49
təəccüblənmənin, çətinliyin, riskin «ilkin tələbat predmetləri» olduğu varlı
cəmiyyətlərdə müşahidə edilir.
Bu cəmiyyətlər üçün çox müxtəlif təəssüratlar yaratmaq, varlı həyat tərzi keçir-
mək, yeni məhsulları sınaqdan keçirmək və təmin olunmanın yeni-yeni mənbələrini
axtarmaq son dərəcədə vacibdir. Bu tip tələbatların tam ödənilməsi mümkün
olmadığından bu proses fasiləsiz davam edir.
Bəzi mütəfəkkirlər insanları daima təmin olunmaya cəhdin davamlı dairəsindən
xilas etmək üçün onlara bütün istəklərin fövqündə durmağı təklif edirlər. Xindu
Sarma Lakşman yazır:
Hərislik bizə deyir: bunu və bunu alsan xoşbəxt olacaqsan. Biz buna inanırıq və
zəruri olan obyekti zorla da olsa almağa çalışırıq. Əgər biz onu ala bilmiriksə və ya
istədiyimiz qədər ala bilmiriksə, onda biz əzab çəkirik. Əgər istədiyimizi tam
həcmdə alırıqsa, onda hərisliyimiz bizim qarşımıza yeni məqsədlər qoyur. Amma
biz özümüzü axmaq yerinə qoyduğumuzu görmürük.
Bu mütəfəkkirlər ürək rahatlığını, yəni hərisliyinin boğulmasını və bunun
nəticəsində hər hansı çaxnaşmanın aradan qaldırılmasını təbliğ edirlər. Doğrusunu
desək, bu məcburi qərarın alternativi vardır. Bu, istehlaka yaradıcılıqla yanaşmadır,
yəni tərəqqiyə, özünü aktuallaşdırmaya və üstünlüyə daha çox canatmya gətirib
çıxaran istehlakdır. Paskalın dediyi kimi, əgər insanın özü «tələyə düşənə kimi ov
etməyə hazırdırsa», onda fəaliyyətin hərəkətverici qüvvəsi olan istək istehlaka
yaradıcı yanaşmadan əldə edilən məmnunluğun birinci səbəbi ola bilər.
2.3. stehlakçı davranışına xarici mühit determinantların təsirinin
marketinq tədqiqi.
stehlakçıların davranışına bir sıra xarici mühit amilləri təsir göstərirlər. Bu
amillərin hər birinin özünəməxsus spesifik xüsusiyyətləri və təsir formaları
mövcuddur. stehlakçıların davranışına xarici mühit determinantların təsirini
2.3.saylı şəkildə nəzərdən keçirək:
50
Şəkil 2.3. stehlakçı davranışının xarici mühit determinantları.
Məhsul - istehlakçıların davranışına xarici mühit determinantlarından biri
kimi özünəməxsus təsir formasına malikdir. Məhsulun istehlak xüsusiyyətlərinin
xarakterindən, keyfiyyətindən, istehlakçılara verdiyi faydadan, marka adının
tanınma səviyyəsindən, brendləşməsindən asılı olaraq istehlakçıların davranışı
formalaşır, Məhz bu səbəbdən də hər bir müəssisə istehsal etdiyi məhsulun
keyfiyyətini yüksəltməyə, ona yeni istehlak xüsusiyyətləri verməyə, istehlakçılar
üçün daha faydalı olmasına, məhsul markasını məşhurlaşdırmağa, onu brendə
çevirməyə çalışırlar. stehlakçı bazarda ona daha çox fayda verə biləcək əmtəəni
axtarır. stehlakçıda əmtəədən daha çox fayda əldə edə biləcəyi fikrinin yaranması
ə
sasında onun bazar davranışları formalaşır. stehlakçılarin məhsul alışını həyata
keçirməsi və təkrar alış etmək ehtimalı məhz əmtəənin onların tələbinə uyğun gəlib
– gəlməməsindən çox asılıdır. stehlakçının alışdan məmnun qalması dərəcəsi onun
tələblərinin ödənilməsi və əldə etdiyi faydanın səviyyəsi ilə müəyyən edilir. Təmin
olunma – özünün ilkin tələbləri ilə əldə edilmiş əmtəənin real keyfiyyətlərini (və ya
onun istifadəsi nəticələrinin) müqayisə edən insanda yaranan hissdir.
