Microsoft Word Baburname doc

Zəhirəddin Məhəmməd BABUR  

 

 

82

Anamın yanında min beş yüz-iki minə yaxın moğol vardı. Həmzə Sul-

tan, Mehdi Sultan və Məhəmməd Duğlat ilə birlikdə yenə bu miqdarda mo-

ğol da Hisardan gəlmişdi. Pislik və xaos daim moğol ulusundan törəmişdir. 

İndəyə qədər mənimlə beş dəfə  düşmən oldular. Düşmən olmalarının səbəbi 

mənimlə dil tapa bilməmələri deyildi. Öz xanlarına qarşı da bir neçə  dəfə 

eyni şəkildə hərəkət etmişdilər. 

Bu xəbəri mənə Sultanqulu Çanaq gətirdi. Bu yaxınlarda vəfat edən 

atası Xudaverdi Buqaqa (65 a) moğollar içində çox hörmət etmişdim. O, 

moğollarla birlikdə olurdu. Öz xalqından və ulusundan ayrılaraq mənə bu 

xəbəri gətirdi. Gərçi bu dəfə  yaxşı hərəkət etdi, lakin sonra elə qəbahətlərə 

yol verdi ki, bunun kimi yüz min xidmət eləsə də onu ört-basdır edə bilməz-

di. Bu barədə sonra danışacağam. Sonradan etdiyi qəbahətlər də moğol ol-

masından qaynaqlanırdı. 

Xəbər gəlincə bəyləri toplayıb vəziyyəti müzakirə etdik. Bəylər bunun 

əhəmiyyətsiz bir məsələ olduğu, padşahın səfərə çıxmasına gərək olmadığı 

və bütün bəylərin Qasım bəy komandanlığında hərəkət etməsinin kifayət 

olacağı fikrində həmrəy oldular. Buna qərar verildi. Bunu asan sandılar, la-

kin bu fikir yanlış imiş. O gün Qasım bəy bəyləri və əsgəri alıb yola çıxdı. 

Bunlar gedincəyə qədər Tənbəl də gəlib moğollara qoşulubmuş. Ertəsi gün 

sabah tezdən Aylamış çayının Yastı keçid adlı keçidini aşınca birdən-birə 

onlarla qarşılaşır və yaxşıca vuruşurlar. Qasım bəy Sultan Məhəmməd Ar-

ğun ilə  şəxsən qarşılaşaraq iki-üç dəfə  qılıncla vuruşduğu halda başa çıxa 

bilmir. Bir çox igidimiz qılıncla vuruşur, lakin axırda məğlub olurlar. (65 b) 

Qasım bəy, Əli Dost Tağayi, İbrahim Saru, Veys Lağari və Seydi Qara 

ilə  bəylərdən və içkilərdən üç-dörd adam qurtuldu. Digər bəy və içkilərin 

çoxu ələ keçdi. Əli Dərviş bəy, Mirim Lağari, Tuka bəy və [atası] Şirim bəy 

Tağayi, Məhəmməd Dost, Əli Dost, Mirşah Koçin və Mirim Divan da onla-

rın arasındaydı. 

Bu müharibədə iki igid qılıncla gözəl vuruşdu. Bizim tərəfdən İbrahim 

Sarunun kiçık qardaşlarından Səməd adlı biri ilə qarşı tərəfdən Hisar moğol-

larından Şahsuvar adlı biri qarşılaşır. Şahsuvar elə bir vuruş vurur ki, qılınc 

dəbilqəni yararaq Səmədin başına işləyir. Səməd yaralı olmasına baxmaya-

raq  Şahsuvarın başına elə bir zərbə endirir ki, qılınc  Şahsuvarın başından 

ovuc qədər bir sümük parçasını alıb götürür. Şahsuvarın dəbilqəsi yox imiş, 

başını sarıdılar və yaxşı oldu. Səmədin başını sarıyacaq adam yox idi, üç-

dörd gün sonra bu yaradan öldü. 

Qazaxlıq və fəlakətlərdən qurtularaq vilayəti yenicə aldığımız bir əs-

nada gerçəkləşən bu məğlubiyyət çox vaxtsız oldu. Mənə böyük bir dəstək 

olan Qənbər  Əli Moğul [Səllah]  Əndican alındığı zaman vilayətinə getmiş 

olduğundan (66 a) burada yox idi. Vəziyyət belə ikən [Sultan Əhməd] Tən-

bəl də Cahangiri yanına alaraq Əndicanın bir şəri məsafəsində yerləşən Eyş 

---

BABURNAMƏ 

 

83

təpəsinin önündəki çayıra gəldi. Bir-iki dəfə Çihil Doxtəran üzərindən  əs-

gərini düzərək Eyş təpəsinin ətəyinə qədər irəlilədi, ancaq bizim igidlər qüv-

vələrini bir araya gətirib məhəllə və bağların arxasına qədər irəliləyərək on-

lara qarşı çıxdıqları üçün daha artıq irəli gedə bilmədilər və təpənin ətəyin-

dən geri qayıtdılar. 

