Microsoft Word beynelxalq neqliyyat huququ hazir Восстановлен
Yüklə 6,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MÖVZU 10. Beynəlxalq nəqliyyat daşımalarında mülki-hüquqi məsuliyyət və sığortaetmə.
- MÖVZU 12. Azərbaycan Respublikasının nəqliyyat hüququ.
856
Beynəlxalq boru kəməri daşımalarının beynəlxalq nəqliyyat hüququnun formalaşmasında rolu. Beynəlxalq boru kəməri nəqliyyatı qloballaşma dövründə ölkələrin dünya iqtisadiyyatına inteqrasiya prosesinə və müasir beynəlxalq nəqliyyat-hüquq münasibətlərinin davamlı və stabil inkişafına mühüm təsir göstərir. MÖVZU 9. Beynəlxalq qarışıq (intermodal) daşımalar.
Beynəlxalq qarışıq (intermodal) daşıma anlayışı, onun əsas xüsusiyyətləri, şərtləri və təşkili. Beynəlxalq qarışıq daşıma dedikdə iki dövlət arasında həyata keçirilən, yükgöndərmə və təyinat yeri iki müxtəlif ölkə ərazisində olan və vahid daşıma sənədi əsasında operator tərəfindən bir neçə nəqliyyat növünün iştirakı ilə yerinə yetirilən daşıma başa düşülür. Ona intermodal daşıma və ya multimodal daşıma da deyilir. Beynəlxalq qarışıq (intermodal) daşımaların beynəlxalq hüquqi tənzimlənməsi. Bu sahədə beynəlxalq nəqliyyat müqavilələri. Beynəlxalq qarışıq yük daşımaları haqqında BMT Konvensiyası (1980-ci il). Konvensiyanın qəbul edilməsini şərtləndirən başlıca amillər: malların (yüklərin) təyinat yerinə çatdırılması prosedurunun sadələşdirilməsi, nəqliyyat (daşıma) xidməti vasitəsilə beynəlxalq ticarətin inkişaf etdirilməsi. Konvensiyanın əsas məqsədi – «qarışıq daşıma operatoru» kimi beynəlxalq hüquq institutunun yaradılması. Beynəlxalq qarışıq (intermodal) daşımalarda operator və onun rolu. Qarışıq daşıma operatorunun hüquqi statusu üç əsas əlamətlə müəyyən edilir: birinci, operator öz adından və ya onun adından hərəkət edən başqa şəxsin vasitəsilə qarışıq daşıma müqaviləsi bağlayan şəxsdir; ikinci, operator qarışıq daşıma müqaviləsinin tərəflərindən biridir; üçüncü, operator qarışıq daşıma müqaviləsinin icra olunması üçün öz üzərinə öhdəlik (məsuliyyət) götürən şəxsdir. Qarışıq daşıma müqaviləsinə görə, operator beynəlxalq qarışıq daşımanın (intermodal daşımanın) həyata keçirilməsinin təmin edilməsini haqq əvəzində öhdəsinə götürür. Qarışıq daşıma
857
operatoru dedikdə şəxsən öz adından və ya onun adından hərəkət edən başqa şəxsin vasitəsilə qarışıq daşıma müqaviləsi bağlayan, müqavilə tərəfi kimi çıxış edən və müqavilənin icra edilməsi məsuliyyətini öz üzərinə götürən şəxs başa düşülür. Operatorlar bir neçə qrupa bölünür: a) konteyner operatoru, konvensional operator; b) faktiki operator, müqavilə operatoru; c) daşımanın təşkilində istifadə olunan nəqliyyat vasitələrinin növünə görə operatorlar; d) intermodal xidmət göstərdikləri ərazi baxımından – ölkələr üzrə operatorlar, regionlar üzrə operatorlar, ayrı-ayrı istiqamətlər üzrə operatorlar, ayrı-ayrı nəqliyyat dəhlizləri üzrə operatorlar və s. Operatorun məsuliyyəti. Operatorun məsuliyyət dövrü yükün daşınma üçün operator tərəfindən qəbul olunduğu andan təhvil verildiyi anadək olan vaxt dövrünü əhatə edir. Operator iki əsas hala görə mülki-hüquqi məsuliyyət daşıyır: 1) yükün salamat qalmaması; 2) yükün təyinat yerinə çatdırılma müddətinin pozulması. Təqsirə görə məsuliyyət prinsipi. Təqsir prezumpsiyası. Məhdud məsuliyyət prinsipi. Pretenziya və iddialar, iddia müddəti. Beynəlxalq qarışıq daşıma sənədləri və onların tipləri. Dövriyyə və qeyri-dövriyyə sənədləri. Konosament əsasında beynəlxalq qarışıq daşımaların həyata keçirilməsi. İntermodal (multimodal) daşıma konosamenti. Konteyner daşımaları konosamenti. Beynəlxalq qarışıq (intermodal) daşımaların inkişaf etdirilməsinin və təkmilləşdirilməsinin beynəlxalq nəqliyyat-hüquq münasibətlərinə göstərdiyi təsir.
