Microsoft Word 8 Azerb dili ve edebiyyati bolmesi
III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
Yüklə 9,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- İLYAS ƏFƏNDİYEVİN "GERİYƏ BAXMA , QOCA"ƏSƏRİNDƏKİ QADINLARIN TİMSALINDA ANA OBRAZI Pərvanə KƏRİMOVA
- VAQİF HÜSEYNOVUN SƏNƏTKARLIQ XÜSUSİYYƏTLƏRİ Niyaməddin HAŞIMOV
III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
941 Qafqaz University 17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan İLYAS ƏFƏNDİYEVİN "GERİYƏ BAXMA , QOCA"ƏSƏRİNDƏKİ QADINLARIN TİMSALINDA ANA OBRAZI Pərvanə KƏRİMOVA Qafqaz Üniversiteti ince_kapli@hotmail.com AZƏRBAYCAN
Geriyə bax , qoca! orda sən keçmişi görəcəksən , bəlkə də xatırlamaq istəmədiyin əzablı anları, həyatını dəyişən o günləri xatırlayacaqsan . Amma nə qorx nə də geriyə çəkil , bu keçmişdə şirin xatirələrin yatır . Qulaq ver bu xatirələrə nənənin danışdığı əhvalatlara , ananın laylasına . Körpü yarat uzaq keçmişlə bizim aramızda , icazə ver bu körpüdən boylanıb arada keçmişimizə baxaq , unutmayaq nənələrimizin , babalarımızın həyatını , gələcəyimizə işıq sal- sın bu xatirələr . Öz ağlı , fərasəti ilə canişinin rəğbətini qazanan Xanım nənələrdən əhdə sə- daqətdə, məğrurluqda Səkinə xanımdan, övladlarına ,obasına etdiyi xəyantin əvəzini görən Qızyetərin başına gələnlərdən xəbər tutsunlar. Qoy gənclərimiz, qız-gəlinlərimiz bu qadınla- rın həyatını öyrənib onları bir qadın və ana kimi etdiyi fədakarlıqlardan dərs alsınlar. Əsərdəki bu qadınlar müəllifin keçmişinin bir parçası, anası, nənələridir və bunları birləşdirən əsas ortaq cəhətlərdən biri onlara verilən ad, ana adıdır. Amma bu qadınların taleləri bir-birinə bənzəmir . Bəzisi hələ övladları körpə ikən onları tək böyütməli olur , bəzənsə bunun ağırlığına dözməyib övladlarını atıb gedir . Bəs bunların hər ikisinə də ana demək olarmı ? Dünyanın bütün naz nemətlərindən əlini çəkib tək övladını böyüdən Xəlsə , Səkinə kimi qadınlara qarşı haqqsızlıq olmazı Qızyetərə də ana adı verilsə ? Ana adına sahib olan gərək övladını qoruyub müdafiə etsin , istər Fazil kimi şikəst bir övlada sahib olsun istərsə də Murad kimi ağıla düşüncəyə və ya Qaraca kimi qocaq olsun fərq etməz . Lakin Qızyetər tab gətirmir bu yükün ağırlığına və övladlarını atıb gedir . Muradın dili ilə desək insan ağlına sığışdıra bilmir bir ananın bu cür hərəkətini . Bəlkə də Qızyetərin bu hərəkətinə aramızda haqq qazandıranlarda olacaq , ərinin ailəsinin ona qarşı münasibətini misal göstərərək. Lakin səbəb nə olur olsun bu ona haqq qazandırmamalıdır. Bəs Fatma qarının övladları arasındaki ayrı seçgiliyinə nə ad verməli ? Məni ana obrazı ilə bağlı düşündürən əsərdə əsas cəhətlərdən biri Fatma qarının iki ayrı övladına, oğluna qarşı münasibətidir. Niyə bu qadın birinci ərindən olan oğluna qarşı bu qədər biganə olarkən , onu hər zaman təhqir etsədə Nuru kimi bir oğul onun daima narahatcılığına səbəb olur. Bəzən hətda haqq qazandırmaq üçün bu qarıya keçmişdə yaşadıqlarını xatırlamamaq üçün mü geriyə baxmır deyə düşünürəm ama yenə də bu ona haqq vermir. Axi o, anadır və bir ananın bu cür davranışına heç çür haqq qazandırmaq olmaz. Ana və qadın arasında əslində böyük fərq var . Hər kəs ana adına sahib ola bilmir . Ana, yeri gələndə öz oğlunun qatilini belə xəstəlikdən sağaltmağa qadirdir . Hüseyin Cavidin anası öz oğlunun qatilini evində qoruduğu kimi Ballı qarı da evində oğlunun qatilini xəstəlikdən qurtarır. O zaman Ballı qarınının sözlərini xatırlayıram mən anayam