Microsoft Word be-8-24. 12 azeri
Yüklə 0,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kakha Gabunia Report on training seminars held in Bakuriani ABSTRACT
olacaqdır. Onlar imtahanlar üçün hazırlaşır və proqramların nəşr olunmasını gözləyirlər. Kim bacarırsa, gürcü dilində çap olan dərsliklərdən istifadə edir. Ehtimal edirlər ki, ikidilli təhsilə keçidlə yanaşı onlar üçün iki deyil, üç imtahan vermək lazım olacaqdır. Fənn və pedaqoji bacarıqlar imtahanına gürcü dilində də imtahan əlavə olunacaqdır. Hazırkı mərhələdə gürcü dilində imtahan verməyi mümkünsüz hesab edirlər. Bizim üçün gözlənilməz idi ikidilli təhsilə olan kifayət qədər fərqli yanaşmalar, hansılar ki, ibtidai və baza pilləsinin müəllimləri arasında baş qaldırdı. İbtidai pillənin müəllimləri təhsilin yeni modelinə daha inamla baxırlar, nəinki yuxarı pillənin müəllimləri. Onlar hesab edirlər ki, həm özləri,
eləcə də
şagirdləri yeniliyi tez mənimsəyəcəklər. Gürcüstanda ikidilli təhsilin pilot
proqramına cəlb olunan məktəblərin arasında Axalsixe munisipalitetindən ictimai məktəbləri də var idi. Pilotlaşdırma ibtidai pillədə aparılırdı. Bizim üçün o da gözlənilməz oldu ki, pilotlaşdırmada iştirak edən məktəblərin təhsilin yuxarı pillə müəllimlərinin islahat nəticəsində məktəbdə davam edən ikidilli təhsil haqqında çox az məlumatları var idi. Pilotlaşdırmaya cəlb olu- nan müəllimlər yekdilliklə qeyd edirdilər ki, on- lar tərəfindən keçirilən ikidilli dərs çox nailiyyətli və nəticəli idi, amma seçim edildiyi halda oxşar dərsləri yuxarı sinifdə keçmələrinə boyun qaçırırıdılar. Müəllimlərin bilavasitə dərs proqramlarına və məktəbin saat toruna olan maraqları çox böyük idi. İkidilli təhsil şərtlərində maneəçilik törədən amil kimi onu hesab edirdilər ki, tədris prosesində gürcü dilinə cəlb etmə çox vaxt aparırdı. Bunun üçün də təhlükə yarana bilər ki, müəllim standartla nəzərdə tutulan proqramı ödəyə bilmir. Onların tövsiyələrinə əsasən iki dildə öyrənilən fənnin saatları artırılmalıdır. İkinci tərəfdən, belə bir halda dərs cədvəlində fənlərin bölünmə məsələsi də qaldırıldı, çünki saatların artırılması ilə yanaşı cədvəl də çox çətinləşəcəkdi. Bilavasitə tədris prosesi ilə daha bir mühüm məsələ də əlaqələndirilir. İkidilli təhsilin pilot proqramına cəlb olunan məktəblərin təcrübəsi ilə paylaşdıqda məlum oldu ki, məktəblərin bir hissəsində konkret fəndə, məsələn, təbiətdə, iki dərs ana dilində, bir dərs isə dövlət dilində keçiri- lir. Müvafiq olaraq dərsləri iki müəllim aparır – təbiət və gürcü dili müəllimləri. Məktəblərin ikinci hissəsində isə təbiət üçün nəzərdə tutulan hər üç saatı bir müəllim aparırdı və hər üç saatda da həm ana dilindən və eləcə də ikinci dildən istifadə edirdi, əvvəlcədən planlaşdırdığı kimi, ölçülmüş şəkildə. Təbii ki, hər iki halda məktəblərdə mövcud olan resurslar nəzərdə tutulmuşdu. Bu