50
müәssisә vә kiçik kapital, infrastruktur vә alış kimi digәr strategiyalar bazarda yoxdur.
Aktiv kapital vә sәrmayә üçün hazır kapital 2012-ci
ildә müvafiq olaraq ÜDM-in
0,02% vә 0,02 %-ni tәşkil etmişdir.
Biznes mühiti problemli mәsәlә hesab olunur, çünki ölkәnin investisiya imkanları
mәhdud, çıxış perspektivlәri isә pisdir. Bundan әlavә, yerli institusional investor
bazası olmadığına görә institusional çәrçivә Azәrbaycanın sәhm bazarının inkişafı
üzrә problem olaraq qalır vә ölkә Korporativ İdarәetmә üzrә İӘİT prinsiplәrinә çox az
uyğunluq nümayiş etdirir.
Kapital bazarları
Bazar strukturu: Böyük
Bazar institutları: Böyük
Әsas problemlәr: (i) әlavә korporativ mәsәlәlәrlә siyahıya alınan bazarın
genişlәndirilmәsi; (ii) mövcud bazar qaydalarının icrasının tәkmillәşdirilmәsi vә
QKBKT prinsiplәrinә uyğunlaşdırılması
Azәrbaycanın pul bazarları infrastrukturun müәyyәn sәviyyәdә inkişaf etmәsini, o
cümlәdәn mәrkәzi bank repolarının vә әks repo vә banklararası repoların rәsmi
mövcudluğunu göstәrir. Bununla belә, fәaliyyәt azdır.
Azәrbaycanda sәhm vә borc bazarları tam inkişaf etmәmişdir. 2013-cü ilin iyun
ayından Bakı Fond birjası bazara daha çox korporativlәr cәlb etmәk sәylәrini davam
etdirir vә hazırda siyahıya alınmış aktivlәr vә korporativ istiqrazlar (Azәrbaycan
İpoteka Fondu tәrәfindәn verilәn ipoteka istiqrazları daxil olmaqla) mövcuddur.
Sonuncunun tәklifi 2012-ci ilin iyun ayında 100,8167% olmaqla tam şәkildә
yerlәşmişdir. Çatışmayan korporativ istiqrazların cәmi dәyәri 2011-ci ildә 1,5 %-dәn
2013-cü ilin iyul ayında 2,88 %-ә artmışdır, lakin ikinci dәrәcәli bazar fәaliyyәti
azdır.
Bakı Fond Birjasında ancaq iki şirkәt qeydiyyata alınmışdır vә 2012-ci ildә satılmış
cәmi qiymәtli kağızlar ÜDM-in 3,96 %-ni tәşkil etmişdir. 2012-ci ildә ticarәtin ilk 5
ayında ticarәt dövriyyәsi üzrә 4,76 milyard AZN mәblәğin 98 %-i hökumәt qiymәtli
kağızlarını әhatә etmişdir, yerdә qalan hissә isә korporativ sәhmlәr vә istiqrazlardan
ibarәt olmuşdur. .
2011-ci ildә beynәlxalq risk tәcrübәlәri tәdqiq vә tәtbiq olunmuşdur vә 2011-2020-ci
illәr üzrә Qiymәtli Kağızlar Bazarının İnkişafına dair Dövlәt Proqramının qәbul
olunması sayәsindә digәrlәri ilә yanaşı qiymәtli kağızların qeydiyyatının
sadәlәşdirilmәsi, iri dövlәt tәşkilatlarının birjadan kapital qaldırmaları vә Azәrbaycan
birjası siyahısının tәbliği gözlәnilir. Ölkә QKBKT prinsiplәrinә lazımı sәviyyәdә
uyğunluq nümayiş etdirә bilmәmişdir. Bazarın institusional çәrçivәsi lazımi sәviyyәdә
deyil ki, bu da mövcud qaydaların icra olunması vә uyğunsuz tәcrübәlәrin
mәhdudlaşdırılmasında keyfiyyәtin aşağı, effektivliyin isә nisbәtәn pis olmasını
göstәrir
51
ӘLAVӘ 3 – HÜQUQİ KEÇİD
Bu әlavәdә AYİB-in Azәrbaycan üzrә yeni ölkә strategiyası ilә birbaşa bağlı olan bir
neçә hüquqi sektora dair analitik informasiya yer almışdır. Bu, son illәrdә Bankın
Hüquqi Keçid Proqramı ilә aparılan qiymәtlәndirmәlәrә әsaslanır. Korporativ
idarәetmә qanunvericiliyi bazar әsaslı diversifikasiyanın irәli çәkilmәsindә hәlledici
rol oynayacaq, tәminatlı әqdlәr, müflislәşmә, müqavilәnin hәyata keçirilmәsi vә
enerjinin effektivliyi ilә bağlı qanunlar vә institutlar özәl sektorun inkişafının
dәstәklәnmәsi üzrә davamlı maliyyә sektorunun inkişafına dair Bankın planlarına
uyğundur. Son olaraq, ictimai-özәl әmәkdaşlıqlara dair qanunvericilik yolların
inkişafı sektoru üzrә BMİ-lәr ilә әmәkdaşlıq kontekstindә vacib rol oynayır.
