4
ə
laqədar informasiyalardan məharətlə yararlanırlar. Bu özü marketinqin, eləcə də
istehlakçı davranışının öyrənilməsinin nə qədər mühüm və aktual olduğunu göstərir.
Tədqiqatın obyekti. Tədqiqatın obyektini istehlakçıların davranışı, əmtəə
bazarlarında onların özlərini aparması xüsusiyyətləri, elmi-metodiki əsasları, mal
alışı haqqında qərarların qəbulu prosesi, işküzar istehlakçılar bazarında istehlakçı
davranışı, istehlakçı davranışının modelləşdirilməsi təşkil edir.
Tə dqiqatın predmeti.
Tədqiqatın predmetini istehlakçı davranışının marketinq
tədqiqatları, tədqiqatların aparılması metodları və üsulları, istehlakçı davranışına
təsir edən amillərin, fərdi və xarici mühit determinantlarının tədqiqi təşkil edir.
Tədqiqatın informasiya bazası. Dissertasiya işinin yazılmasında xarici ölkə
alimlərinin və marketoloqlarının əsərlərindən, azaərbaycan dilində mövcud olan
tərcümə materiallarından və mövzuya aid digər materiallarından istifadə edilmişdir.
Tədqiqatın əsaas məqsədi və vəzifələri. Tədqiqatın əsas məqsədi istehlakçı
davranışının mahiyyətini, əsas xüsusiyyətlərini açıqlamaq, mal alışı haqqında
qzrarların qəbulu prosesini araşdırmaq istehlakçı davranışlarının tədqiqi və
modelləşdirilməsi məsələlərini şərh etməkdən ibarətdir. şdə qarşıya qoyulan
məqsədə nail olmaq üçün aşağıdakı bir sıra vəzifələr müəyyənləşdirilmiş və yerinə
yetirilmişdir:
-marketinq konsepsiyasında istehlakçı davranışının yerinin və rolunun
müəyyənləşdirilməsi;
- istehlakçı davranışının formalaşmasına təsir edən amillərin təhlili;
- istehlakçı davranışında fərdi fərqlərin və xüsusiyyətlərin, psixoloji proseslərin
araşdırılması;
- istehlakçı davranışına xarici mühit determinantların təsirinin
qiymətləndirilməsi;
5
- istehlakçıların alış haqqında qərar qəbul etməsi prosesinin təhlili;
- istehlakçı davranışının marketinq tədqiqi;
- işküzar bazarların və biznes alıcıların davranışlarının tədqiqi;
- istehlakçının alış haqqında qərar qəbulu modeli və onun təkmilləşdirilməsi;
Tə dqiqat iş inin elmi yeniliyi. Dissertasiya işinin elmi yeniliyi aşağıdakılardan
ibarətdir:
-marketinq konsepsiyasında istehlakçı davranışının yerinin və rolunun
müəyyənəşdirilməsi zamanı ona sahələrarası elmin tədqiqat obyekti kimi
baxılmışdır;
- stehlakçı davranışına təsi redən amillər sistemli şəkildə təhlil edilmişdir;
- müəssisələrin marketinq fəaliyyətində istehlakçı davranışının tədqiqinin həyata
keçirilməsinin vacibliyi və zəruriliyi əsaslandırılmışdır;
- istehlakçı davranışına xarici mühit determinantların təsirinin analitik
qiymətləndirilməsi həyata keçirilmişdir.
- son istehlakçı davranışından fərqli olaraq işküzar bazarların və biznes alıcıların
davranışlarındakı fərqli cəhətlər və xüsusiyyətlər açıqlanmış, təhlil edilmişdir.
Tədqiqatın praktiki əhəmiyyəti. Istehlakçı davranışları onların formalaşmasına
təsir edən amillər, istehlakçı davranışında mövcud olan fərdi fərqlər, xüsusiyyətlər,
psixoloji proseslər, istehlakçı davranışları ilə marketinq strategiyalarının qarşılıqlı
ə
laqəsi, istehlakçıların alış haqqında qərar qəbul etməsi prosesi, biznes alıcıların
davranışları, istehlakçı davranışının modelləşdirilməsi və s. məsələlər üzrə
tədqiqatın nəticələrinə əsaslanaraq verilən təkliflər və tövsiyyələr dissertasiya işinin
praktiki əhəmiyyətini göstərir. Həmin tövsiyyələrdən istifadə olunması istehlakçı
davranışının marketinq konsepsiyasında yerini və rolunu, onun nəzəri və praktiki
ə
həmiyyətini yüksəltməyə imkan verə bilər.
6
Fə sil I stehlakçı davranış ının marketinq tə dqiqinin
nə zə ri – metodoloji ə sasları
1.1. stehlakçı davranış ı sahə lə rarası elmin tə dqiqat obyekti kimi.
stehlakçıların davranışı dedikdə məhsulun seçilməsi və alınması ilə əlaqədar
situasiya-larda və bilavasitə məhsulun alınması zamanı onlara xas olan hərəkətlərin
məcmusu, onların özlərini aparması başa düşülür.
stehlakçıların davranışının öyrənilməsinin və onun modelləşdirilməsinin məqsədi
istehlakçıların
məhsul
seçərkən
və
ya
alarkən
etdikləri
hərəkətləri
müəyyənləşdirmək, onları eyni və ya oxşar davranış tərzinə görə qruplaşdırmaq və
bu qruplara xas olan qanunauyğunlaqları müəyyən etməklə onlara təsir vasitələrinin
tapılması və seçilməsidir.
Məhsulların seçilməsi və alınması prosesində 7 şəxs tipi: təşəbbüskar, təsir edən,
qərar qə-bul edən, alıcı, istifadəçi (istehlakçı), ödəyici və informasiya vasitəçiləri
iştirak edir. Bu şəxslər hər bir istehlakçının davranışına müxtəlif səviyyədə təsir
edir.
stehlakçıların davranışı, hər şeydən əvvəl, onların tipologiyası (tipi) ilə müəyyən
olunur. stehlakçıların tipologiyası dedikdə çoxlu sayda müxtəlif davranışa malik
istehlakçıların oxşar və ya eyni davranış əlamətlərinə görə tipik istehlakçı
qruplarında birləşdirilməsi başa düşülür. Bu baxımdan istehlakçıları iki iri qrupa: 1)
son istehlakçılara və 2) işgüzar istehlakçılara (istehsalçı müəssisələrə) bölürlər. Hər
iki istehlakçı tipinin davranışının öyrənilməsi və modelləşdirilməsi “stimul-
reaksiya” modelinə əsaslanır.
Bu istehlakçı tiplərinin davranışına təsir edən amilləri ümumi formada iki
qrup: istehlakçının şəxsiyyəti, müəssisənin özü ilə əlaqədar olan amillərə və
istehlakçı ilə əlaqədar olmayan amillərə bölmək olar. Lakin istehlakçı tiplərinin
davranışına təsir edən həmin amillər, stimullar müxtəlif olduğundan, məhsulların
alınmasının məqsədi, məhsulların alınması həcmi və alışın tezliyi, məhsulun istehlak
xüsusiyyətlərinə tələblər və s. amillər müxtəlif olduğundan onların davranışının
öyrənilməsi və modelləşdirilməsini ayrılıqda nəzərdən keçirmək daha
məqsədəuyğundur.
Dostları ilə paylaş: |