6
D ALEKTOLOG YA
Dilin dialektlərini öyrənən dilçilik sahəsinə dialektologiya deyilir.
1. Yerli-məhəlli danışığa dialekt və ya
şivə deyilir.
2. Dialektlər dilimizin tarixini, onun inkişaf
mərhələlərini öyrənmək üçün çox
əhəmiyyətlidir
.
3. Bir çox şivələrimizdə elə qədim sözlər
qorunub saxlanılmışdır ki, vaxtilə ədəbi
dilimizdə işlənmiş, lakin indi
unudulmuşdur.
4. Ayri-ayrı ərazilərdə işlənən yerli-məhəlli söz
və ifadələrə dialektizm deyilir.
5. Bədii əsərlərin dilində işlənən məhəlli
əlamətlərə - dialektizmlərə rast gəlmək
olur.
7
LÜĞƏTÇ L K (LEKS KOLOG YA)
Dilçiliyin praktik (təcrübi) sahəsi olub, lüğətlərin tərtibi, yaranma qaydalarını öyrənir.
1.
Lüğətlərin tərtibi ilə məşğul olan
mütəxəssis lüğətçi-leksikoqraf
adlanır.
2
.
Lüğətçilik Azərbaycan-türk dilçiliyinin qədim
sahəsidir. Mahmud Kaşğarinın “Divani-lüğət-it-
türk” (1072) əsəri türk dünyasının ilk
ensiklopediyasıdır. Kitabda 9000-dən çox söz var.
Yeganə əlyazması XIII əsrdə Azərbaycanda
köçürülüb, 1915-ci ildə Türkiyədə tapılıb və nəşr
3. Cəmaləddin ibn Mühənna, Hinduşah
Naxçıvani, Hümam Təbrizi (XIII-XIV əsrlər)
Mirzə Məhəmmədəli Kazım bəy (XIX əsr)
kimi Azərbaycan alimləri də lüğət tərtib
etmişlər
.
4. XX əsrin əvvəllərində S.M.Qənizadə,
Ü.Hacıbəyov, Q.Qarabəyov, Ə.Şıxlinski lüğətlər
tərtib ediblər.
5. 1940-cı illərdə Heydər Hüseynovun
rəhbərliyi ilə dörd cildlik “Rusca-Azərbaycanca
lüğət” nəşr olunub.
6. 1964-1987-ci il, 2000-ci illərdə Əliheydər
Orucovun rəhbərliyi ilə “Azərbaycan dilinin
izahlı lüğəti” dörd cildliyi çap olunmuşdur.
LÜĞƏTLƏR N NÖVLƏR
2. Tərcümə lüğətləri
1. zahlı lüğət
3. Terminoloji lüğətlər
8
AZƏRBAYCAN D L
1. Azərbaycan dili Azərbaycan
Respublikasında, Cənubi Azərbaycanda,
bir çox ölkələrdə yaşayan
azərbaycanlıların ana dilidir.
3. Azərbaycan dili müstəqil respublikamızın
dövlət dilidir
.
5. Dövlət idarələrində vəzifə tutan müxtəlif
xalqların nümayəndələri öz işlərini Azərbaycan
dilində aparır.
2. 35 milyondan çox azərbaycanlı bu dildə
danışır.
4. Azərbaycan Respublikasının bütün dövlət
orqanlarında yazılı və şıfahi əlaqə işləri
Azərbaycan dilində aparılır.
6. Dövlət dilinin vahidliyi demokratizmi ilə
səciyyələnir. Respublikamızda yaşayan
azərbaycanlıların, etnik qrupların nümayəndələrinin öz
aralarında ana dilində ünsiyyət saxlamaq hüquqları var.
9
AZƏRBAYCAN DÖVLƏT D L LƏ BAĞLI FƏRMANLAR
10
. “
A
z
ərb
ay
ca
n d
ilin
in
q
lo
ba
lla
şm
a
şər
ait
in
d
ə z
am
an
ın
t
əl
əb
lə
rin
ə u
y
ğu
n i
sti
fa
d
əsi
n
ə
v
ə ö
lk
əd
ə d
ilç
iliy
in
in
ki
şaf
ın
a d
air
D
öv
lə
t P
pr
oq
ra
m
ı”
nın
t
əsd
iq
e
dil
m
əsi
h
aq
qın
da
A
z
ərb
ay
ca
n
R
es
pu
bli
ka
sı
Pr
ez
id
en
tin
in
S
ər
ən
ca
m
ı
9.
20
03
-c
ü i
l y
an
va
rın
2
-d
ə “
A
z
ərb
ay
ca
n R
es
pu
bli
ka
sın
da
d
öv
lə
t d
ili”
h
aq
qın
da
f
ərm
an
i
m
za
la
nd
ı
.
8.
20
02
-c
i il
se
nty
ab
rın
3
0-
da
3
f
əsi
l, 2
0 m
ad
d
əd
ən
ib
ar
ət “
D
öv
lə
t d
ili
ha
qq
ın
da
q
an
un
q
əb
ul
ed
ild
i
.
7
. 2
00
1-
ci
ilin
av
qu
stu
n 9
-d
a “
A
z
ərb
ay
ca
n
əlif
ba
sı
v
ə A
z
ərb
ay
ca
n d
ili
gü
nü
nü
n t
əsi
s
e
dil
m
əsi
h
aq
qın
da
” f
ərm
an
v
eri
ld
i.
6.
20
01
-c
i il
iy
un
un
1
8-
d
ə “
”D
öv
lə
t d
ilin
in
t
ətb
iq
i i
şin
in
t
ək
m
ill
ə
şd
iri
lm
əsi
h
aq
qın
da
f
ərm
an
v
eri
ld
i.
5.
19
95
-c
i il
in
1
2 n
oy
ab
rın
da
q
əb
ul
ed
ilm
iş
ko
ns
titu
siy
ad
a d
öv
lə
t d
ilin
in
a
dı
A
z
ərb
ay
ca
n
d
ili
ad
la
nd
ırı
ld
ı
.
4.
19
92
-c
i il
in
2
2 d
ek
ab
rın
da
v
eri
lə
n f
ərm
an
da
d
öv
lə
t d
ili
tü
rk
d
ili
ela
n e
dil
di.
3.
19
36
-c
ı il
d
ən
d
öv
lə
t d
ili
A
z
ərb
ay
ca
n d
ili
ad
la
nd
ırı
ld
ı
.
2.
30
-c
u i
ll
ər
ə q
əd
ər d
öv
lə
t d
ili
tü
rk
d
ili
ad
la
nır
dı.
1.
19
19
-c
u i
ld
ə A
z
ərb
ay
ca
n C
üm
hu
riy
y
əti
tü
rk
d
ilin
i r
əsm
i d
öv
lə
t d
ili
ela
n e
td
i.
Dostları ilə paylaş: |