Microsoft Word beynelxalq neqliyyat huququ hazir Восстановлен
Yüklə 6,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Beynəlxalq yük daşınması müqaviləsinə görə, daşıyıcı yükgöndərən tərəfindən ona tapşırılan yükü xaricdə olan təyinat
- Beynəlxalq yük daşınması müqa- viləsi anlayışı Beynəlxalq yük da- şınması müqavilə
52
(nəqliyyat) əməliyyatlarına həmişə mülki hüququn sahəsi kimi baxmışdır. Buna görə də daşıma münasibətlərini tənzimləmək və nizamlamaq üçün mülki hüquqda nəqliyyat hüququ kimi vacib institut ayrılmışdır. 3 Nəqliyyat hüququ institutunun mərkəzi anlayışı kimi isə daşıma müqaviləsi hesab edilir. Beynəlxalq daşıma müqaviləsinə də tərif verərkən məhz mülki hüquqda daxili daşıma müqaviləsi üçün nəzərdə tutulan anlayışdan istifadə etmək lazımdır. Bundan ötrü kifayət qədər əsaslar və arqumentlər vardır. Belə ki, əsas hüquqi parametrlərinə və əlamətlərinə, habelə öz təyinatlarına görə beynəlxalq daşıma müqaviləsi ilə daxili daşıma müqaviləsi eynitipli müqavilələrdir. Beynəlxalq daşıma müqaviləsi ilə daxili daşıma müqaviləsi ona görə eyni tipli müqavilələrdir ki, onlar «daşıma müqaviləsi» adlı eyni bir müqavilənin ayrı-ayrı növləridir. Məlum olduğu kimi, daşımalar «xarici element» kimi meyara (əlamətə) görə iki növə ayrılır: beynəlxalq daşımalar və daxili daşımalar. Beynəlxalq daşımalar xarici elementə malik olması ilə daxili daşımalardan fərqlənir. Daxili daşımalar xarici elementdən məhrumdur. Xarici element yükün xaricə daşınmasında, daşımanın xaricdə yerinə yetirilməsində ifadə olunur. 1
müqaviləsinə verilən analoji tərif verilməlidir. Lakin bu tərifdə beynəlxalq daşımanın əsas xüsusiyyəti olan xarici element mütləq qeyd olunmalıdır.
3 Бах: Ялийев Е.Я. Няглиййат щцгугунун ясаслары. Дярс вясаити. Бакы, 2004. 1 Бах: Садиков О.Н. Правовое регулирование международных перевозок. М., 1981, с.5; Экономика и организация внешнеторговых перевозок. Учебник / Отв. ред. К.В.Холопов. М., 2000, с. 138; Международное частное право. Учебник / Под. ред. Г.К.Дмитриевой. М., 2004, с.439.
53
Nəqliyyat əməliyyatlarının predmetinə və ya daşımanın obyektinə görə beynəlxalq nəqliyyat daşımaları üç növə bölündüyü kimi, beynəlxalq daşıma müqavilələri də üç yerə ayrılır: 2
-beynəlxalq sərnişin daşınması müqaviləsi; -beynəlxalq baqaj daşınması müqaviləsi. 2.2.Beynəlxalq yük daşınması müqaviləsi Məlum olduğu kimi, beynəlxalq yük daşınması müqaviləsi beynəlxalq daşıma müqaviləsinin növlərindən biridir. Bu müqavilə nəqliyyat vasitələri ilə beynəlxalq yük daşımaları həyata keçirilən zaman tətbiq olunur. Beynəlxalq yük daşınması müqaviləsinə görə, daşıyıcı yükgöndərən tərəfindən ona tapşırılan yükü xaricdə olan təyinat yerinə çatdırmağı və yükü almağa səlahiyyəti olan şəxsə (yükalana) verməyi, yükgöndərən isə yükün daşınması üçün müəyyən edilmiş haqqı ödəməyi öhdəsinə götürür. 3
Öz hüquqi təbiətinə görə beynəlxalq yük daşınması müqaviləsi əvəzli və ikitərəfli müqavilədir. Bununla belə, daxili yük daşınması müqaviləsi kimi beynəlxalq yük daşınması müqaviləsi də real müqavilədir. Xarici müəlliflər arasında (xüsusən, Fransada) belə bir fikir geniş yayılmışdır ki, daşıma müqaviləsi konsensual müqavilədir. Beynəlxalq yük daşınması müqaviləsində iki tərəf çıxış edir. Müqavilə də məhz onlar arasında
2 Ялийев Е.Я.Глобаллашма дюврцндя бейнялхалг няглиййат дашымалары: щцгуги аспектляр. Бакы, 2006, с. 95. 3 Бязи мцяллифлярин бейнялхалг йцк дашынмасы мцгавилясиня вердикляри тяриф юзцндя хариъи елемент мясялясини якс етдирмир (бах: Авчинкин Д.В. Международные перевозки. Минск, 1999, с.7; Садиков О.Н. Правовое регулирование международных перевозок. М., 1981, с.68.). Сюз йох ки, бу тяриф гцсурлудур. Beynəlxalq yük daşınması müqa- viləsi anlayışı Beynəlxalq yük da- şınması müqavilə- sinin elementləri 54
bağlanılır. Məlum məsələdir ki, söhbət daşıyıcıdan (nəqliyyat təşkilatından) və yükgöndərəndən gedir. Yükalana gəldikdə isə qeyd etmək lazımdır ki, o, yük daşınması müqaviləsinin bağlanmasında iştirak etmir və buna görə də müqavilənin tərəfi hesab edilmir. Əgər iştirak etsəydi, onda yük daşınması müqaviləsi üç tərəfin (daşıyıcının, yükgöndərənin və yükalanın) iradəsini ifadə edərdi və bu səbəbə görə üçtərəfli müqavilə kimi tanınardı. Amma yük daşınması müqaviləsi, o cümlədən onun bir növü olan beynəlxalq yük daşınması müqaviləsi öz mülki-hüquqi statusuna görə üçüncü şəxsin xeyrinə bağlanan müqavilə hesab edilir. Buna görə də yükalan xeyrinə müqavilə bağlanan üçüncü şəxsdir. Yükalan daşıyıcı və yükgöndərənlə bərabər, yük daşınması müqaviləsinin subyektidir. O, müqavilədən əmələ gələn öhdəliyin, başqa sözlə desək, yükdaşıma ilə bağlı yaranan müqavilə münasibətinin iştirakçısıdır. 1 Bu sözləri beynəlxalq yük daşınması müqaviləsinin subyekti kimi yükalan barədə də demək olar. Beləliklə, beynəlxalq yük daşınması müqaviləsinin subyektləri yükgöndərəndən, daşıyıcıdan və yükalandan ibarətdir. Onun tərəfləri isə yalnız yükgöndərən və daşıyıcı hesab edilir. Deməli, beynəlxalq yük daşınması müqaviləsində üç subyekt, iki tərəf iştirak edir.
1 Бах: Иоффе О.С. Советское гражданское право. Курс лекций. Часть 2. Л., 1961, с.293; Коммерческое право. Учебник / Под ред. В.Ф.Попондонуло, В.Ф.Яковлевой. СПб., 1997, с.309; Витрянский В.В. Договор перевозки. М., 2001, с.265; Я.Щаъыбяйли, В.Миркалам, И.Ялийев вя б. Коммерсийа щцгугу. Дярс вясаити. Бакы, 2003, с.77. Yüklə 6,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|