Beynəlxalq nəqliyyat daşımalarında mülki-hüquqi məsuliyyət anlayışı. Nəqliyyat daşıma prosesi iştirakçılarının mülki- hüquqi (əmlak) məsuliyyət daşımaları beynəlxalq daşıma müqaviləsindən irəli gəlir. Belə ki, beynəlxalq daşıma müqaviləsi daşıma öhdəliyinin yaranmasının hüquqi əsasıdır. Bu öhdəlik 858
daşıyıcı ilə yük sahibi (və ya müştəri) arasında əmələ gəlir. Beynəlxalq daşıma zamanı daşıma müqaviləsinin bütün iştirakçıları öz müqavilə öhdəliyini lazımi qaydada icra etməməyə görə məsuliyyət daşıyırlar. Digər tərəfdən, beynəlxalq daşıma müqaviləsi iştirakçılarının öz öhdəliklərini lazımi qaydada yerinə yetirməmələri onların mülki-hüquqi məsuliyyət daşımalarının əsası sayılır. Beynəlxalq nəqliyyat-hüquq münasibətlərində məsuliyyət institutu, onun hüquqi tənzimlənməsi sahəsində beynəlxalq nəqliyyat müqavilələri. Daşıyıcının məsuliyyətinin yaranması halları: daşıma predmetinin təyinat yerinə salamat çatdırılmaması, təyinat yerinə çatdırılma müddətinin pozulması, daşıma müqaviləsinin digər şərtlərinin pozulması. Beynəlxalq daşıma müqaviləsi üzrə daşıyıcının məsuliyyəti. Məsuliyyətin əsası, şərtləri və həddi. Daşıyıcının məsuliyyət dövrü. Qarışıq məsuliyyət və onun yaranma əsasları. Daşıyıcının məsuliyyətdən azad olunmasına səbəb olan hallar: yükgöndərənin və ya yükalanın düzgün olmayan hərəkətləri, yükgöndərən və ya yükalan tərəfindən daşıyıcıya verilən qeyri-dəqiq təlimatlar və ya belə təlimatların olmaması, yükün itirilməsi, zədələnməsi və ya xarab olması halının yükün xüsusi təbii xassələri nəticəsində baş verməsi, daşıyıcının görə bilmədiyi və qarşısını ala bilmədiyi fors-major halları və s. Beynəlxalq nəqliyyat daşımaları zamanı sığortaetmə və onun hüquqi tənzimlənməsi. Nəqliyyat sığortası dedikdə daşıma prosesi həyata keçirilən zaman həmin prosesdə iştirak edən şəxslərin onların nəzarət edə bilmədikləri halların nəticəsində düşdükləri müxtəlif növ zərərlərin əvəzini ödəməyə imkan verən sığortaların məcmusu başa düşülür. Nəqliyyat sığortasının üç əsas növü fərqləndirilir: 1) nəqliyyat vasitələrinin sığortası; 2) yüklə bağlı olan müxtəlif zərərlərdən sığorta; 3) məsuliyyət sığortası. Sığortaetmənin əsas müddəaları və prinsipləri. Sığorta sənədləri və onların sığortaetmədə rolu. 859
Avtonəqliyyat vasitələri sahiblərinin mülki məsuliyyətinin icbari sığortası haqqında Avropa Sazişi (1959-cu il). Beynəlxalq avtomobil sığorta sistemi: yaşıl kart sistemi, mavi kart sistemi. Həm «yaşıl kart» sığorta polisi, həm də «mavi kart» sığorta sertifikatı sadə yazılı formada mülki məsuliyyətin sığorta müqaviləsinin bağlanmasını ifadə edir. Sığorta polisi (sığorta sertifikatı) müqavilə sənədidir. Həmin müqaviləyə görə, sığorta hadisəsinin baş verdiyi ölkənin sığortaçısı belə hadisə baş verən zaman sığortalanmış nəqliyyat vasitəsinin istismarı nəticəsində vurulan zərərə görə zərərçəkənə sığorta ödənişi verməyi öhdəsinə götürür. Sığorta hadisəsi dedikdə üçüncü şəxsə məxsus əmlakın zədələnməsi və ya məhv olması, üçüncü şəxsin ölməsi və ya şikəst olması başa düşülür. Beynəlxalq nəqliyyat daşımaları ilə bağlı sığortaetmə sahəsində Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi.
