,
ask, order, description, explanation, apology, thanks, greetings and so on.
Рецензент: Доктор филологических наук Земфира Алиева
Filologiya məsələləri, 2017
267
ƏDƏBİYYATŞÜNASLIQ
DÜRDANƏ SƏMƏDOVA
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru
Azərbaycan Milli Aviasiya Akademiyası
ELMİ-FANTASTİK ƏDƏBİYYATIN TƏDQİQİ TARİXİNƏ BİR
NƏZƏR
Açar sözlər: fantastika, ədəbiyyat, tədqiqat, elm, texnika, məqalə
Keywords: fantastic, literature, research, science, technical, article
Ключевые слова: фантастика, литература, исследование, наука,
техника, статья
Elmi-fantastik ədəbiyyatın tədqiqi tarixinə XX əsrin əvvəllərindən nəzər
salmağa başlasaq, ədəbiyyatın bu istiqamətinin sözügedən əsrin əvvəllərində
öyrənilməsinin çox aşağı səviyyədə olduğunu söyləməliyik. Bunun da çox sadə
səbəbləri vardır. Elmi-fantastik ədəbiyyatın təşəkkül və inkişaf tarixinin əsasən
XX əsrin ortalarına (məsələn, postsovet məkanında fantastik ədəbiyyat daha çox
20-ci illərdən sonra təşəkkül tapırdı) təsadüf etdiyini nəzərə alsaq,bu çox təbii
bir proses kimi görünə bilər. XX əsrin 40-cı illərində isə seyrək də olsa artıq
ədəbiyyatın bu istiqamətinin tədqiqinə cəhdlər edilir. Bu cəhdlər də daha çox
jurnalist münasibəti idi. Həmin illərdə işıq üzü görən elmi-fantastik əsərlərə
yazılan resenziyalar, publisistik jurnalist məqalələri, oxucu rəyləri də bu
sıradandır.
Çağdaş elmi fantastikaya münasibət bu sahənin görkəmli tədqiqatçısı və
yazıçı-fantastı A.Klark tərəfindən düzgün bildirilmişdir. Tədqiqatçıya görə,
çağdaş dönəmdə yaradılan fantastik ədəbiyyat nümunələri “günümüzdə nəşr
olunan hər hansı bir bədii əsərlər müqayisə olunacaq səviyyədədir”. Özgə sözlə,
XXI əsrin fantastik ədəbiyyat nümunələri rəqabətə yararlı şəkildə yazılır və
bədii fikir dövriyyəsinə buraxılır. Amma söylənilənlərə baxmayaraq etiraf
etmək lazımdır ki, sözügedən dövrdə yaradılan elmi-fantastik ədəbiyyat
nümunələri nə qədər yüksək səviyyəli olsa da, onların bədii dəyəri klassik
ədəbiyyatın artıq formalaşmış və qəlibləşmiş poetik qanunlarına cavab verə
bilmir. Elmi fantastikanın ümummədəni dəyəri bədii ədəbiyyatın dəyərini
üstələyə bilmir.
Fantastik ədəbiyyatşünaslığın əsas çətinliklərindən biri fantastik
ədəbiyyat nümunələrindəki materialın ənənəvi yanaşmaya tabe olmaması, bədii
analizə uyğunlaşmamasıdır. Tənqidçiləri və şərqşünasları o hal çətinliyə salır ki,
Dostları ilə paylaş: |