Microsoft Word 8 Azerb dili ve edebiyyati bolmesi
III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
Yüklə 9,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- СОПОСТАВИТЕЛЬНЫЙ АНАЛИЗ ДЛИТЕЛЬНОСТИ ГЛАСНЫХ В ЗАВИСИМОСТИ ОТ ТИПА СЛОГА В АЗЕРБАЙДЖАНСКОМ И РУССКОМ ЯЗЫКАХ
- Лала МАМЕДОВА
- Целью
III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
997 Qafqaz University 17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan isə öyrənmək funksiyası daşımaqla məhdudlaşmayıb ifadə olunan fikrin daha da qüvvətli, ca- zibədar çatdırılmasına xidmət etməsidir. Onun səsindəki yanğı nədir,nə? Bu həzin nəğmədə nəsə deyir o. Gülü vəsf eləmir gülün eşqinə, Həsrət nəğmələri bəstələyir o. Geniş şəkildə işlətdiyimiz sual cümlələrinin xaraktercə iki növü vardır. 1. Xüsusi sual cümlələrində əsas məqsəd cavab ala bilməkdir Kimdir yıxılmayan? Məgər təkəm mən? Bu dərdə düşənlər dünyada min-min. 2. Sual cümlələrinin xaraktercə ikinci növünə ən çox bədii əsərlərdə, nitqdə rast gəl- mək mümkündür.Bu tip suallarda cavab məlumdur, yəni cavab elə sualın özündədir. Formaca sual məzmununca təsdiq və ya inkar hökmlər ifadə edir. Ritorik sual cümlələrinin də xususi sual cümlələri kimi yaranmasında bir neçə vasitə iştirak edə bilər. Ritorik sual cümlələrinin yaranmasında daha çox əvəzliklərin iştirakı nəzərə çarpır. Yolu gedə-gedə addım sayanlar Yolunuz yarıda niyə səhv olur? Ritorik sualların yaranma vasitəsi kimi əvəzliklərlə yanaşı,ədatlar da fəal iştirak edir. Gah arana düşür,gah dağa meylim, Nədir könlündəki bu duyğular bəs? Ritorik sual cümlələrinin ifadə vasitələrindən biri də köməkçi nitq hissələrindən bi- ri olan modal sözlərdir. Modal sözlər ifadə itdiyi mənadan asılı olaraq muxtəlif məna çalar- larına malik ritorik sual cümlələrinin yaranmasında iştirak edə bilir. Məgər bunu sən unutdun, Şəhriyar? Özgənimi əziz tutdun, Şəhriyar? Y.Seyidovun Ə.Abdullayev və A.Həsənovla birlikdə yazdığı “Müasir Azərbaycan dili” dördüncü hissə sintaksis dərsliyinin “Cümlə” bəhsində ritorik sual cümlələrindən bəhs edərkən yazmışdır ki, ritorik sual cümlələri nəqli cümlələrə bərabər hökm ifadə edir . Bu tip sual cümlələrinin hökm ifadə etməsi halı iki şəkildə özünü göstərə bilər 1.Ritorik sual cüm- lələrinin bir qisminin xəbəri təsdiqdə olur,məzmunca isə inkarlı hökm bildirir. Bizdən olub,ey bizliyindən dönən Səni mən bağışlaram,bağışlarmı bəs Vətən? 1. Ritorik sual cümlələrinin bir qisminin xəbəri isə inkarda olub,məzmunca təsdiq hökmü bildirir . Əvvəllər deyərdim onlar bu qədər Bekarca oturub darıxmır məgər? Bəzən isə eyni bir fikri ifadə etmək üçün bir neçə sual bir-birinin arxasınca verilə bilər. Bu zaman sualların hamısı bütövlükdə bir məqsədə xidmət edir və bu sualların ha- mısı məzmun və intonasiyaca bağlı olur. B.Vahabzadənin təbirincə desək, sual sualla dil- ləndirilir. Bu zaman bir neçə sualdan birinci sual izahedici səciyyə daşıyir. Sonrakı suallarda sə bu fikir dəqiqləşdirilir. Duyub yaşamamaq zülüm deyilmi? Yatmaq?