Beynəlxalq nəqliyyat daşımalarında nəqliyyat təhlükəsizliyi anlayışı və onun əsas xüsusiyyətləri. Nəqliyyat təhlükəsizliyi nəqliyyat (daşıma) prosesinin elə bir vəziyyətidir ki, bu vəziyyət həmin prosesdə iştirak edən şəxslərin nəqliyyat hadisəsindən və onun nəticələrindən müdafiə olunması dərəcəsini əks etdirir. Nəqliyyat təhlükəsizliyinin təmin edilməsinin əsas prinsipləri. Bu prinsiplər sırasına aşağıdakıları aid etmək olar: -nəqliyyat (daşıma) prosesində iştirak edən insanların həyat və sağlamlığının təsərrufat fəaliyyətinin iqtisadi nəticələrindən üstünlüyü; -nəqliyyat təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə görə dövlət məsuliyyətinin nəqliyyat (daşıma) prosesində iştirak edən şəxslərin məsuliyyətindən üstünlüyü; -nəqliyyat təhlükəsizliyinin təmin edilməsi zamanı insanların, cəmiyyətin və dövlətin mənafelərinə əməl olunması və s. 860
Nəqliyyat daşımalarının təhlükəsizliyi prinsipini beynəlxalq nəqliyyat hüququnun ümumi prinsiplərindən törəmə xarakteri daşımasına baxmayaraq, təhlükəsizliyin təminatı məsələlərində həlledici mövqeyə malik imperativ beynəlxalq-hüquqi normaların tələblərinə uyğundur. Nəqliyyat təhlükəsizliyi prinsipi sərnişin və yük daşımaları üzrə subyektlərin nəqliyyat fəaliyyətində mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Beynəlxalq nəqliyyat daşımalarında nəqliyyat təhlükəsizliyinin hüquqi tənzimlənməsi. Nəqliyyat təhlükəsizliyinin təmin olunması sahəsində beynəlxalq hüquqi sənədlər (konvensiyalar, sazişlər və b.). Beynəlxalq nəqliyyat daşımaları zamanı nəqliyyat təhlükəsizliyinin təmin olunması sferasında beynəlxalq əməkdaşlıq və onun institusional bazası. Nəqliyyat (daşıma) təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq əməkdaşlıq dövlətlərarası, hökumətlərarası, idarələrarası müqavilələr, habelə qanunvericiliyə uyğun olaraq, nəqliyyat müəssisələri və daşıyıcıların xarici hüquqi və fiziki şəxslərlə birbaşa bağladıqları müqavilələr əsasında həyata keçirilir. Beynəlxalq nəqliyyat təhlükəsizliyi sahəsində əməkdaşlıq və tərəfdaşlığın əsas istiqamətləri: vahid təhlükəsizlik standartlarının işlənib hazırlanması və effektli tətbiqi, ekoloji nəzarətin həyata keçirilməsi və s. Nəqliyyat təhlükəsizliyinin təmin olunması sahəsində Azərbaycan Respub-likasının milli (daxili) nəqliyyat qanunvericiliyi və beynəlxalq müqavilə praktikası. Beynəlxalq nəqliyyat daşımalarında nəqliyyat təhlükəsizliyinin təmin olunmasında beynəlxalq nəqliyyat hüququnun əlaqələndirici rolu və onun inkişaf perspektivləri. Nəqliyyat təhlükəsizliyinin etibarlı şəkildə təmin olunması məqsədilə beynəlxalq nəqliyyat təhlükəsizliyi sisteminin yaradılması zəruridir. Gələcəkdə dövlətlərin və digər subyektlərin intensiv və sıx əməkdaşlığı sayəsində, həmçinin müvafiq beynəlxalq təşkilatların səyləri nəticəsində beynəlxalq nəqliyyat hüququ çərçivəsində vahid nəqliyyat təhlükəsizliyi konsensiyasının (beynəlxalq 861
konvensiyasının) qəbul edilməsi müasir dövrün aktual məsələlərindən biridir.
nəqliyyat hüququ.
