Microsoft Word be-8-24. 12 azeri
Yüklə 0,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sözlə, onun xüsusiyyətləri, sayı və mütənasibliyi ilə əlaqəli kriterilər.
- Mətnin proqnozlaşdırılması
- Yüksək proqnozlaşdırılmış mətnlər
- Kifayət qədər proqnozlaşdırılan
səviyyədə yerləşirlər, amma 18-ci səviyyə kimi məktəbəqədər yaşlı (4-6) uşaqlar üçün nəzərdə tutulan kitablar aid edilir. Şirkətin oxu səviyyələrinə bölmə qaydası aşağıda təqdim edilən kriterilərin vəhdətini təqdim edir: Sözlərin tam sayı; Fərqli sözlərin sayı; Fərqli sözlərin tam sözlərin sayı ilə uyğunluğu; Yüksək tezlikli sözlərin sayı sözlərin tam sayında; Yüksək tezlikli sözlərin uyğunluğu sözlərin tam sayı ilə; Aşağı tezlikli sözlərin sayı tam sözlərin sayında; Aşağı tezlikli sözlərin uyğunluğu tam sözlərin sayında; Cümlələrin uzunluğu; Cümlələrin çətinliyi; Mətnin proqnozlaşdırılması; Dil strukturları və onların
təkrarlanma tezliyi; Hər səhifədə sözlərin sayı; Tərtibat; Konseptual çərçivə; Tanış mövzu; Mətnin janrı və strukturu. Əlbəttə sual yaranır ki, ayrı-ayrı mətndə bu sayda kriterilərin birlikdə tam nəzərə alınması nə dərəcədə mümkündür. Fakt odur ki, hər bir kitabın səviyyə ilə uyğunluğunu müəyyənləşdirən kriterilərdən başqa, oxunun konkret məqsədi vardır. Bu məqsəd təkcə mətnin kriterilərinin bölgüsündə deyil, eləcə də hər bir mətnin izahatı şəklində də göstərilir və müəllimə məqsəd üçün uyğun tədris
metodu və
yanaşmanın planlaşdırılması imkanını verir. Amma bununla yanaşı hər bir səviyyə üçün kriterilərin birliyi fərdi olaraq yazılır, hansının nümunəsini elə bu- radaca təqdim edirik:
cümlələr, sadə tamamlıqlar və giriş hissəsi; maksimum 2-3 yüksəktezlikli söz, 103 sözün təkrarlanma strukturu ilə yeni söz; dil strukturu birinci və sonuncu səhifələrdə fərqli ola bilər; proqnozlaşdırılan dil; sadə dialoqlar mümkündür; tanış mövzu; mətnin ardıcıl düzülüşü; cəmi 8 səhifə.
proqnozlaşdırılan dil və dil konstruksiyaları təqdim edilir; struktur vəhdətində olan mətnin ortasında 2-4 sözün dəyişməsi; baş və son səhifələr fərqli strukturlarla verilir; mətnin müəyyən hissəsinin əvvəlki səhifələrdən təkrarlanması mümkündür; ardıcllıq aydındır; şəkillərdən daha az asılı olmaq; orta hesabla – 8 -10 səhifə.
daha standartlaşdırılmış lüğət; şəkillər yalnız mənanın gücləndirilməsi üçün istifadə olunur; mündəricat, qeydlər, indeks, lüğət; dialoqlara bölünə bilər; 16-20 səhifə;
standartlaşdırılmış cümlələr; mündəricat, qeydlər, indeks, lüğət; cədvəllər və dairələr; dialoqlara bölünə bilər; 20-24 səhifə.
Qısaca olaraq Reading A-Z-nin qaydasının kriterilərini mətn xüsusiyyətlərinin qruplarına əsasən nəzərdən keçirdik və onları gürcü dilinin xüsusiyyəti ilə əlaqələndirməyə çalışdıq: 1. Sözlə, onun xüsusiyyətləri, sayı və mütənasibliyi ilə əlaqəli kriterilər. Uzun zamandır ki, tədqiqatçılar hesab edirlər ki, leksika ehtiyatı oxu nailiyyətləri ilə müsbət korelyativdir. Tədqiqatlar göstərirlər ki, üçüncü- dördüncü siniflərdə daha çox düzgün leksikanın azlığı aşağı akademik göstəricilərə səbəb olur. Reading A-Z mətnlərinin bölünməsi qaydasında leksika
ehtiyatının doldurulması əsas məsələlərdən birini təqdim edir və müxtəlif İkidilli təhsil, #8, 2011 21
əhəmiyyətli, formalı, xüsusiyyətli və çəkili sözlərin qarşılıqlı balansının əsasında mətnləri səviyyələrə əsasən bölür. Aşağıda sözlərin həmin xüsusiyyətləri verilir, hansılar ciddi olaraq mətnlərin qaydaya salınması vasitəsilə nəzarət olunur: (a) yüksək-məzmunlu, (b) yüksək-sıxlıqlı və (c) fonetik cəhətdən sistemli sözlər. Gürcü mətnlərinin üzərində işlədikdə sözlərin formalarını da nəzərə almaq lazımdır, onlar qaydada “fərqli” sözlərlə verilirlər, amma onların “fərqi”
izah olunmur. Sözlərin müəyyən
formalarına, yüksək və aşağı tezlikdən başqa, mətnlərin tərtibi və səviyyələrə bölünməsində növbəti xüsusiyyətlərin nəzərə alınması ilə xüsusi diqqət verilməlidir: 1. Bazis sözlər, onların öyrənilməsi nadir hallarda zəruri olur (mən, o, bu).