cəhətdən seminarda iştirak edən müəllimlər öz məktəblərini qiymətləndirdilər. Başqa-başqa şəkil alındı. Bütün sinifdə və ya fəndə hər hansı bir variantı həyata keçirə bilən heç bir məktəb olmadı. Məktəblərdə dövlət dilini bilən müəllimlərin sayı çox azdır. Bu həqiqətdən irəli gələrək, müəllimlər düşünürdülər ki, məktəblər hər iki halı eyni zamanda istifadə etməlidirlər. Eyni məsələ ilə ikinci problem də əlaqələnir. İkidilli təhsilə keçid necə planlaşdırılır – eyni zamanda
bütün siniflərdə, yalnız konkret
siniflərdə və fənlərdə, yaxud da yalnız birinci sinifdə. Bu məsələlər nə dərəcədə məktəbin həllinə aiddir? Müvafiq standartlar və dərsliklər mövcuddurmu? Müəllimlər arasında maliyyə məsələləri də maraqlı idi. Demək olar ki, ikidilli məktəblər üçün artırılmış maliyyələr haqqında informasiyaya hamının malik olmasına baxmaya- raq əlavə maaşı gələn müəllimlərin alacağını düşünürdülər. Onlar kiminsə gəlişini zərurət he- sab edirdilər. Təqdim etdiyimiz siyahı ilə ikidilli təhsillə əlaqədar keçirilən seminarlarda Axalsixe munisi- palitetinin qeyri-gürcüdilli məktəblərindən dəvət olnumuş
müəllimləri narahat
edən və
maraqlandıran əsas məsələləri nəzərdən keçirdik. Beş iş gününü addım-addım onlar üçün maraqlı məsələlərlə keçirməyə çalışdıq. Proqramla nəzərdə tutulan bəzi məsələləri dərindən, ətraflı təhlil etdik, bəziləri haqqında informasiya çatdırdıq, bəzi halda isə informasiyanın axtarışı yollarını göstərdik. Düşünürük ki, seminar nailiyyətli alındı və öz funksiyasını yerinə yetirdi, amma məqsədimiz bu dəfə onu qiymətləndirmək deyildi. Yuxarıda sadalanan problemləri yaradan səbəbləri yaxşı başa düşürük. Onlardan bir çoxu açıq-aşkardır və bir çox hallarda heç onların həlli də çətin deyil. Bir çox suallara da cavablar vardır. Bizim müəllimlərin kiçik qrupu
ilə görüşmək imkanımız oldu, hansılar ki, həqiqətən İkidilli təhsil, № 8, 2011
də islahat çərçivəsində planlaşdırılan ikidilli tədrisi həyata keçirməlidirlər. İkidilli təhsil mod- elini nə dərəcədə dəqiq tanısaq da müəllimlərin suallarına nə qədər ətraflı cavab versək də, qarşımızda başqa ölkələrin nailiyyətli təcrübələri dursa da düşünürük ki, ikidilli təhsilin həyata keçirilməsi yalnız o zaman başlayacaq, nə zaman ki, qeyri-gürcüdilli məktəbin müəllimləri özləri suallara cavab verə biləcək, lazımi modeli özləri axtarıb tapacaq, konkret olaraq öz məktəblərinin ehtiyaclarını anlaya biləcəklər. Ona qədər isə çoxlu görüşlər təşkil edilməlidir, xüsusilə də elə bir şərtlərdə, çünki bir məktəbin daxilində də müəllimlər, faktiki olaraq qarşılıqlı əməkdaşlıq etmirlər. Ona qədər müəllimlər üçün hər iki dildə metodiki materiallar hazırlamaq lazımdır, ona qədər dərsliklər və onların üzərində iş metodları təkmilləşdirilməli, hər bir regionun xüsusiyyəti təyin edilməli və nəzərə alınmalıdır və .s. Ona qədər isə çox işlər görmək lazımdır.
