Microsoft Word be-8-24. 12 azeri
Yüklə 0,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
İya Qriqalaşvili İvane Cavaxişvili adına Tbilisi Dövlət Universiteti
Gürcü dilini bilmək qeyri-gürcü mənşəli vətəndaşlara ölkənin sosial, iqtisadi, siyasi və mədəni həyatına aktiv cəlb olunma imkanını verir. Bunun üçün də dilin öyrənilməsinə xüsusi əhəmiyyət verilir. Son illərdə bu cəhətdən bir neçə uğurlu addım atılmış, dərsliklər nəşr edilmiş, qeyri-gürcülər üçün ikinci di- lin tədrisinin metodikası və təcrübəsi təkmilləşdirilmişdi. İkinci dilin tədrisi proqramı ilə nəzərdə tutulmuş gürcü dilinin kommunikasiya aspektlərinin öyrənilməsində azərbaycanlı tələbələr üçün Məmməd Gülməmmədovun “Gürcücə-Azərbaycanca oxu kitabı” çox yardım edir. Qeyri-gürcülər üçün ikinci dilin tədrisində adaptasiya olunmuş ədəbiyyatdan çox istifadə olunmalıdır. Yaxşı olardı ki, onlara müasir gürcü yazıçılarının hekayələrinin adaptasiya olunmuş variantlarını çatdıraq.
Gürcüstanın çoxmillətli əhalisinin ictimai həyata aktiv cəlb olunmasının və demokratik şərtlərdə sosium üzvlərinin hüquqi birlikdə yaşamalarının əhəmiyyətli amillərindən biri qeyri-gürcü mənşəli cəmiyyət üçün ikinci, yəni dövlət dili, gürcü dilini bilməkdir. Son illərdə bu cəhətdən bir neçə uğurlu addım atılmış, dərsliklər nəşr edilmiş, qeyri-gürcülər üçün ikinci dilin tədrisinin metodikası və təcrübəsi təkmilləşdirilmişdi. Amma yenə də bir çox problem həll olunmalıdır. Bu problemlərin həlli peşəkar professor-müəllimlərin və qeyd edilən mövzu ilə maraqlanan tədqiqatçı-alimlərin qarşısında durur. Gürcü dilini bilmək qeyri-gürcü mənşəli vətəndaşlara ölkənin sosial, iqtisadi, siyasi və mədəni həyatına aktiv cəlb olunma imkanını verir. Bunun üçün də dilin öyrənilməsinə xüsusi əhəmiyyət verilir. Dilşünaslar dil qruplarını fərqləndirirlər, bu qruplarda insanlar cinslərinə, yaşlarına, milli mənşələrinə, yaşayış yerlərinə və ya maraqlarına əsasən birləşə bilərlər. Amma belə bir qruplaşma çox ümumi xarakterlidir. Məlumdur ki, “linqvistikada, insanlar istifadə etdikləri dilə və ya dillərə əsasən qruplaşırlar. Bu ölçü nümunə kimi düzüldükdə bəzən linqvistikadan kənarlaşır: millət bir nöqteyi-nəzərdən dillə, eləcə də başqa amillərlə müəyyənləşdirilir. Digər tərəfdən, siyasi cəhətdən müəyyənləşdirilən “millət” kateqoriyasından bəzən linqvistikada istifadə olunur ki, “dil”-in təyin edilmiş mənasını ver- sin. Bu cəhətdən, “dil” - dialektlərin kontini- umudur, hansılarla bir dövlətin sərhədlərində danışılır”. (Holidey,1973, səh. 76). Qeyri-gürcüdillilər üçün ikinci
dili öyrəndikdə gürcü danışıq dilini öyrənməklə birlikdə yaxşı olardı ki, ədəbi dil biliyinin dərinləşdirilməsinə diqqət verilsin ki, tələbələr gələcəkdə orijinal ədəbiyyatı oxuya bilsinlər. Bu nəticəni əldə etmək üçün ən yaxşı vasitə onlar üçün adaptasiya olunmuş ədəbiyyatın çatdırılmasıdır. Adaptasiya olunmuş bədii ədəbiyyatı oxu- maq əhəmiyyətli yerlərdən birini tutur və dilə sahib olmanın lazımi şərtini və vasitəsini təqdim edir. Adaptasiya olunmuş mətnlər İkidilli təhsil, #8, 2011
tələbənin dünyagörüşünü genişləndirir, müstəqil nəticələr çıxarmaq və ölçülər götürmək üçün material çatdırır və
düşüncənin dərinləşdirilməsi üçün əsas yaradır. Tələbələrə mətni dərindən oxumaqda mühazirəçi yardım edir ki, ikinci dili öyrənənlər dil normalarının aşılanmasına, müəllifin nöqteyi-nəzərinin ayrılmasına diqqət yetirsinlər. Adaptasiya olunmuş bədii
ədəbiyyatın düşünülərək oxunulması, mətnin
məzmunun düzgün
anlaşılması, onun dil, estetik və emosional zənginliyini qəbul etmək
