Microsoft Word Beynelxalq munasibetler doc
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
254 əhatə edir. Rəqabət siyasəti hal-hazırda güc mərkəzləri hesab edilən dövlətlər arasında daha qabarıq şəkildə büruzə verir. Məsələn, Suriyada kənar mərkəzlər kimi-Qərbin, eləcə də Rusiyanın, regional mərkəzlər kimi isə Türkiyə və İranın, həmçinin ərəb dünyasının maraqları kəsişir və bundan da qovuşmalar və toqquşmalar meydana gəlir. Belə ki, geostrateji rəqabət fonu üzrə belə qəbul etmək olar ki, Suriyada Qərb və Rusiyanın maraqları daha da geniş aspektlərdə toqquşur. Ruisya Bəşər Əsəd hakimiyyətini dəstəkləyir və onun şəxsində öz tarixi müttəfiqi olan Suriyanı əldən vermək istəmir. Qərb isə əksinə siyasət həyata keçirir. NATO-nun Türkiyə ərazisində yerləşdirmiş olduğu “Patriot” tipli zenit-raket komplekslərinə alternativ olaraq, Rusiya-Suriya hərbi əməkdaşlığı çərçi- vəsində, belə demək mümkünsə, Rusiya burada “S-300” adlanan zenit-raket komplekslərini yerləşdirməyə başlamışdır. Böyük dövlətlərin böyük potensialları onların rəqabət siyasətlərini böyüdən faktorlar rolunda çıxş edir. Rəqabət siyasəti məkanlar və obyektlər (mövcud resurslar) üzrə dərəcələnir. Regional və qlobal məkanlar üzrə dövlətlər arasındakı rəqabəti şərtləndirən aşağıdakı amilləri qeyd etmək olar: -dövlətlərin daha çox maddi və təbii sərvətlər əldə etmək məqsədi-bu obyektlər və vasitələr üzrə həyata keçirilən siyasətdir; -dövlətlərin dünyanın təbii sərvətlərinin zəngin olan əlverişli coğrafi regionlarına siyasi təsir etmək imkanı əldə etmək məqsədi-bu məkan üzrə həyata keçirilən rəqabət siyasətidir; -dövlətlərin kənar təzyiqlərdən qorunmaq siyasəti-bu qruplaşmağa aparıb çıxarır və ittifaqların, qruplaşmaların yaradılmasını şərtləndirir. Rəqabət həm də böyük dövlətlər hesabına kiçik dövlətlərin inkişafını şərtləndirir və zəruri edir. Hal-hazırda rəqabət siyasəti super və regional güc mərkəzləri arasında həyata keçirilir. Rəqabət siyasət sahələrinə 255 görə də təsnif olunur. Rəqabət bu baxımdan həm də müəyyən xarakterləri üzə çıxarır. Bunu aşağıdakı şəkildə qeyd etmək olar: 1. Super güc mərkəzlərinin siyasi rəqabəti-Burada xüsulə ABŞ, Rusiya və Çin iştirak edir. Bu rəqabət demək olar dünyanın əksər bölgələrində həyata keçirilir. ABŞ Şərqi Avropa, Qara dəniz bölgəsinə, Cənubi Qafqaz regionuna, Mərkəzi Asiyaya (Qeyd: ABŞ-ın Mərkəzi Asiyada hərbi iştirakı Çini qane etmir. Bu baxımdan Çin ehtiyat edir ki, ABŞ tərəfindən gizli yollarla uyğur fəallarına yardımlar göstərilə bilər ki, bu amil də Çinin region maraqlarına zərbə vura bilər) 1 daha çox təsir imkanı əldə etməyə çalışır. Rusiya isə tamamilə bu siyasətin əksinə çıxış edir. Rusiya ABŞ-ın bu bölgələrdə siyasi təsirinin artmasını özünün dövlətçilik maraqlarına zidd hesab edərək müdafiəedici siyasət həyata keçirir. Rusiya Polşa və Çexiyada ABŞ-ın nüvə elementlərinin yerləşdirməsini onun əleyhinə olduğunu iddia edir. Eləcə də Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya bölgəsində dövlətlərin Qərbə inteqrasiyasını məhdudlaşdırmağa çalışır. Rusiya öz sərhədlərində yerləşən postsovet dövlətlərinə özünü digər güc mərkəzlərindən müdafiə edən bir “təhlükəsizlik sahəsi” kimi baxır. ABŞ-la Çin arasında siyasi rəqabət əsasən Cənubi və Cənubi Şərqi Asiya regionunda mövcuddur. Cənubi və Cənubi Şərqi Asiya ölkələrinin iqtisadiyyatına Çin çox güclü təsir edir. Məsələn, Çin Myanma, Banqladeş, Şrilanka və Pakistana iqtisadi yardımlar göstərir ki, bu amil də ABŞ-da narazlıq 1 Экономика Китая: его сильнейшее оружие или слабое место? Дэвид Сноудон, «Бизнес монитор интернешнл», рассуждает о том, как рост экономической активности Китая неразрывно связан с перспективами безопасности этой страны. http://www.nato/int/docu/review/2009/Asia/rise china geopolitical/RU/index.htm 256 doğurur. Çin “mirvari boyunbağısı” strategiyasını yerinə yetirir. 1 Qəbul etmək lazımdır ki, ABŞ ümumiyyətlə Çinin iqtisadi qüdrətinin sürətlə artmasından və bütün dünya iqtisadiyyatına təsir etməsindən ehtiyatlanır və mövcud və gələcək zaman baxımından özünün iqtisadi və siyasi maraqlarına zərbə hesab edir. Çin ilə Rusiya arasında siyasi rəqabət əsasən Asiya regionunda mövcuddur. Mərkəzi Asiya dövlətlərinə Çinin təsiri Rusiyanı narahat edir. Çinin iqtisadi qüdrətinin artması, əhalisinin çoxluğu əsasən Rusiyanın sərhədləri üçün təhlükəli ola bilər. Çinin Avrasiya üzrə əhali ekspansiyası siyasəti mövcuddur. 2. Super güc mərkəzləri ilə regional güc mərkəzləri arasında siyasi rəqabət-Rusiya ilə Türkiyə arasında siyasi rəqabət Qara dəniz, Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya region- larında həyata keçirilir. Rusiya Türkiyənin təbii sərvətlərlə zəngin olan bu bölgələrə nüfuz etməsindən narahat olur. Türkdilli dövlətlərin Türkiyə ilə yüksək səviyyədə əmək- daşlığını Rusiya öz dövlətçiliyi üçün təhlükə hesab edir. Bu baxımdan da Türkiyəni Qərbyönümlü siyasət reallaşdırmaqdan çəkindirməyə çalışır. Rusiya Türkiyəni Avrasiya geosiyasətinin aparıcı güc mərkəzlərindən biri kimi qəbul edir. Avropanın regional güc mərkəzləri (Almaniya, Fransa və Böyük Britaniya) ilə Rusiya arasında siyasi rəqabət əsasən Şimali və Şərqi Avropada, Balkanlarda mövcuddur. Rusiya Şərqi Avropanın postsovet məkanının qərbə inteqrasiyasından narahatlıq hissi keçirir. Bu ərazilərdə mövcud olan iqtisadi 1 Экономика Китая: его сильнейшее оружие или слабое место? Дэвид Сноудон, «Бизнес монитор интернешнл», рассуждает о том, как рост экономической активности Китая неразрывно связан с перспективами безопасности этой страны. http://www.nato/int/docu/review/2009/Asia/rise china geopolitical/RU/index.htm Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|