The aim of present article is to introduce issues, that are problematic for bilingualism development in Non- Georgian schools. The main area of the article is described by non-Georgian school teachers in the region of Akhaltsikhe Due to the complexity of the issue their participation is very important for future bilingual- ism development. The final part presents the great demand of teachers informing process during working with them. İkidilli təhsil, #8, 2011 35
Mziya Tsereteli İvane Cavaxişvili Adına Tbilisi Dövlət Universiteti
Vətəndaş İnteqrasiyası və Millətlərarası Münasibətlər Mərkəzi
Bu ilin oktyabrın 1-3-də Bakuriani qəsəbəsində xüsusi treninq-seminarların kursu keçirildi. Treninqin iştirakçıları Cavaxeti və Kvemo
Kartli regionlarının ikidilli təhsil
təlimatçı-müəllimləri idilər. Treninq Avropa Komissiyasının “Etnik azlıqların təhsil hüquqlarının ikidilli təhsil yolu ilə qorunması” layihəsinin çərçivəsində keçirildi. Treninqin məqsədi idi ki, iştirakçılar qiymətləndirmə sistemləri ilə və dərs prosesində dilin mənimsənilməsinin əhəmiyyəti ilə tanış olsunlar, eləcə də nəzəri cəhətdən testin yaradılmasının əsasları ilə tanış olsun və sinif testlərinin tərtibatında praktiki təcrübə alsınlar. Treninq üç gün ərzində davam edirdi və oxunun ətrafında mövcud ən yaxın elmi yanaşmaların icmalından və təqdimatlardan, eləcə də praktiki fəallıqlardan, qrup icmallarından və diskussiyalarından ibarətdir. Treninqin birinci mərhələsində iştirakçıları qiymətləndirmənin mənası ilə tanış etdik və dilin tədris prosesində onun mahiyyəti ilə tanış etdik. Xüsusilə də növbəti məsələlər təhlil olundu: çoxdilli cəmiyyətin dəyərləndirilməsi; ikidilliliyin qiymətləndirilməsi; ikidilli təhsil
proqramlarının qiymətləndirilməsi; təhsildə dilə sahibolma səviyyələrinin (sinifdə dilin qiymətləndirilməsi; dinamik qiymətləndirmə; dilin qiymətləndirmə mədəniyyəti, ikinci dilin çoxsaylı əhali
arasında qiymətləndirilməsi); yerli dil
proqramlarının qiymətləndirilməsi; razılaşdırma prinsipinin istifadəsi (qiymətləndirdikdə). İştirakçıların təcrübəsində mövcud qiymətləndirmə misallarına əsaslanaraq qiymətləndirmə məqsədləri, məsələləri, obyekti, tipi, növü və forması kimi əsas terminləri müəyyənləşdirdik. Xüsusi qrup diskussiyası qiymətləndirmənin müxtəlif anlayışına və onların şərhinə həsr olundu. Xüsusilə də iştirakçılarla birlikdə ölçü (Measurement), sinifdə
qiymətləndirmə (classroom Assessment), genişmiqyaslı qiymətləndirmə (large
scale Assessment), proqramın,
layihənin qiymətləndirilməsi (Evaluation) və monitorinq kimi məsələlər nəzərdən keçirildi. İkidilli təhsil, № 8, 2011 36
Dilin mənimsənilməsinin / dilə sahibolmanın növbəti məsələləri iştirakçıların böyük marağına səbəb
oldu: dilə sahibolma səviyyəsinin kriterilərlə münasibətdə qiymətləndirilməsi, nitqi əməlin qiymətləndirilməsi, dil səriştəsinin (biliyinin) qiymətləndirilməsi; dilin mənimsənilmə səviyyələrinin Ümumi Avropa sistemi; eləcə də dilə sahibolma səviyyələrinin ümumi Avropa sistemi, qiymətləndirmə vasitəsi və gürcü dili, ikinci dil kimi xarici dilə sahibolma səviyyələrinin mövcud standartının strukturu. Qrupda
qiymətləndirmənin metodoloji əsasları və metodları təhlil edildi. Eləcə də testin yaradılmasının mərhələləri, testin əsas ölçüləri (həqiqilik, etibarlılıq və ədalət)
və test
tapşırıqlarının növləri. Normaya
və kriteriyə yönələn qiymətləndirmə, onların istifadəsi misallarının təhlili xüsusi maraq oyatdı. Qrupda ikinci dilin tədrisi
