Microsoft Word beynelxalq neqliyyat huququ hazir Восстановлен
Yüklə 6,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yükgöndərən
- Beynəlxalq yük daşınması müqaviləsinin predmetinə
55
Yükgöndərən yükü daşınmaq üçün daşıyıcıya verən və göndərmə yerində onu yola salan, daşıma haqqını ödəmək vəzifəsi daşıyan tərəfdir. Daşıyıcı isə elə bir nəqliyyat təşkilatıdır ki, bu təşkilatın əsas işi ona tapşırılan yükü xarici dövlət ərazisində olan təyinat yerinə çatdırmaqdan ibarətdir. Hüquq
ədəbiyyatında göstərilir ki, beynəlxalq yük daşınması müqaviləsinin tərəflərindən biri hökmən xarici fiziki və ya hüquqi şəxs olmalıdır. 1 Bu, ümumi qaydadır. Lakin ümumi qaydanı istisna edən belə bir halın yaranması mümkün-dür ki, bəzən beynəlxalq yük daşınması müqaviləsinin tərəfləri eyni bir dövlətin şəxsləri də ola bilər. Belə hal istisna olunmur.
gəldikdə isə qeyd etmək lazımdır ki, onun predmeti daxili yük daşınması müqaviləsinin predmeti ilə eynidir. Bu, onunla izah edilir ki, beynəlxalq yük daşınması müqaviləsi daxili yük daşınması müqaviləsi ilə eynitiplidir. Buna görə də onun predmetini
yükün təyinat yerinə çatdırılmasına yönəlir. Beynəlxalq yük daşınması müqaviləsinin forması barədə onu deyə bilərik ki, daxili yük daşınması müqaviləsi kimi beynəlxalq yük daşınması müqaviləsi də daşıma (nəqliyyat) sənədi ilə rəsmiləşdirilir. Belə ki, beynəlxalq daşımanı həyata keçirmək üçün daşıma (nəqliyyat) sənədinin tərtib olunması tələb edilir. Daşıma (nəqliyyat) sənədinin tərtib olunması onu ifadə edir ki, tərəflər arasında daşıma müqaviləsi bağlanmışdır. 2 Müəlliflərdən prof. K.V.Xolopov buna zidd mövqe tutaraq göstərir ki, daşıma (nəqliyyat) sənədi daşıma müqaviləsinin bağlanmasını ifadə etmir. Onun fikrincə, daşıma müqaviləsi
1 Бах: Садиков О.Н. Правовое регулирование международных перевозок. М., 1981. с.71; Авчинкин Д.В. Международные перевозки. Минск, 1999, с.8. 2 Бах: Садиков О.Н. Правовое регулирование международных перевозок. М., 1981. с.74. 56
yazılı formada bağlanılır və bu müqavilə daşıyıcı tərəfindən yükgöndərənə verilən daşıma sənədi ilə təsdiq edilir. Müəllif öz mövqeyini əsaslandırmaq üçün daşıma barədə sazişlərdə ifadə olunan belə bir hüquqi göstərişə istinad edir ki, nəqliyyat sənədinin olmaması, səhv tərtib olunması və ya itirilməsi nə daşıma müqaviləsinin mövcudluğuna, nə də onun etibarlı olmasına təsir göstərir. 3
K.V.Xolopovun mövqeyi ilə çətin razılaşmaq olar. Doğrudan da, daşıma barədə bəzi sazişlərdə belə bir hüquqi göstəriş ifadə edilmişdir. 4 Lakin bu hüquqi göstərişin praktiki əhəmiyyəti azdır. Bu hüquqi göstəriş, başlıca olaraq, daşıma həyata keçirilən zaman nəqliyyat sənədlərinin itirilə biləcəyi hallar üçün hesablanmışdır. Digər tərəfdən, daşıma sənədləri həmin göstərişi nəzərdə tutan sazişlərin qaydalarına tabedir. Nəqliyyat (daşıma) sənədi beynəlxalq daşıma üzrə müqavilə münasibətlərini rəsmiləşdirir. Burada beynəlxalq yük daşınması müqaviləsinin bütün əsas şərtləri (müqavilənin qiyməti, yəni daşıma haqqı, göndərilmə tarixi, tərəflər və s.) barədə rekvizitlər (məlumatlar) göstərilir. Nəqliyyat (daşıma) sənədinin mövcudolma faktı həmin sənəddə nəzərdə tutulan şərtlər daxilində sadə yazılı formada yük daşınması müqaviləsinin bağlanmasını ifadə edir. Beynəlxalq yük daşınması müqaviləsinin sadə yazılı forması məhz nəqliyyat (daşıma) sənədi hesab olunur. Deməli, nəqliyyat (daşıma)
yükgöndərən arasında öhdəlik hüquq münasibəti (öhdəlik), yəni yükdaşıma öhdəliyi bu sənəd əsasında əmələ gəlir. Bu sənəd, hər şeydən əvvəl, nəqliyyat təşkilatının (daşıyıcının) üzərinə daşımanı həyata keçirmək vəzifəsi qoyur.
