Microsoft Word 8 Azerb dili ve edebiyyati bolmesi
III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
Yüklə 9,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
947 Qafqaz University 17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan gətirən işıqlı, hərarətli hisslər, həyəcanlardır. Başqa vaxt əhəmiyyət vermədiyimiz, lakin şən, həssas, coşqun qəlbli şairin böyük vurğunluqla qarşımızda canlandırdığı həyatın nə qədər gö- zəl, mənalı olduğunu anlayırıq.
Təbiət varlıdır,təbiət xəsis
İşlədərkən onu,sən ey mühəndis,
Mən də qart başlara verdiyim bu hiss,
Bu incə mənadan necə əl çəkim?
Həyat dedikləri bu keşməkeşdən,
Qəlbimdə,qanımda yanan atəşdən,
Gecədən,gündüzdən,aydan,günəşdən
Bu əngin fəzadan necə əl çəkim? Həyatın işıqları, fərəhləri, sevincləri ilə dolu olan şairin hər bəndin sonunda qışqıraraq “necə əl çəkim?” sualındakı məhəbbət, həyata vurğunluq, yaşamaq ehtirası, ölmək istəməməsi hissləri insanı necə də sarsıdır. Qarşımızda “gənc yaşlı, sinəsi şeir, söz dolu, arzuları, istəkləri, həyəcan və həvəsi ilə birlikdə yolları kilidli, uzaq-uzaqların əzabxanalarında susmuş bir şair, kövrək təbəssümlü, nigaran baxışlı, saf ürəkli, geniş könüllü xalqın əziz və nakam oğlu Müş- fiq dayanmışdır.
Qafqaz Universiteti nurana.nasirli@gmail.com AZƏRBAYCAN Hz.Yusif hekayəsi Qur`anda 111 ayədənibarət olan “Yusif surəsi”ndə verilir. Bu möv- zunu İslam ədəbiyyatında məsnəvi şəklində ilk dəfə fars şairi Firdovsi qələmə almışdır. Türk dilində ilk dəfə “QisseyiYusif” adı ilə Qul Əli yazmışdır. Anadoluda isə “Yusif və Züleyxa” məsnəvisini ŞəyyadHəmzə qələmə almışdır. Əruzun failatün failatün failat bəhrində yazılmış olan 1529 beytlik bu didaktik-romantik poemanın tam adı “Destan-ı Yusuf aleyhi`s-selam ve haza ahsenü`l-kasasi`l-mübarek”dir. Əsər XIII-XIV əsrlərə aid olduğu üçün təbii olaraq əsərin əlyazması türk dilində ərəb əlifbası ilə yazılmışdır. 1946 –cı ildə Dəhri Dilşin tərəfindən tədqiq olunmuş tədqiqatın sonunda verilmiş fotokopyaya əsasən məsnəvinin fonetik xüsusiyyətləri haqqında aşağıdakıları deyə bilərik. A saitinin yazılışı Söz əvvəlində a saitinin yazılışında, əsasən, mədli əlifdən( ﺁ ) istifadə edilmişdir. Amma bunun əksi də - mədsiz əlifdən istifadə halları da müşahidə olunur. Söz ortasında da /a/ saitinin yazılışında daha çox əlif( ا ) istifadə edilmişdir. Bəzi sözlərdə /a/ saiti yazılmayib. Söz sonundakı /a/ saitinin yazılışında daha çox hə (ﻩ) və əlif (ا), bəzən də yə (ى) qrafik işarəsindən istifadə edilmişdir . E,ə/Saitinin yazılışı Söz əvvəlində /ə, e/ Saitinin yazılışı əlif (ا) və kəsralı əlifdən (ٲ) istifadə edilmişdir: Söz ortasında /ə/ saiti ümumiyyətlə yazılmayıb. Söz sonundaki /e, ə / saitinin yazılışında ümumiyyətlə hə (ﻩ), bəzən da əlif (ا) istifadə edilmişdir: III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
