Microsoft Word be-8-24. 12 azeri
Yüklə 0,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
tərcümə tamamilə özünü doğrultmur” (Berlits, 1921, səh.1). “Gürcücə-Azərbaycanca oxu kitabı” 1998-ci ildə Tbilisidə nəşr olunmuşdur. Kitabda material belə yerləşdirilmişdi: əvvəlcə əlifba sırası ilə düzülmüş məişət mövzuları olan mətnlər
yerləşdirilmiş, sonra
isə gürcü
klassiklərinin əsərlərindən adaptasiya olunmuş mətnlər, eləcə də gürcü incəsənət abidələri haqqında qısa məlumat verilir. Əlifba sırasında düzülmüş mətnlər elə qurulmuşlar ki, oxucu şübhəsiz ki, leksik ehtiyatını zənginləşdirir. Məsələn, gürcü əlifbasının birinci hərf-nişanını belə bir mətn müşayiət edir: „xalxs
abreSumi Wirdeba. skolam aTi grami parkis muri miiRo. abreSumis Wiam ormoc dReSi parki daaxvia. uxvi mosavali miviReT.“ Qeyd edilən mətndə əlifbanın birinci işarəsinin asanlıqla oxucunun yadında
qalmasına baxmayaraq, kənd təsərrüfatının sahələrindən birinə də diqqət verilir. B hərfini müşayiət edən mətndə b hərfi ilə başlanan sözlərə diqqət verilir. „bade“ sözü oxucunun yadında balıqçılıq mövzusu üzərində qurulmuş mətnə əsasən qalır. Oxşar misallar mətndə çoxlu sayda verilir. Məkəb mövzusunda qurulan materiallar şagirdlərə yaxşı yardım edir. Əgər belə bir ədəbiyyat tələbələr üçün də tərtib olunarsa, o zaman onların yaş xüsusiyyətlərinə uyğun ədəbiyyat seçilməlidir ki, tələbələr üçün maraqlı mövzudan ibarət olsun. Kitabın on yeddinci səhifəsində məşhur gürcü ictimai xadimi və yazıçısı İakob Qoqebaşvili haqqında qısa,
amma diqqətəlayiq informasiya verilmişdir. Kitabın tərtibatçıları qeyd edirlər: „iakob gogebaSvili didi qarTveli pedagogi da sabavSvo mweralia. man bevri sabavSvo moTxroba dawera. iakob gogebaSvilma patarebs „deda ena“ Seudgina. garda amisa, man rusuli
enis saswavlo saxelZRvanelo Seqmna ararusuli skolebisaTvis, romliTac xelmZRvanelobdnen amierkavkasiis erovnul skolebSi.“ Oxu materialında İakob Qoqebaşvilinin “Vano və quş”, “Meşə və onun gözəlliyi”, “Maral” hekayələri də verilir. Onlar kitabın müəllifləri tərəfindən adaptasiya olunmuşlar. Amma adaptasiya olunmuş mətnlərə qədər Qalaktion Tabidzenin “Kitabdır” şeiri verilir. Düşünürük ki, İaqob Qoqebaşvilinin hekayətləri yazıçı haqqında məlumatlardan əvvəl verilsəydi, kitabın formatı üçün daha yaxşı olardı. “Vano və quş” adaptasiya olunmuş hekayət fellərlə zəngindir, bu da dili öyrənənə leksikasını zənginləşdirmək imkanını verir. Bu fellərdir: „daiWira“, „Camohkida“, „itanjeboda“, „ebraleboda“, „dainaxa“, „gauSva“. Adaptasiya olunmuş mətndə cəmi dörd cümlə verilir, amma onda təsvir edilən hərəkət dinamik şəkildə
ötürülmüşdür. İakob
Qoqebaşvilinin “Meşə və onun gözəlliyi” hekayəsinin adaptasiya olunmuş mətni oxucuda meşənin aydın şəklini yaradır. Mətndən sitat gətirək: „zafxulobiT tyes araferi Seedreba. xeebi Semosilia xSiri mwvane foTlebiT. foTlebi niavis dros saamurad Srialeben da sicxis dros gril Crdils ayeneben; zogi xe ise maRlaa wasuli, rom Tvals ver Seuwvden; zogs ise ganivrad gauSlia totebi, rom mis qveS ramdenime ojaxi
Tavisuflad dabinavdeba. tyes amSvenebs didi wifeli da sxva xeebi“ (Gülməmmədov, 1998, səh. 19 ). İakob
Qoqebaşvilinin “Meyvə
bağı” hekayəsində çoxlu növdə meyvələrin adı çəkilir. Adaptasiya olunmuş mətndə deyilir: „saqarTvelo ganTqmulia xiliT. gazafxulidan zamTris dadgomamde Cvens
baRebSi sxvadasxva dros mwifdeba bali, alubali, vaSli, msxali, atami, leRvi da sxva xili“ (Gülməmmədov, 1998, səh. 26). Kitabın müəllifləri tərəfindən İaqkob Qoqebaşvilinin “Bostan” hekayəsi yaxşı seçilmişdir, onda tərəvəzlərin müxtəlif növləri sadalanır : pomidori, badrijani, xaxvi,
İkidilli təhsil, #8, 2011 9