Nəqliyyat hüququ anlayışı və onun predmeti. Nəqliyyat hüququ dedikdə daşıyıcı (nəqliyyat müəssisəsi) ilə müştəri arasında daşıma prosesinin həyata keçirilməsi üçün nəqliyyat vasitələrindən istifadə edərək, xidmət göstərilməsi ilə əlaqədar yaranan əmlak-dəyər xarakterli nəqliyyat münasibətlərini tənzim edən hüquq normalarının sistemi və məcmusu başa düşülür. Nəqliyyat hüququnun predmetini nəqliyyat müəssisəsinin (daşıyıcının) müştəriyə sərnişin, yük və baqaj daşımaları üzrə və digər nəqliyyat xidmətləri göstərilməsi ilə bağlı olaraq yaranan ictimai münasibətlər – nəqliyyat münasibətləri təşkil edir. Nəqliyyat hüququnun mənbələri. Milli nəqliyyat qanunvericiliyi, hüquqi adətlər, beynəlxalq sənədlər nəqliyyat hüququnun mənbəyi kimi. Nəqliyyat hüququ-nun digər mənbələri: normativ hüquqi aktlar, əmlak dövriyyə adətləri, Konstitusiya Məhkəməsinin qərarları, yerli özünüidarə orqanlarının normativ xarakterli aktları, yerli icra hakimiyyəti orqanlarının normativ xarakterli qərarları və sairə. Azərbaycan Respublikasının nəqliyyat hüququnun milli hüquq sistemində tutduğu yer. Azərbaycan Respublikasının nəqliyyat hüququ sahələrarası (qarışıq) hüquq institutu və vacib mülki hüquq institutu kimi. Mülki hüququn nəqliyyat hüququnda istifadə olunan əsas prinsipləri: subyektlərin hüquq bərabərliyi prinsipi, müqavilə azadlığı prinsipi, təqsirə görə məsuliyyət prinsipi, məhdud məsuliyyət prinsipi, pozulmuş hüquqların bərpasının təmin edilməsi prinsipi, təqsirə görə məsuliyyət prinsipi, məhdud məsuliyyət prinsipi, pozulmuş hüquqların bərpasının təmin edilməsi prinsipi, 862
mülki hüquqların məhkəmə müdafiəsi prinsipi, hüquqdan sui- istifadəyə yol verilməməsi prinsipi və s. Nəqliyyat qanunvericiliyi, onun tərkibi və sistemi. Nəqliyyat qanun-vericiliyi dedikdə nəqliyyat fəaliyyəti ilə bağlı olaraq əmələ gələn ictimai münasibətləri tənzimləyən hüquq normalarının zahirən ifadə olunduğu ayrı-ayrı qanunların, qanun qüvvəli aktların və digər normativ hüquqi aktların məcmusu başa düşülür. Nəqliyyat hüququnun subyektləri. Daşıyıcılar və müştərilər nəqliyyat hüququnun subyektləri qismində. Nəqliyyat və daşıma öhdəlikləri. Nəqliyyat öhdəliyi dedikdə elə bir mülki hüquq münasibəti başa düşülür ki, bu münasibətə görə nəqliyyat müəssisəsi müştəriyə daşıma və digər növ nəqliyyat xidməti göstərir, müştəri isə bu xidmətin əvəzində müəyyən haqq ödəyir. Daşıma öhdəliyi isə elə bir hüquqi münasibətdir ki, bu münasibətə görə, daşıyıcı yükü, sərnişini və ya baqajı təyinat yerinə çatdırır, müştəri isə bunun müqabilində ona daşıma haqqı ödəyir. Nəqliyyat daşıma müqavilələri, onların növləri və sistemi. Nəqliyyat hüququnun subinstitutları: dəmir yolu hüququ, dəniz hüququ, hava hüququ, avtomobil hüququ, su (çay) hüququ, boru kəməri hüququ. Azərbaycanın sosial-iqtisadi inkişafında nəqliyyat hüququnun rolu və əhəmiyyəti. Azərbaycan Respublikasının nəqliyyat hüququ beynəlxalq nəqliyyat hüququnun tərkib hissəsi kimi. Milli (daxili) nəqliyyat hüququnun beynəlxalq nəqliyyat hüququnun formalaşmasına və inkişafına təsiri. 863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
nəşriyyat-poliqrafiya müəssisəsində (lisenziya № 0079637) ___ yanvar 2009-ci il tarixdə hazır diapozitivlərdən çap edilmişdir. Formatı 84x108 1/16. Şərti çap vərəqi ____. Tirajı 500.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Ünvan: Bakı şəhəri, Nizami rayonu, Keşlə qəsəbəsi, Yuxarı bağ, 12. Telefon: 514-73-73
Yüklə 6,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|