Korporativ İdarәetmә
Azәrbaycan korporativ idarәetmә çәrçivәsindә bir sıra irәlilәyişlәrә gәtirib çıxaran
әsaslı hüquqi vә nizamlayıcı dәyişikliklәri öhdәsinә götürmüşdür. Buna baxmayaraq,
çәrçivә xüsusәn açıqlama vә nәzarәt şuralarının rolu baxımından daha da inkişaf
etdirilә bilәr. Bundan başqa, sәhmdarların vә investorların şirkәtin mәlumatlarının
әldә olunması nöqteyi-nәzәrindәn problemlәri davam edir. Bütün şirkәtlәrdәn
mühasibat balansı vә gәlir hesabatları tәqdim etmәk tәlәb olunsa da çoxları bunu
etmir. Azәrbaycanın Korporativ İdarәetmә Standartları könüllü xarakter daşıyır vә
şirkәtlәrin tәcrübәlәrinә çox böyük tәsir etmir. Buna rәğmәn, onlar hәmin şirkәtlәrin
strukturunu inkişaf etdirmәk istәyi ilә onlara yaxşı rәhbәrlik tәklif edir.
Hakimiyyәt strukturları xüsusilә ictimai maraq kәsb edәn şirkәtlәrlә sağlam
korporativ idarәetmә tәcrübәlәrinin monitorinqi vә icrası üzrә müvafiq qurumların
(mәs. mәhkәmәlәr, Qiymәtli Kağızlar üzrә Dövlәt Komitәsi vә Azәrbaycan Mәrkәzi
Bankı) gücünü artırmağı nәzәrә almalıdır. Azәrbaycanın Korporativ İdarәetmә
Standartlarının icrasının güclәndirilmәsi açıqlama tәcrübәlәrinә nәzarәt edә bilәn
müvafiq resurslarla birlikdә hәyata keçirilә bilәr. Ümumilikdә, açıqlama tәcrübәlәri
güclәndirilә bilәr. Hüquqi çәrçivәdә inkişafdan xüsusilә aşağıdakılar baxımından
faydalanmaq olar:
Nәzarәt şurasının strateji vә nәzarәt rolunun müәyyәn olunması;
İri şirkәtlәrin vә sistematik olaraq vacib olan bankların şuralarının ixtisaslı
müstәqil direktorları cәlb etmәsinin tәlәb olunmasının nәzәrә alınması;
Audit komissiyasının hazırkı strukturunun qiymәtlәndirilmәsi vә әsasәn müstәqil
vә ixtisaslı nәzarәt şurasının üzvlәrindәn ibarәt olan audit komitәsinin nәzәrә
alınması;
Açıq sәhmdar cәmiyyәtlәrindә üstün hüquqların
tәtbiq oluna bilmәsinin
müәyyәnlәşdirilmәsi vә sәhmdar cәmiyyәtlәrinin kapital artımını şuraya vermәk
ehtimalından qaçılması.
Tәminatlı әqdlәr
Azәrbaycanda daşınar vә daşınmaz әmlak üzrә girov hüquqları başlıca olaraq 1
sentyabr 2001-ci ildә qüvvәyә minәn Mülki Mәcәllә vә 2005-ci il üzrә İpoteka
Qanunu ilә idarә olunur. 1998-ci ildә qәbul olunan Girov Qanunu 2006-cı ilin
sonunda lәğv olunmuş vә onun proqressiv xüsusiyyәtlәri, biznes müәssisәsinin tam vә
ya bir hissәsi üzrә ipoteka götürülmәsi vә ipoteka götürәnin defoltu hallarında ipoteka