Ə
gər əmtəənin funksionallığının real göstəriciləri ilkin gözlədiyindən aşağı olarsa,
istehlakçı təəssüf hissi yaşayır. Məhsulu xarakterizə edən səciyyəvi cəhətlər
tələblərə uyğun gəldikdə isə alıcı məmnunluq (təmin olunma) hiss edir. Əmtəənin
stehlakçı
davranışı
stehlakçı
davranışı
Reklam və satışın
həvəsləndirilməsi
Məhsul
stehlakçı
davranışı
Mövqeləşdirmə
Differensiallaşdırma
Qiymət
Reklam və satışın
həvəsləndirilməsi
Məhsul
stehlakçı
davranışı
Mövqeləşdirmə
Differensiallaşdırma
Qiymət
Reklam və satışın
həvəsləndirilməsi
Məhsul
stehlakçı
davranışı
Mövqeləşdirmə
Differensiallaşdırma
Qiymət
51
istismar keyfiyyətləri onun haqqındakı hissi düşüncələri də ötüb keçirsə, onda
istehlakçının təmin olunma dərəcəsi daha yuxarı, başqa sözlə, tam halda təmin
olunmuş olur.
Bir çox kompaniyalar istehlakçıların daha yüksək səviyyədə təmin edilməsini
qarşılarına məqsəd kimi qoyur və təkcə rasional tərcihlərin yox, həm də müəyyən
ticarət markasına qarşı emosional bağlılığın formalaşdırılmasına çalışırlar ki, bu da
alıcıların yüksək səviyyəli sadiqliyinin ifadəsidir. Daha müvəffəqiyyətlə fəaliyyət
göstərən kompaniyalar bir qədər də irəli gedərək, istehlakçıların tam təmin
edilməsinə çalışırlar.
Ticarət markası istehlakçıya, vəd edilən bütün faydaların əldə ediləcəyinə zəmanət
verməlidir. Kompaniyanın vədləri ilə real əmtəənin (xidmətin) malik olduğu
xarakteristikaların hansı səviyyədə üst-üstə düşəcəyi onun üçün, eləcə də
istehlakçılar üçün çox vacibdir.Bu həmçinin, kompaniyanın istehlakçıların əmtəə və
xidmətləri əldə etmələrini təmin edən bütün kommunikasiya vasitələri və
bölüşdürmə kanallarını daxil edən faydaların yaradılması və ötürülməsi sistemini
formalaşdıra bilən qabiliyyətindən də aslıdır.
stehlakçıların təmin edilməsinin yüksək göstəricilərinə nail olan kompaniyalar
ondan əmin olmaq istəyirlər ki, onların müvəffəqiyyətləri haqqında bütün məqsədli
bazar xəbərdardır. Buna isə nternet vasitəsilə çox tez bir zamanda nail olmaq
mümkündür.
Qiymət – onun istehlakçı davranışına təsirinin qiymətləndirilməsinə fərqli
yanaşma tətbiq olunmasını tələb edir. Müəssisələr məhsul şatışı prosesində fərqli
qiymət strategiyaları tətbiq edirlər. Bu zaman diqqət yetirirlər ki, onların tətbiq
etdikləri qiymət strategiyaları istehlakçı davranışına necə təsir göstərəcəkdir.
Marketinqin qiymət strategiyası – hər bir konkret şəraitdə və vaxtda qarşıya qoyulan
məqsədə nail olmağa imkan verən, qiymətəmələgəlmə sahəsində bütün mümkün
fəaliyyət istiqamətlərindən ən başlıcasının seçilməsi, müəyyən edilməsidir. Qiymət
strategiyası birdəfəlik fəaliyyət deyildir. Daima onların səmərəliliyini yoxlamaq və
lazım gəldikdə onlara yenidən baxmaq lazımdır. Qiymət siyasəti məhsulların
Dostları ilə paylaş: |