Tənbəl bu tərəfə gələndə ələ keçirdiyi bəylərdən Mirim Lağari ilə Tu-

kayı öldürdü. Bir aya yaxın bu ətrafda oturdu, lakin heç bir iş edə bilmədən 

Oş tərəfinə qayıtdı. Oş İbrahim Saruya verilmişdi və orada onun adamı var-

dı. Oşu Tənbələ qarşı bağladılar. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

FƏRQANƏ - 905 (8 AVQUST 1499 - 28 İYUL 1500) 

---

Zəhirəddin Məhəmməd BABUR  

 

 

84

 

DOQQUZ YÜZ BEŞİNCİ İLİN HADİSƏLƏRİ 

 

Vilayətlərin atlı və piyada əsgərlərinə təcili xəbərçilər və tədarükçülər 

göndərildi. Qənbər Əliyə və öz vilayətlərinə getmiş olan əsgərlərə də xəbər-

çilər yollayıb qalxan, qazma, balta və əsgərin silahlandırılmasına lazım olan 

digər şeylər üçün tədbirli tədarükçülər təyin edildilər. Vilayətdən əsgər ola 

biləcək atlıları, piyadaları və hər tərəfə işlə bağlı getmiş olan adamları və si-

pahiləri toplayaraq Tanrıya təvəkküllə məhərrəm ayının (66 b) on səkkizin-

də [=25 avqust 1499] Hafiz bəyin [Məhəmməd Dulday] çarbağına hərəkət 

etdim. Bir-iki gün çarbagda qalıb çatışmayan paltar və sursatı hazırlayıb ta-

mamladıqdan sonra atlı və piyada əsgərin sağ qol, sol qol, mərkəz və önçü 

hissələrini düzənləyib səf halında Oş tərəfə müxaliflərin üstünə yürüdük. 

Oşa yaxınlaşanda müxaliflərin o civarda dura bilməyərək oranın şima-

lında yerləşən Ribati-Sərhəng tərəfinə getdikləri xəbəri gəldi. O gecə Lat-

kənd kəndinə endik. Sabah tezdən hərbi bir nizamla Oşdan keçərkən müxa-

liflərin Əndican tərəfinə getdiyini xəbər aldıq. Biz də Özgənd üzərinə yürü-

dük və bizdən öncə o civarı yağmalaması üçün axınçı göndərdik. 

Əndicana getmiş olan müxaliflər ora çatıb gecə ikən xəndəyə girərək 

divarlara nərdivan qoyarkən kurqandakılar bunu eşidir, müxaliflər də heç bir 

şey edə bilmədən geri qayıdırlar. Bizim axınçılarımız da Oş civarını yağma-

lamaqla birlikdə ciddi bir şey ələ keçirmə bildən dönüb gəldilər. 

 

MADU KURQANININ ALINMASI 

 

Oş vilayətinin kurqanlarından olan Madu kurqanı o zaman öz möh-

kəmliyi ilə məşhur idi. [Sultan Əhməd] Tənbəl kiçık qardaşı Xəlili iki yüz-

iki yüz əlli adamla orada qoymuş  (67 a)  və  Xəlil kurqanı bağlamışdı. Biz 

gəlib savaşaraq Madu kurqanını almağa çalışdıq. 

Madu kurqanı çox sağlam bir kurqandır. Şimal tərəfində bir çay var. 

Kurqan olduqca yüksəkdə yerləşir. Çaydan ox atılırsa, bəlkə də divarına çat-

maz. Su yolu da o tərəfdədir. Bu yolu kurqandan aşağıya doğru küçə şəklin-

də iki tərəfinə divar tikərək nəhrə qədər gətirmişlər. Təpə tərəfləri xəndəkdir. 

Çay yaxın olduğu üçün buradakı daşlardan qazan qədər böyük olanları 

alıb kurqana çıxarmışlar. Madu kurqanından o qədər böyük daşlar atdılar ki, 

bu qədər kurqan müharibəsi olduğu halda heç bir kurqandan belə daşlar 

atılmamışdır. Katda bəyin böyük qardaşı Əbdülqüddüs Kuhbər divarın dibi-

nə qədər çıxmışdı. Divardan üzərinə o qədər daş atdılar ki, Əbdülqüddüs heç 

bir yerə toxunmadan havadan birbaşa uçaraq bu qədər yüksək yerdən 

kurqan bayırının dibinə qədər yuvarlana-yuvarlana gəldi. Lakin heç bir şey 

olmadı, dərhal atına minib getdi. Su yolunda Yarəli Bilala bir daş ataraq 

---