deyir. Oğlunun ölümünə səbəb olan bu hökümdarın övladını ana olduğu üçün sağaldır , ama eyni zamanda bir qadın olaraq oğlunun intiqamını alır. Təkcə bu misal ana adının qüvvəsini, qüdrətini göstərməyə kifayət edir deyə düşünürəm. Əsərdə ana obrazı ilə yanaşı bir parçada da olsa ögey ana leymotivi də yer alır və ögey ananı Murad dünyanın ən qəddar məxluqu adlandırır. Anasını itirmək bir gün ögey ananın ixtiyarıda qalmaq onu daim qorxudur. Əslində bu qadına ana demək olarmı? İstər ögey olsun istər sə də doğma, ana elə bir əl çatmaz varlıqıdır ki, heç vaxt ayrı seçgilik etmir uşaqlar arasında. Misal olaraq Yaqut xanıma nəzər salmağınızı istərdim. Qızyetərin atıb getdiyi uşaqlara qarşı bir mərhəmət var, Abdulla Qaracaya acıqlananda müdafiəsinə qalxır, bəzən xəlvət uşaqlara yemək belə göndərir. Yaqut xanım ana obrazı olaraq hər cəhətdən əsərdəki bir çox qadınlardan öndədir deyə düşünürəm . Əsərdəki qadınlar, onların taleyi haqqında çox da-
III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
942 Qafqaz University 17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan nışmaq olar lakin mən qısa misallarla çalışdımki, müəyyən qədər əsərdəki qadınların bir qadın kimi xüsusiyyətlərini yox, ana kimi məsuliyyətlərini və əməllərini təhlil edim. Sonda isə əsər- də fərqli xarakterlərə və düşüncələrə sahib bu qadınlardan hansının ana adına layiq olduğunu müəyyənləşdirməyi oxucuların öhdəsinə buraxıram.
VAQİF HÜSEYNOVUN SƏNƏTKARLIQ XÜSUSİYYƏTLƏRİ Niyaməddin HAŞIMOV Qafqaz Universiteti nhasimov@qu.edu.az AZƏRBAYCAN
Azərbaycan ədəbiyyatı və mədəniyyətinin tarixi onun ayrı-ayrı bölgələri ilə birlikdə bü- tövlük təşkil edir. XX əsrin 50-60-cı illərində Azərbaycan ədəbiyyatında yeni ədəbi qüvvələr içərisində öz üslubu, geniş diapazonu, incə yumoru ilə tanınan Lənkəran ədəbi mühitinin yazı- çılardan biri də Vaqif Hüseynovdur.
olunmuşdur. 1967-ci ildə onun ilk povesti “Sevərək yaşayanlar” çap edilmişdir. Ölümündən sonra isə onun şeirləri “Vətən sənə borcum qaldı” adı altında bir kitabda toplanmış və 1996-cı ildə “Dünya” nəşriyyatı tərəfindən nəşr olunaraq sənətsevərlərə təqdim edilmişdir. V.Hüseynov Azərbaycan ədəbiyyatında tam öyrənilməsə də, yaradıcılığı tədqiqata az cəlb olunsa da, onun şeirləri saf, büllur bulaq suyu kimi insanın qəlbinə hopur. Onun əsərləri insana hörmət etmək, insanın haqqını qorumaq, təbiətlə vəhdətini, məhəbbətin insanı təmizlə- diyini, saflaşdırdığını təbliğ edir. Ədibin yaradıcılığında təbiət lirikası da əsas yer tutur. Onun şeirlərində doğma yurdun başıqarlı dağları, güllü-çiçəkli yaylaqları, bulaqları, lalə-nərgizli yamacları, otları, ocaqları, quşları, otlaqları, heyvanları bədiiliklə canlandırılır. Bu şeirlərdə təbiət insanların ilk məskəni – beşiyi kimi mənalandırılır. Şair təbiət gözəlliklərinin vəsfindən yorulmur, obrazlı dillə, bədii boyalarla yaşadığı torpağı nəzmə çəkir və bundan usanmır. Vaqif əsl vətənpərvər şairdir. O, yaşadığı Lənkəranı dönə-dönə vəsf edir, onun əzəmə- tini, qüdrətini oxucuya poetik dillə çatdırır.
deyən şair bu dörd misra ilə vətənini oxucunun gözləri qarşısında canlandırır. Şair kai- natı şeirə, Vətənini isə “bu şeirin ən gözəl bəndinə” bənzədir. “Lənkəran” sonetlər çələngində deyir:
...Ana təbiətə mat qalmışam, mat, Duzlu bir şeirdir sanki kainat. Lənkəran bu şerin ən gözəl bəndi. Vaqif poeziyasında insanın əzəməti, onun xariqələr yaratmağa qadir olduğu da xüsusilə vurğulanır.
Yüklə 9,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|