Microsoft Word beyn?L umumi huquq docx

müqavilələrdə aşağıdakı məsələləri həll edirlər: ticarət və ya iqtisadi əlaqələri həyata keçirmək 
hüququ  olan  subyektləri  müəyyən  edirlər;  bir-birinə  bu  və  ya  digər  sahədə  müvafiq  hüquqi 
rejim verirlər; bir-birinin ərazisində öz fiziki və hüquqi şəxslərinin fəaliyyətinin hüquqi rejimini 
müəyyən edirlər və s.  
b)  əmtəə  dövriyyəsi  haqqında  sazişlər  – 
ikitərəfli  əsasda  qısa  müddətə  bağlanılır;  tərəflər 
arasında əmtəə dövriyyəsini təşkil edən malların kontingentini müəyyən edir. Bu müqavilələrə 
əsasən, tərəflər müəyyən edilmiş malların idxal və ixracı üçün maneəsiz lisenziyalar verilməsini 
təmin etməlidirlər. 
c)  beynəlxalqəmtəə  sazişləri  – 
ticarət  sahəsində  çoxtərəfli  sazişlərdir;  mineral  və  kənd 
təsərrüfatı  xammalını  idxal  və  ixrac  edən  dövlətlər  arasında  bağlanır.  Bu  sazişlərdə  dövlətlər 
müvafiq  malın  alqı-satqısı  üzərində  kvotalar  müəyyən  etməklə,  qiymətlərin  kəskin  surətdə 
qalxıb-enməsinin qarşısını almağa can atırlar (hazırda buğda, kakao, kofe, qənd və s. üzrə bu 
cür  sazişlər  mövcuddur).  Bəzi  sazişlər  praktiki  olaraq  həyata  keçirilməsi  üçün  beynəlxalq 
təşkilatlar yaradılır, məsələn, Neft ixrac edən ölkələrin Təşkilatı (OPEK).  
Beynəlxalq  ticarət  hüququ  sahəsində  aşağıdakı  beynəlxalq  təşkilatlar  və  ya  orqanlar 
mövcuddur:  
a)Ümumdünya  Ticarət  Təşkilatı  (ÜTT). 
1994-cü  ildə  QATT-ın  əvəzinə  yaradılmışdır. 
Hazırda  130-dan  çox  dövlət  bu  təşkilatın  üzvüdür.  Əsas  məqsədləri  aşağıdakılardır:  xarıci 
ticarətin liberallaşdırılması; gömrük tariflərinin aşağı salınması, ticarət sahəsində ayrı-seçkiliyə 
yol  verilməməsi.  Əsasında  bütün  üzv-dövlətlər  üçün  nəzərdə  tutulmalı  olan  ən  əlverişli  rejim 
prinsipi  durur.  ÜTT-nin  üzv-dövlətləri  dünya  ticarətinin  90%-dən  çoxuna  nəzarət  edirlər. 
Təşkilata  daxil  olmaq  istəyən  dövlət  bazar  iqtisadiyatına  malik  olmalı,  öz  qanunvericiliyini 
Təşkilatın çoxsaylı sazişlərinə uyğunlaşdırmalıdır. 
b)  Ticarət  və  inkişaf  üzrə  BMT  Konfransı  (YUNKTAD). 
1964-cü  ildə  təsis  olunmuşdur. 
BMT-nin  müstəqil  orqanıdır.  Əsas  məqsədi  beynəlxalq  ticarətə,  xüsusilə  xammal,  sənaye 
malları  ticarətə,  habelə  ticarətlə  bağlı  maliyyələşdirmə  sahəsində  əməkdaşlığa  dəstək 
verməkdən ibarətdir. 
c)  Beynəlxalq  ticarət  hüququ  üzrə  BMT  Komissiyası  (YUNS TRAL). 
1996-cı  ildətəsis 
olunmuşdur.  BMT  Baş  Assambleyasının  köməkçi  orqanıdır.  Başlıca  məqsədi  beynəlxalq 
konvensiyaların  və  digər  sənədlərin  layihələrini  hazırlamaq  yolu  ilə  beynəlxalq  ticarət 

---

hüququnun  inkişafına  dəstək  verməkdir.  Beynəlxalq  əmtəə  alqı-satqısında  iddia  müddəti 
haqqında 1974-cü il Konvensiyasını və bu Konvensiyaya 1980-cı il Əlavə Protokolunu, Dəniz 
yük daşıması haqqında 1974-cü il Konvensiyasını, Beynəlxalq əmtəə alqı- satqısı müqavilələri 
haqqında 1980-cı il BMT Konvensiyasını YUNS TRAL hazırlamışdır. 
ç)  Beynəlxalq  Ticarət  Palatası. 
1920-ci  ildə  təsis  olunmuşdur.  şgüzar  dairələrin  nüfuzlu 
təşkilatı  kimi  fəaliyyət  göstərir.  Milli  qanunvericiliyin  unifikasiyası  üzrə  iş  aparır,  fakultativ 
xaraqterli  beynəlxalq  aktlar  işləyib  hazırlayır.  Məsələn,  praktikada  məşhur  olan  “Ticarət 
terminlərinin  təfsirinin  beynəlxalq  qaydaları”nı  ( nkoterms)    Beynəlxalq  Ticarət  Palatası 
hazırlamışdır. 
d) 
Oxşar  funksiyalar  1926-cı  ildə  təsis  olunmuş  Xüsusi  hüququn  unifikasiyası  üzrə 
Beynəlxalq  nstitut (UN DRUA) 
tərəfindən həyata keçirilir. 
 