Nə görmüsən bu yatmaqda sən ? Yatmaq da bir cürə ölüm deyilmi? B.Vahabzadə yaradıcılığında ustalıqla istifadə olunan ritorik sual cümlələrinin növlə- rindən biri kimi kitab, qəzet, əsər başlıqlarındakı ritorik sual cümlələri diqqəti cəlb edir. Sənətkar ritorik sual cümlələrinin bu növündən də məharətlə istifadə etmişdir. “Bəs bu necə gülüşdü?”, “Sən hardan biləsən ?”, “Səadət deyil?” və s. III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
998 Qafqaz University 17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan СОПОСТАВИТЕЛЬНЫЙ АНАЛИЗ ДЛИТЕЛЬНОСТИ ГЛАСНЫХ В ЗАВИСИМОСТИ ОТ ТИПА СЛОГА В АЗЕРБАЙДЖАНСКОМ И РУССКОМ ЯЗЫКАХ Лала МАМЕДОВА Филиал Московского государственного университета lala_msu@mail.ru АЗЕРБАЙДЖАН
В основе разделения языков на консонантные и вокалические лежит соотношение гласных и согласных фонем. Если в языке гласных фонем больше, чем согласных, его относят к вокалическим. Принято считать, что в азербайджанском языке 9 гласных фонем и он является вокалическим. Обучение русскому литературному произношению в азербайджанской аудитории требует тщательного сопоставительного анализа фонетических систем обоих языков, в частности, длительности, которая является одной из главных характеристик. В азербай- джанской лингвистике накоплены значительные данные экспериментально-фонетичес- ких исследований выдающихся ученых фонетистов Ф.Я.Кязимова, М.Ш.Ширалиева и Э.В.Севортяна [Ширалиев, Севортян 1971] относительно распределения длительностей гласных. Их результаты свидетельствуют о том, что в азербайджанском языке различие между некоторыми гласными в зависимости от типа слога может достигать 300 - 400%. Эти исследования были проведены достаточно давно, причем на оборудовании, которое не всегда точно позволяло анализировать тонкие, порой незначительные различия в длительности того или иного гласного. Авторы сравнивали как долгие, так и краткие фонемы в открытом слоге с краткими в закрытом. Данные, полученные ими, в этом смыcле не всегда последовательны. Помимо этого, авторы учитывали не все факторы, которые важны при рассмотрении длительности гласного.
1) Исследовать различие в длительности гласных в закрытых и открытых слогах в русском и азербайджанском языках; 2) при помощи современных методов, точной аппаратуры с учетом всех тонкостей варьирования длительности гласных, на основе тщательно отобранного материала по- пытаться верифицировать существующие в литературе по азербайджанскому языку ре- зультаты и сравнить их с ситуацией в языке, где нет противопоставления по длитель- ности.
Для проведения исследования анализируемые слова в составе предложений были записаны в произношении двенадцати дикторов шести информантов-бакинцев, речь которых использовалась для части эксперимента на азербайджанском языке, и шести информантов-москвичей, использованных для части эксперимента на русском языке. Затем соответствующие записи были оцифрованы и проанализированы при помощи программы фонетического анализа речи Praat. В них на основании осциллограмм и с использованием данных спектрограмм была определена длительность всех рассматри- ваемых гласных в открытом и закрытом слогах в ударном и безударном положении в русском и азербайджанском языках. Затем для каждого языка отдельно были вычисле- ны усредненные значения длительностей. Полученные данные позволяют сделать следующие выводы: 1. Диапазон варьирования длительности гласных в русском языке колеблется между 43 и 96 мс. В ударном положении средняя длительность варьирует в пределах от 81 до 70 мс, в безударном от 64 до 57 мс в открытом и закрытом слогах соответственно. Yüklə 9,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|