Microsoft Word Agahuseyn ?liyev docx
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.2. nflyasiyayanın modell əşdirilm əsinin metodoloji əsasları
13
təjrübənin leqallaşması baş verərdi. Argentina 2014-ji ilin sonunadək bu yolla getmişdir (həm də F. A. Xayekin nəzəriyyəsinə əsaslanaraq). 2.
Bank fəaliyyətinin idarə olunmaması. Bu, milli və xarici kommersiya banklarına özünün xüsusi ticarət nişanı ilə sərbəst pul emissiya etmək ijazəsinin verilməsindən ibarətdir. Dövlətin mərkəzi bankı bu halda pul tədavülünə nəzarət funksiyasını itirmiş olur. 3.
çevrilir. Milli valyuta isə onun xüsusi valyutası olur. Mərkəzi bank özü isə özəlləşdirilir. 2014-ci ildə ictimai iğtişaşlarla nəticələnən Argentinanın təcrübəsi göstərdi ki, «xüsusi pullar»ın daxil edilməsi prinsipi əsasında milli pul sistemində aparılan islahatlar məhz iqtisadi böhranları dərinləşdirir, ümummilli iqtisadi risqlərin yaranmasına səbəb olur.
14
nflyasiya müasir dövrdə bu və ya digər dərəcədə həm keçid iqtisadiyyatlı, həm də bazar iqtisadiyyatlı ölkələr üçün problem olaraq qalmaqdadır . nflyasiya- qiymətlərin ümumi səviyyəsindəki daimi artımlar və bunun nəticəsi olaraq pulun mütəmadi şəkildə qiymətdən düşməsidir. Makkonnell və Buryuya görə, nflyasiya- qiymətlərin ümumi səviyyəsinin yüksəlməsidir, lakin bu o demək deyildir ki, bütün ə mtəə və xidmətlərin qiymətləri qalxmalıdır. . nflyasiyanın artımı zamanı bir qism ə mtəələrin qiymətləri sabit qala, hətta müəyyən növ əmtəələrin qiymətləri isə aşağı düşə bilər. Digər tərəfdən qiymətlərdəki birdəfəlik artım və ya sadəcə olaraq, bir ncçə əmtəə və xidmətin qiymətindəki artım nflyasiya kimi başa düşülməməlidir. nflyasiyanın olması üçün qiymətlərin ümumi səviyyəsinin daimi yüksəlməsi vacib şə rtdir . Beləliklə, nflyasiya kağız pulun hərəkəti ilə bağlı olaraq yaranan, ölkə iqtisadiyyatın da məcmu tələb ilə məcmu təklif arasındakı uzunmüddətli tarazlığın birincinin xeyrinə pozulması ilə əlaqədar olaraq, qiymətlərin ümumi səviyyəsinin yüksəlməsidir 2 . Müxtəlif iqtisadi məktəblərdə nflyasiya probleminə yanaşmalar müxtəlifdir və Onların hər biri bu problemə öz baxışlarını işləyib hazırlamışlar. Marksist məktəbə görə, nflyasiya geniş təkrar istehsalın fazaları arasındakı proporsiyanın pozulmasından, məcmu ictimai məhsulun real dəyəri ilə onun qiyməti arasındakı disproporsiyadan doğur. nflyasiyanın səbəbləri kimi ictimai məhsulun həcmində və strukturunda baş verən dəyişikliklər, inhisarçılıq, iqtisadiyyatın militarizasiyası, işsizlik, eləcə də büdcə kəsiri qeyd edilir . Monetarçı nəzəriyyənin əsasında pulun kəmiyyət nəzəriyyəsi durduğundan, onlar nflyasiya prosesinin yeganə səbəbini pul kütləsinin artım tempinin məhsulun artım tempini üstələməsində görürlər . M. Fridmen bu barədə yazır: « nflyasiya hər zaman və hər yerdə istehsaldan daha çox miqdarda artan pul emissiyasmm ortaya çıxardığı bir nəticədir» . Digər bir monetarçı A. Meltserə görə: « nflyasiyanın orta tempi pul kütləsinin orta artım tempi ilə əlaqədar olaraq yaranır. Bu hər yerdə keçmişdə də belə olub, indi də belədir» 4 . Monetarçılar qeyd edirlər ki, uzunmüddətli pesrpektivdə pul tamamilə neytraldır və pul impulslarının effekti yalnız 15
qiymətlərin ümumi səviyyəsinin dinamikasında əks olunur. Yəni pul istehsalın həcmi, investisiya və məşğulluğa heç bir əhəmiyyətli təsir etmir . Lakin qısa dövr ə rzində pul kütləsinin dəyişməsi istehsalın həcminə və məşğulluğa bəzi müsbət təsirlər edə bilər, amma bu uzunmüddətli deyildir. Müəyyən müddət keçdikdən sonra istehsalın real artımı özünün ilkin səviyyəsinə qayıdacaqdır. liununla da, onlar Keynsin «nəzarətdə saxlanıla bilən aşağı səviyyəli nflyasiya iqtisadi artım üçün stimuldur» ideyasını inkar edirlər. nflyasiyanın monetarçı modellərində mühüm rol nflyasiya gözləmələrinə məxsusdur ki, bu da qiymətlərin keçmişdə qabaqcadan müəyyən edilməsindəki səhvlərin uçotu ilə əlaqədardır. Keynsçilər monetarçılardan fərqli olaraq, iddia edirlər ki, nflyasiya səviyyəsi yalnız pul kütləsinin artım tempi səbəbindən deyil, nflyasiya gözləməsi, istehsalın həcminin və işsizliyin səviyyəsinin, faiz dərəcəsinin dəyişməsi kimi səbəblərdən də arta bilər 5 . Keyns nəzəriyyəsində nflyasiya probleminin araşdırılmasmda ingilis iqtisadçısı Alvin Fillipsin baxışiarı mühüm əhəmiyyət lcəsb edir. Bu haqda nflyasiyanın modelləşdirilməsinin nəzəri-metodoloji əsasları hissəsində geniş bəhs olunmuşdur. nflyasiya gözləmələri inflyasiya probleminin tədqiqində çox mühüm ə həmiyyət kəsb edir. Xartırladaq ki, nflyasiya gözləməsinin neoklassik konsepsiyası rasional gözləmə, monetarist konsepsiyası adaptiv gözləmə Keyns konsepsiyası isə statik gözləmə əsasında formalaşır. Neoklassiklərin irəli sürdüyü rasional gözləmə konsepsiyasma görə, iqtisadi subyektlər malik olduqları bütün informasiyalar ə sasında iqtisadi konyukturanın dəyişməsinə adekvat reaksiya verərək özlərinin nflyasiya gözləmələrinə düzəliş edə bilərlər. Bu düzəliş ilk növbədə satış şərtlərinin dəyişidirilməsində öz əksini tapacaq. Nəticədə isə məcmu tələbin stimullaşıdırması siyasəti hətta qısamüddətli dövrdə belə yalnız qiymətlərin səviyyəsinin yüksəiməsi, istehsalın həcminin artamamsı və işsizliyin səviyyəsinin azalmaması ilə müşayət olunacaq. Monetarçılar tərəfindən təklif olunan adaptiv gözləmələr konsepsiyası Fillips əyrisini uzunmüddətli və qısamüddətli əyrilərə bölür. Qısa müddətli əyri nflyasiyanın Keyns nəzəriyyəsi ilə üst-üstə düşür və əyri boyunca hərəkət aşağıdakı ə sas prinsipi ilə izah edilir: nflyasiyanın həqiqi səviyyəsi gözlənilən səviyyədən Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|