3 Бах: Экономика и организация внешнеторговых перевозок. Учебник / Под. ред. К.В.Холопова. М., 2000, с.196. 4 Бах: ст 3, 4 и 5 Варшавской Конвенции; ст.4. Конвенций о договоре международной перевозки грузов автомобильным транспортом; ст.5 Конвенции о договоре международной автомобильной перевозки пассажиров и багажа.
57
Nəqliyyat (daşıma) sənədi aşağıda göstərilən üç əsas funksiyanı yerinə yetirir: -birinci, daşıma (nəqliyyat) sənədi yük daşınması müqaviləsinin mövcudolma, bağlanma faktını və onun şərtlərini təsdiq edərək sübuta yetirir; -ikinci, nəqliyyat (daşıma) sənədi daşıyıcı tərəfindən yükün qəbul edilməsini təsdiqləyən qəbz rolunu oynayır (yükün daşınmaq üçün qəbul edildiyini təsdiqləyir); -üçüncü, nəqliyyat (daşıma) sənədi bu sənədin sahibinə mala sərəncam vermək hüququnu həvalə edir. Söhbət yükə (mala) olan mülkiyyət hüququnun başqa şəxsə verilməsi imkanından gedir. Göstərilən funksiyalardan əlavə, nəqliyyat (daşıma) sənədi
1 Bu funksiyaya görə nəqliyyat (daşıma) sənədinin sahibi yükə dair sərncam vermək hüququna malikdir. Belə sərəncam daşınmaya verilmiş yükü geri almaq, onu başqa — yeni yükalanın ünvanına göndərmək və təyinat yerində yükü almaq səlahiyyətlərini ifadə edir. Göründüyü kimi, yükə dair sərəncam vermək hüququ yükə (mala) olan mülkiyyət hüququnun başqa şəxsə verilməsini ifadə etmir. Müəlliflərdən O.N.Sadikov nəqliyyat (daşıma) sənədinin əlavə olaraq, daha iki funksiya yerinə yetirməsi barədə fikir söyləyir: 1 hesablaşma funksiyası və uçot funksiyası. Hesablaşma funksiyasının mahiyyəti nəqliyyat (daşıma) sənədinin hesab-laşma sənədi rolunu oynamasından ibarətdir. Həmin sənədin müvafiq qrafasında yükgöndərən (yükalan) tərəfindən ödənilmiş daşıma haqqı barədə məlumat göstərilir. 2
1 Бах: Гражданское право России. Курс лекций. Часть 2 / Отв. ред. О.Н.Садиков. М., 1997, с. 386-387. 1 Бах: Садиков О.Н. Правовое регулирование международных перевозок. М., 1981, с.75. 2 Бах: Экономика и организация внешнеторговых перевозок. Учебник/ Отв. ред. К.В.Холопов. М., 2000, с.362. Yüklə 6,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|