948 Qafqaz University 17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan Söz əvvəlində /ı, i/ saitlərinin yazılışında ümumiyyətlə əlif yə (ىا) istifadə edilmişdir. Bu saitlər qismən yazılmamış, qismən də kəsra ( ) ilə göstərilmişdir. Saitlər üçün bəzən kəs- ra( ) + yə (ئ) istifadə edilmişdir: Söz sonundakı /ı, i/ saitlərinin yazılışı üçün yə (ى) istifadə edilmişdir: Söz əvvəlində /o, u; ö, ü/ saitlərinin yaılışında ümumiyyətlə əlif-vav (وا) istifadə edil- mişdir. Söz ortasında və söz sonunda /o, u; ö, ü/ saitləri, əsasən, vav (و) ilə ifadə edilmişdir /b, p/ Samitlərinin Yazılışı /b, p/ bə( ب), ( پ )hərfləri ilə işarə edilmişdir. Pe hərfinin qrafik işarəsi əlifbaya sonra- dan farslar tərəfindən əlavə edilmişdir. Mətndə b olunur. -
ﭗﻟا -ayıdıb,
بﺪىا -alıp. Bu misallardakı –ıb şəkilçisi feili bağlama şəkilçisi olsa da, hər söz də fərqli hərflə ifadə olunmuşdur. /c, ç/ Samitlərinin yazılışı /c, ç/ samitlərinin yazılışında, cim (ج) işarəsindən istifadə olunub.Bəzi sözlər də ç kimi oxunmuş. Alınma sözlərdə isə əslinə uyğun olaraq c kimi oxunmuşdur. نﻮﺟ– uc, جوا- çün. q, k samitlərinin ifadəsi üçün qaf (ق )hərfindən istifadə edilmişdir. Qaf hərfi bəzən xe (
خ ) hərfinin ekvivalenti kimi də işlənmişdir: Baq, çoq, yaqın və s. Sağır nun səsi(ڬﮕﮐ ) kök və şəkilçi morfemlərdə istifadə edilmişdir. Ərəb və fars dillərin- də mövcud olmayan, lakin türk dillərinin qədim samitlərindən sayılan bu səs özünəməxsus orfoqrafik xüsusiyyətlərə malikdir. Sağır nun səsi II şəxs mənsubiyyət və şəxs, yiyəlik hal şəkilçilərinin tərkibində və türk mənşəli sözlərin kökündə işlənmişdir.Bu səs türk dilləri üçün müştərək olduğö halda onun ayrı-ayrı türkdilli yazılardakı qrafik işarəsi fərqli olmuşdur: ﮎ , ڬ, ﻚﻧ kimi qrqfik işarələr müxtəlif vaxtlarda və müxtəlif dillərdə sağır nun səsini ifadə etmişdir. Tofiq hacıyevin Orta əsrlərdə Azərbaycan yazı dili əsərində sağır nun səsinin XV əsrə qədər ﮎ hərfi ilə işarə edildiyini bildirir.Bu məsnəvinin dilində sağır nun kəf hərfi ilə ﮎ ifadə edilib. Söz kökündə: Tañrı, añuban, və s. Şəkilçi morfem daxilində: anıñladır, suçuñuz və s.
BDU
reminem17@mail.ru AZƏRBAYCAN
Frazeoloji birləşmələrin yaranmasında, məcaziləşmə yolu ilə dilin lüğət tərkibinin zən- ginləşməsində feillər xüsusi rol oynayır. Çünki məcaziləşən sözlərin böyük çoxluğunu feillər təşkil edir. Felin lüğəvi məna növləri arasında daha çox işlək olanı iş feilləri olduğundan bu feillər vasitəsilə formalaşan birləşmələr dil sistemində çox mühüm yer tutaraq dilin lüğət tər- kibini zənginləşdirir. İş feilləri əşyanın bu və ya digər hal-vəziyyətə salınmasını və ya təsirə, dəyişikliyə uğramasını, insanların məşğuliyyətini, sənətlə bağlı işləri bildirir. Son zamanlar frazeologiyada sinonimlik məsələsi ilə bağlı yeni bir problem-frazeoloji variantlılıq problemi meydana çıxır. Bu məsələ ilə bağlı Azərbaycan dilçiliyində H.Bayramov, N.Rəhimzadə, M.Mirzəliyeva, H.Həsənov, A.Qurbanov, N.Seyidəliyev və başqaları tədqiqat aparmışlar.
Yüklə 9,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|