xüsusilə əhəmiyyətlidir və daha çox yüksək tezlikli olur, amma şəkillər və digər proqnozlaşdırma üsullarının vasitəsilə onların öyrənilməsi çətindir. Məsələn: hər zaman, tez-tez, çox, hamı, hər bir və s. 3. qavranılan sözlər (comprehension words), onun üçün vacibdir ki, konkret mətndə verilən məsələ başa düşülsün.
istifadə etməli olur və ya onlar bir və ya bir neçə sahə üçün daim uyğundur (məs., fənn terminologiyası). 5. Akademik sözlər və ifadələr, eləcə də neologizlmlər (onlar akademik mühitdə istifadə olunurlar və ya yunan və ya latın kökündən gələn sözlər və suffikslər və prefikslərin vasitəsilə mənalarını dəyişirlər)
yaxud da idiomatik ifadədən ibarət sözlər. Qaydada eləcə də gürcü dili üçün səciyyəvi söz vahidləri (fonetika, heca, kök, prefikslər və suffikslər, şəkilçilər, hal şəkilçiləri və s.) nəzərə alınmayacaqdı. Hərçənd bizim üçün sözün səviyyələrə bölünməsində onun mövqeyinin belə bir forması vacibdir. Tez-tez istifadə olunan sözlərin halında hansı prinsiplə sözlərin mətnə daxil edildiyini müəyyən etməliyik – kök tərəfindən və ya istifadə formasının (hər hansı bir halda daha çox təsadüf edirik, fel daha çox hansı zamanda verilir, sözlər daha çox hansı şəkilçilərlə yaranırlar və s.) tezliyi ilə. Pedaqoji nöqteyi- nəzərdən, istifadə formalarına əsasən sözlərin tezliyini müəyyən etmək əhəmiyyətlidir, çünki əgər gürcü uşaqları üçün kök tərəfindən dəstəkləndirmə sözlərin düzgün qavranılması üçün vacibdirsə və sözdüzəltmə üçün ikinci dil kimi gürcü dilinin halında bu, müəyyən çətinliklərlə əlaqədardır (məsələn, pilotlaşdırma prosesində şagirdlərin bir hissəsi üçün “xidan” sözü
(“xe” + və “dan” şəkilçisi) “xidTan” (“xid-i”) sözü ilə assosiasiya yaradır). Eləcə də mətndə “çətin sözləri” nizamlayan komponent orfoqrafik və fonetik çətinlikləri daşıyan sözlərlə tamamlanması da vacibdir. Bu çətinliklər bir çox hallarda yüksək tezlikli sözlərdə də təsadüf olunur və samitlərin yüksək konsentrasiyası ilə xarakterizə olunur ( brwyinvale, brwyviala və s.). Qeyri- gürcülər, xüsusilə də ana dili Azərbaycan dili olanlar üçün eləcə də samitlərin “ T-t-d, q-k, Z- w, g-k” seçimi ilə və tələffüzü ilə əlaqədar fonetik xarakterli problemlər təqdim edirlər.
Proqnozlaşdırma əhəmiyyətli kriteridir və oxucunun dəstəyini ilk növbədə intensiv və müxtəlif, səviyyələrin artması ilə birlikdə isə aşağı keyfiyyətlə təmin edir. Proqnozlaşdırmanın cəmi 5
proqnozlaşdırılmasına təsadüf edirik. Onlar, qeyd etdiyimiz kimi, səviyyələrə əsasən hissələrə bölünmüşdür və səviyyənin artması ilə birlikdə daha aşağı intensivliklə xarakterizə olunur. •
çoxlu və güclü xüsusiyyətləri birləşdirirlər (illustrasiyalı dəstək, məşq
xarakterli mətnlər, ritmik stimulyasiyalar, məşhur hadisələr, şəxsi təcrübəyə əsaslanan mövzu). •
eyni xüsusiyyətlər birlikdə və ya ayrı- ayrılıqda verilə bilər, amma daha az intensivliklə. İkidilli təhsil, № 8, 2011 22 Yüklə 0,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|