Xan sarayi azәrbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumәt Tәşkilatlarına
Yüklə 6,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yaqub Mahmudov Əməkdar elm xadimi, AMEA-nın müxbir üzvü, Dövlət Mükafatı Laureatı Rəyçi: Güntəkin Nəcəfli
- Mehri Xanbabayeva riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktoru Nazim Mustafa. İrəvan xanlığı: Erməni vandallarının yox etdiyi Xan sarayı.
- İLHAM ƏLİYEV Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
- AZƏRBAYCAN MİLLİ ELMLƏR AKADEMİYASI TARİX İNSTİTUTU ERMƏNİ VANDALLARININ YOX ETDİYİ XAN sARAYI
- Xan sarayı
- İrəvan xanlığı: Erməni vandallarının yox etdiyi Xan sarayı”
| Ермяни вandallarынын йох етдийи XAN SARAYI
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Tarix İnstitutu Elmi Şurasının qərarı ilə çap olunur İdeya müəllifi, layihənin rəhbəri, ön sözün müəllifi və elmi redaktor: Yaqub Mahmudov Əməkdar elm xadimi, AMEA-nın müxbir üzvü, Dövlət Mükafatı Laureatı Rəyçi:
Güntəkin Nəcəfli tarix üzrə fəlsəfə doktoru Texniki redaktor: Mehri Xanbabayeva riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktoru Nazim Mustafa. İrəvan xanlığı: Erməni vandallarının yox etdiyi Xan sarayı. Bakı, Azərbaycan Tarixçiləri İctimai Birliyi, 201 . - 48 s. ISBN 978-9952-8268-3-8 © AMEA A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu, 6 2016
Respublikasının Prezidenti İLHAM ƏLİYEVİN təşəbbüsü ilə yazılmışdır. Azərbaycan Bilirsiniz ki, alimlərimiz mənim təşəbbüsümlə İrəvan xanlığı haqqında böyük elmi əsər yaratmışlar. Bunun çox böyük əhəmiyyəti vardır. Ancaq bu əsər daha çox faktoloji və elmi məsələləri əks etdirir. Hesab edirəm ki, daha geniş auditoriyaya çatdırmaq üçün kiçik həcmli broşürlər də buraxılmalıdır.
Oxuculara İrəvan şəhəri, onun şanlı qəhrəmanlıq səhifələri ilə zəngin olan tarixi keçmişi hər bir azərbaycanlı üçün doğma və əziz dir. Tarixin bütün dövrlərində Azərbaycanın ayrıl- maz tərkib hissəsi olan İrəvan ölkənin tarixi keçmi şin də dərin iz qoymuşdur. XIX əsrin əvvəllərində Şimali Azərbaycan çar Rusiyası tərəfindən işğal olunana qədər İrəvan Azərbaycanın çox mühüm dövlətçilik mərkəzlərindən biri idi. Avtoxton əha li - si Azərbaycan türklərindən ibarət olan bu şəhər bütün orta əsrlər boyunca Azərbaycanın əmirlik, bəylərbəyilik və xanlıq mərkəzlərindən biri olmuşdur. Müstəqil Azərbaycan döv - lət lərindən biri olan İrəvan xanlığının (1747-1828) paytaxtı olduğu dövrdə İrəvan Cənubi Qafqazın, həmçinin bütün Yaxın və Or ta Şərqin ən mühüm ticarət, sənətkarlıq, mədə - niyyət və siyasi mərkəzlərindən birinə çevrilmişdi. Beynəlxalq ticarət yollarının qovşağında yerləşən İrə- van şəhərində Azərbaycan xalqı zəngin mədəniyyət, o cüm- lədən nadir memarlıq inciləri yaratmışdır. Qədim İrəvan şəhərinin tarixi yerlərindən biri məşhur İrəvan qalası idi. İrəvan qalası Azərbaycan Səfəvi dövlətinin banisi Şah İsmayıl Xətainin göstərişi ilə səfəvi sərkərdəsi Rə- van qulu xan tərəfindən XVI əsrin əvvəllərində (1509-1517) tik di rilmişdir. 5