B. Beynəlxalq maliyyə hüququ 
 
Beynəlxalq  maliyyə  hüququ  –  dövlətlərarası  valyuta-maliyyə  münasibətlərini  nizama 
salan beynəlxalq hüquq prinsip və normalarının məcmusuna deyilir. 
Beynəlxalq maliyyə hüququnun (bəzən bu yarımsahə beynəlxalq valyuta hüququ 
adlandırılır)  predmeti  olan  valyuta-maliyyə  münasibətlərinə  hesablaşma,  kredit  münasibətləri, 
kommersiya  əqdlərinin  maliyyə  təminatı,  valyuta  bazarının  təkminləşdirilməsi  və  habelə 
valyuta-kredit təşkilatlarının yaradılması və fəaliyyəti üzrə münasibətlər daxildir. 
Beynəlxalq  maliyyə  hüququnun  əsas  müqavilə  mənbələri  aşağıdakılardır:  a)  ticarət  və  ya 
iqtisadi əməkdaşlığa dair ümumi müqavilələr; əmtəə dövriyyəsi və ödənişlər haqqında sazişlər; 
b) klirinq sazişləri; c) ödəmələr haqqında sazişlər; ç)kredit sazişləri.  Göstərilən  sahədə  bir  sıra 
mühüm beynəlxalq təşkilatlar mövcuddur: 
Beynəlxalq  Valyuta  Fondu  (BVF).  Beynəlxalq  valyuta-maliyyə  təşkilatları  sistemində 
mərkəzi  yer  tutur. 1945-ci ildə  yaradılmışdır. 1947-ci ildən  BMT-nin ixtisaslaşdırılmış  təsisat 
statusuna malikdir. 184 dövlət hazırda BVF-nin üzvüdür. BVF-nin əsas məqsədi – dövlətlərin 
valyuta-maliyyə  siyasətini  əlaqələndirmək  və  onların  tədiyə  balanslarını  və  valyuta  kurslarını 

---

qoruyub saxlamaq üçün onlara kredit verməkdən ibarətdir. BVF valyuta sahəsində beynəlxalq 
əməkdaşlığa  və  dünya  ticarətinin  inkişafına  dəstək  verir,  dövlətlər  arasında  valyuta 
münasibətlərinin qaydaya salınması üçün tədbirlər görür.  
BVF-nin ali orqanı  darəetmə Şurasında Təşkilatın hər bir üzvünün səsvermə hüququ onun 
nizamnamə  kapitalındakı  payından  asılıdır.  Bu  pay  dövlətin  dünya  iqtisadiyyatında  yeri  ilə 
müəyyən edilir və  darəetmə Şurası tərəfindən təsdiq edilir. 
Ümumdünya  Bankı  BMT  ilə  əlaqəli  olan  mürəkkəb  beynəlxalq  qurumdur;  bu  sistemə 
habelə  tam  müstəqil  təşkilat  sayılan  üç  filial  –  Beynəlxalq  Maliyyə  Korparasiyası  (BMK), 
Beynəlxalq  nkişaf  Assosiasiyası  (B A)  və  nvestisiya  təminatları  üzrə  Çoxtərəfli  Agentlik 
( TÇA) 
daxildir. Bu təsisatların ümumi məqsədi BMT-nin az inkişaf etmiş üzvlərinin iqtisadi və 
sosial  inkişafına  maliyyə  yardımı,  məsləhət  xidməti  və  kadr  hazırlığına  kömək  göstərilməsi 
yolu ilə dəstək verməkdir. BVF-də olduğu kimi, Ümumdünya Bankında da üzv-dövlət Bankın 
nizamnamə kapitalındakı öz payına uyğun səs sayına malikdir. 
 
C. Beynəlxalq investisiya hüququ 
 
Beynəlxalq investisiya hüququ – beynəlxalq iqtisadi hüququn müstəqil yarımsahəsi olub, 
kapital qoyuluşu ilə bağlı dövlətlər arasındakı münasibətləri nizama salır. 
Beynəlxalq investisiya hüququnun əsas prinsipi budur: hər bir dövlət öz ərazisində 
xarici  investisiyaları  özünün  milli  maraqlarına  uyğun  olaraq  nizama  salmaq  və  nəzərdə 
saxlamaq hüququna malikdir. 
  Beynəlxalq  investisiya  münasibətləri,  əsas  etibarilə,  ikitərəfli  müqavilələrlə  nizama  salınır. 
Bu müqavilələrdə əcnəbi investorlar üçün hüquqi rejim (adətən, milli rejim) müəyyən olunur, 
kapital  qoyulan  dövlət  tərəfindən  verilən  təminatlar  sadalanır,  bu  dövlətlə  əcnəbi  investorlar 
arasındakı mübahisələrin həlli qaydası təsbit olunmur. 
  Sözü  gedən  sahədə  nvestisiya  təminatları  üzrə  Çoxtərəfli  Agentlik  mühüm  rol  oynayır. 
Agentliyin  əsas  məqsədi  istehsal  məqsədləri  üçün  xarici  investisiyaları  həvəsləndirməkdən 
ibarətdir.  O,  xarici  investisiyaları  qeyri-kommersiya  xaraqterli  risklərdən  (məsələn,  ölkədən 

---