stafilo, niori, boloki, kombosto və s. Adaptasiya olunmuş mətnlərdən sonra müəllif tərəfindən tərtib olunmuş mətnlər gəlir, onlarda hərəkət dinamik şəkildə ötürülür. Bizim tərəfimizdən adı çəkilən İakob Qoqebaşvilinin “Bostan” hekayəsinin leksikasını müəlliflər tərəfindən tərtib olunmuş “Məktəbin həyəti” mətnindəki fellərin çoxluğu tamamlayır və bu da hərəkətlərin dinamikliyini bildirir və tələbəyə kənd-təsərrüfatı işi ilə əlaqədar leksikanın aktiv istifadəsində yardım edir. Mətnlərə suallar əlavə olunur, onlara cavab verdikdə dili öyrənən öyrənilən materialın biliyi ilə yanaşı başqa stilistik-qrammatik səriştələri də büruzə verir. İakob Qoqebaşvilinin digər hekayələri: “Qoyun”, “Canavar və kənd”, “İt”, “Qaranquş”, “Çay ağacı”, “Dostların izlənməsi”, “Pişik və pişik” dərslik müəllifləri tərəfindən adaptasiya olunmuş və dərsliyə daxil edilmişlər. Onların leksikası əsasən kənd həyatını əks etdirən mövzuya aiddir. Kitaba eləcə də müəlliflər tərəfindən adaptasiya olunmuş Sulxan-Saba Orbelianinin “Şah və rəssam”, “Faydasız qızıl”, “Kəndli və şah” kimi təmsilləri daxil edilmişdir. Sulxan-Saba Orbelianinin “Şah və rəssam” təmsili dərslik müəllifləri tərəfindən çox yaxşı seçilmişdir. Təmsilin mövzusunun maraqlı olmasından başqa sözsüz ki, tələbələrin leksik ehtiyatını zənginləşdirir və müəllimə tələbələr arasında diskussiya aparmaq imkanını verir. Təmsilə əsasən şah rəssamı cəzalandırmaq üçün səbəb axtarırdı, amma o bunu bacarmadı, çünki rəssam təkgözlü şahın kor gözünü örtdü, əlinə marala güllə atmaq üçün silah verdi və onun şəklini belə çəkdi. İstedadlı rəssam canını cəzadan bu yolla qurtardı. Sulxan-Saba Orbelianinin ikinci adaptasiya olunmuş təmsili “Faydasız qızıl” haqqında da maraqlı diskussiya keçirmək olar. Təmsildə nəql olunur: „erTma kacma oqro damala. yovel Rames modioda da amowmebda, iyo Tu ara adgilze misi damaluli oqro. es dainaxa meore kacma da is oqro Cumad amoiRo. mis nacvlad ki qva Cado. RamiT patroni kvlav movida, magram oqro veRar naxa, daiwyo xmamaRla tirili. meore kacma uTxra: ratom stiri? SenTvis sul erTi ar aris, ra ideba miwaSi usargeblod-oqro Tu
qvao?“( Gülməmmədov, 1998, səh. 64) Tələbələr bu mövzu üzrə müzakirə apara bilərlər: dəfn edilmiş qızılı
insanın təcrübədə istifadə etmədiyi nəzəri biliklə müqayisə etmək olarmı? Düşünürük ki, müəllim tələbələrə eləcə də dəfn edilmiş əsrlərin epizodları haqqında danışa bilər ki, hansına əsasən insanın bir sıra istedadı, yaradıcılığı uca tanrıdan verilir, amma bu insan həmin istedadın üzərində işləmir, saxlayır və bu yolla da allahın hədiyyəsini itirir. Kitaba eləcə də adaptasiya olunmuş hekayə “Sədaqət” (İ. Auerbaxa əsasən) daxil edilib. Ququşların dəstəsi gölə tərəf uçurlar, ququşlar üzür, ucadan qığıldayır, kənd uşaqlarını gölə yaxınlaşmağa qoymurlar ki, onların dəstələrini parçalamasınlar. Ququşlar sakitcə uçub gedəcəydilər, onların sakitliyini pozan bir güllə səsi olmasaydı. Ququşlarından biri yaralandı və sahildə qaldı. Onun yoldaşı ququşu onu yalnız buraxmadı, uzun müddət ölmüş dostunun ətrafında hərləndi. Sonra ququşu uçub getdi. Ququşunu öldürən insanı məhkəməyə verdilər. Bir ildən sonra, eyni gündə və eyni saatda ququşu uçub gəldi. O, tək idi, kədərli mahnı oxuyur və hamının yadına düşdü ki, bu, yoldaşını itirən ququşudur. Adaptasiya olunmuş mətn belə sona çatır: „ai ukve meoTxe Semodgomaa da is mofrinavs aq. xalxi SeeCvia mas da elodebian. uyrian saWmels. mas
axsovs gasrola, magram sulerTia- mainc mofrinavs“.ş Gördüyünüz kimi, „xalxi SeeCvia mas da elodebian,“ cümləsində səhvə yol verilmişdir, mübtəda və xəbərin halında uzlaşmanın sintaktik quruluşu pozulmuşdur. Belə olmalıdır: „xalxi SeeCvia mas da elodeba.“ Yaxşı olardı ki, gələcəkdə belə bir kitabı dərc etdikdə oxşar səhvlərdən uzaq olaq. Müəllliflər tərəfindən İkidilli təhsil, № 8, 2011
Yüklə 0,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|