İrəvan qalası qədim ta rixi abidələrlə, nadir memarlıq kompleksləri ilə olduqca zəngin idi. İrəvan qala sındakı Xan sarayı, yaxud Sərdar sarayı Azərbaycan memar lığının şah əsərlərindən biri idi. Bu nadir tarixi abidəni 1578-ci ildə Azərbaycan Səfəvi dövlətinin İrəvan bəylərbəyi Toxmaq xan tikdirmişdi. Türkmənçay (1828) və Ədirnə (1829) müqavilələrindən sonra çar Rusiyası erməniləri qacarlar İranı və Osmanlı im- periyası ərazisindən Cənubi Qafqaza köçürdükdən sonra Azərbaycan xalqına qarşı etnik təmizləmələr, zorakı depor - ta si yalar və soyqırımları dövrü başlandı. Nəhayət, 1918-ci il ma yın 29-da Şimali Azərbaycanda – keçmiş İrəvan xanlı - ğının ərazisində erməni dövləti yaradıldı. Erməni vandalları ötən 180-200 il ərzində tarixi Azər- bay can torpaqları olan İrəvan xanlığı və Zəngəzur ərazi - sində etnik təmizləmə aparıb ancaq ermənilərin yaşadığı monoetnoslu dövlət yaratdılar. Çar Rusiyasından və sovet- bolşevik rejimindən hər cür kömək alan ermənilər bununla kifayətlənməyib Azərbaycan xalqına məxsus olan yüzlərlə yaşayış məskənlərini, ta ri xi abidə ləri, o cümlədən qalaları, memarlıq kom pleks lə ri ni, məscidləri, minarələri, qəbiris- tanları məhv etdilər və bütün ta ri xi adları dəyişdirdilər. İrəvan şəhərinin tarixi simasını dəyişdirib “erməni şəhərinə” çevirmək siyasəti yeridən vandallar bu qədim Azərbaycan şəhərinin bütün tarixi abidələrini məhv etdilər. Erməni vandalizminin soyqırımına məruz qalmış abidələrdən biri də Azərbaycan memarlığının nadir incisi olan Xan sarayı, yaxud Sərdar sarayıdır. ERMƏNİ VANDALLARININ YOX ETDİYİ XAN sARAYI 6
TARİX İNSTİTUTU Özgə torpağında özünə “Vətən” yaradan, bütün dün - yaya özlərini “mədəni”, “sivilizasiya keçmiş xalq”, türkləri isə “yırtıcı”, “vəhşi” kimi təqdim edən erməni van dalları yüz illərlə öz varlığını qoruyub saxlamış bu nadir memarlıq incisini dağıdıb yerində konyak zavodu tikdilər. Erməni vandallarının dağıdıb məhv etdiyi qədim İrə- van, onun bütün tarixi türk-müsəlman abidələri, o cüm- lədən Xan sarayı (Sərdar sarayı) Azərbaycan xalqının tarixi yaddaşında yaşayır. Oxuculara təqdim olunan bu kitabçada Azərbaycan xalqına məxsus olan bu nadir tarixi abidənin – Xan sara - yının, yaxud Sərdar sarayının acı taleyindən bəhs olunur. “İrəvan xanlığı: Erməni vandallarının yox etdiyi Xan sarayı” kitabçası çapa hazır- lanarkən yaxından köməklik göstər diyinə görə Azərbaycan Respublikası Prezidenti İşlər İdarəsi nin Prezident Kitab xa na sı nın əmək- daşlarına təşəkkur edirik. Yaqub Mahmudov Əməkdar elm xadimi, AMEA-nın müxbir üzvü, Dövlət Mükafatı laureatı 7
TARİX İNSTİTUTU ERMƏNİ VANDALLARININ YOX ETDİYİ XAN sARAYI Yüklə 6,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|