prosesində testlərin
nəticələrinin əhəmiyyəti, onların istifadəsi sahəsi xüsusi olaraq analiz edildi. Dinləmə, oxu, leksika, qrammatika və yazının ölçülü test tapşırıqlarının misalları təhlil edildi. Treninqin əhəmiyyətli mərhələlərindən biri praktiki işlər idi. Xüsusilə də qrup və cütlüklərdə iş metodlarından istifadə etməklə iştirakçılar tərəfindən test tapşırıqları analiz edildi, nümunə olaraq verilən
testin düzgünlüyü müəyyənləşdirildi. Treninqin sonunda iştirakçılar müstəqil qrup işini yerinə yetirdilər, verilən mətnin və dilin mənimsənilməsini müəyyənəşdirən səviyyənin qiymətləndirilməsi üçün test tapşırıqlarını yerinə yetirdilər. Hər bir qrupun işi bütün qrupun qarşısında təqdim edildi. Təqdimatlar zamanı təqdim edilən test tapşırıqlarının keyfiyyəti tənqidi qiymətləndirildi, onların dil bilmə səviyyəsi ilə uyğunluğu, distraktorların qabiliyyəti dəyərləndirdi, açıq test tapşırıqlarının rubrikalarının uyğunluğu/tamlığı və
s. parametləri. Treninq iştirakçıların böyük marağına səbəb oldu, bunu onların yüksək səviyyəli cəlb olunmaları, aktivlikləri və canlı diskussiyaları təsdiq edirdi. İştirakçıların sözlərinə görə təhlil edilən məsələlərlə onlar daim dərs prosesi ərzində və bilik və təcrübənin azlığına görə (və ya olmadığına görə) üzləşirdilər, indiyə qədər bir sıra problemlərini yalnız intuitiv əsasda həll edirdilər. Treninqdə qazanılan bilik və praktiki təcrübə onlara qiymətləndirmə prosesini yaxşı planlaşdırmaqda və dilin tədrisi prosesində onun nəticələrindən adekvat şəkildə istifadə etməyə yardım edəcəkdir. Testin yaradılması, test tapşırıqlarının tərtib olunması və test nəticələrinin şərhinin nəzəri və praktiki məsələləri xüsusi maraq doğurdu. Treninqin nəticəsində insanların dilin
tədrisinin / səviyyəsinin qiymətləndirilmə sahəsində olan əsas ehtiyacları və problemləri ayrıldı. Bunlardır: mövzu üzrə mövcud olan xüsusi ədəbiyyatın qıtlığı, testin yaradılması mərhələlərinin növbəti tədris tələbatı, test tapşırıqlarının qiymətləndirməsi (balların yazılması, rubrikaların, sxemlərin) prinsiplərinin və test nəticələrinin şərhinin aşağı biliyi, test tapşırıqlarının tərtibatının praktiki təcrübəsinin qıtlığı və s. İştirakçılar bu məsələləri daha dərindən öyrənmək istəklərini bildirdilər. Onların fikrincə, dilin tədrisinin səviyyəsini yaxşılaşdırmaq üçün dilin mənimsənilməsinin qiymətləndirilməsinin növbəti treninqlərinin keçirilməsi yaxşı olardı ki, bu sahədə daha dərin bilik alsınlar, eləcə də praktiki işin nəticəsində toplanılan problemləri tənqidi analiz etsinlər.
İkidilli təhsil, #8, 2011 37
Mzia Tsereteli Kakha Gabunia Report on training seminars held in Bakuriani ABSTRACT
Presented paper is a report on training-seminars held in 01-03 October 2001. The purpose of this training was to get acquainted with general assessment and specifically, with language acquisition and its assess- ment systems. Participants would also acquire main methodological approaches and practical experience in school test development. The training results revealed interest in theoretical and practical aspects of language assessment, as well as various problems in the process language possession assessment in school setting. Further need for such training-seminars and deeper courses in this sphere was also exposed.
İkidilli təhsil, № 8, 2011 38 Yüklə 0,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|