tələbələrin təfəkkürünə və ədəbi zövqün təkmilləşməsinə mühüm təsir göstərir. Mühazirəçi adaptasiya olunmuş
oxu mətnini
analiz etdikdə
tələbənin fikrini
anketləşdirmə, testlədirmə ilə və ya şifahi sorğu ilə, suallar verməklə üzə çıxarmalıdır. Belə bir sorğularla tələbə
tərəfindən ikinci
dilin öyrənilmə prosesində leksik
ehtiyatın zənginləşdirilməsinə və gürcü dili üçün səciyyəvi dil-stilistik normalarını ayırd etməyə dəstək verir. Bunun üçün tələbələrin həm fərdi, eləcə də qrup sorğusunu keçirmək lazımdır. Onları qruplarda birləşdirmək olar. Adaptasiya olunmuş mətn üzərində iş qrammatik, leksik, stilistik kateqoriyaların öyrənilməsinə və oxu- nulan materialla əlaqədar bir çox nitq və yazı vərdiş-bacarıqlarının inkişafına səbəb olmalıdır. Yaxşı olardı ki, mühazirəçi ön sözlə tələbələri oxu material ilə maraqlandırsın, çünki müsbət emosional əhval-ruhiyyə dili öyrənənə mətnlə
diqqətlə tanış
olmaqda yardım
edəcəkdir. İkinci dili öyrənənin ona gürcü dilıində adaptasiya olunmuş bədii, klassik ədəbiyyatı oxumaq, və nəinki onun məzmununu anlamaq, eləcə də konkret mətnin mədəni-ədəbi əhəmiyyətini dərk etmək imkanının verildiyini anladıqda zövq alır və bu onun üçün maraqlı olur. Oxunun əsas məqsədi informasiyanı qəbul etməkdir. Bunun üçün də mətnlər düzgün seçilməlidir ki, onları oxuyanı maraqlandıra bilsinlər. Mühazirəçi tələbələrin diqqətini mətnin müəllifinə, əsərin başlığına, yaxud da əsərin mühüm mövzusuna diqqəti yönəldə bilər və bu da ikinci dili öyrənənlərin oxunulan mate- riala olan marağını artıracaqdır. Məlumdur ki, mətnin oxunulması çətin psixolinqvistik bir prosesdir, bunun üçün də mətnin müəllifi və oxucu arasında anonim sap dolanılmalıdır. Mətni anlamaq bir tərəfdən dili öyrənənlərin fərdi, yaş və sosial psixoloji xüsusiyyətlərindən və digər tərəfdən, mətnin linqvistik xarakterindən asılıdır. Düşünürük ki, ikinci dilin tədrisi proqramı ilə nəzərdə tutulmuş gürcü dilinin kommunikativ aspektlərini öyrəndikdə azərbaycanlı tələbələr üçün Məmməd Gülməmmədovun “Gürcücə- Azərbaycanca oxu kitabı” çox yardım edir. Amma müəllim lazımi materialı seçməlidir. Çünki “müəllim kursun məqsədlərində və materialın təşkilində qərarlar qəbul edir” (Friksen, 1974, səh.4). “Gürcücə-Azərbaycanca oxu kitabı”nı tərtib edənlər qeyd edirlər ki, kitab oxu mətnlərinin toplumunu təqdim edir və Gürcüstanın azərbaycandilli ümumtəhsil məktəbləri, eləcə də Azərbaycanda gürcü məktəblərinin şagirdləri, tələbələr, əhalinin geniş təbəqəsi, gürcü dilini öyrənənlərə yardım etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Kitabın müsbət tərəfləri arasında onu qeyd etmək lazımdır ki, gürcü mətnlərini Azərbaycan dilində tərcümə üşayiət edir. Bu da şübhəsiz ki, alqışlanılası bir təcrübədir. Əsasən, ikinci dili tədris edən müəllimlərin istifadə etdikləri dərsliklər gürcücə-ruscadırlar. Düşünürük ki, gürcü dilinin və tələbələrin konkret qrupunun ana dilinin üzərində qurulan adaptasiya olunmuş mətnləri ikinci dilin, gürcü dilinin daha yaxşı anlaşılmasına dəstək verəcəkdir. Klassik ədəbiyyatdan adaptasiya olunmuş, müasir gürcü dilinə keçirilən mətnlər oxucuya lazımi emosional təsir göstərirlər. Onlarda verilən mövzu dili öyrənənlərin diskussiyaya daxil olmaları, onların ikinci dildə danışmaları üçün yaxşı vasitədir. Müəllim tərəfindən əsasən gürcü dilində
söhbətin, tələbələrə olan müraciətin və sorğunun onlar tərəfindən ikinci dilin mənimsənilməsinə dəstək verdiyini düşünürük. Məlumdur ki, Berlits metoduna əsasən “xarici dilə sahob olma vasitəsi kimi İkidilli təhsil, № 8, 2011
Yüklə 0,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|