Microsoft Word beyn?L umumi huquq docx

valyuta  çıxarılmasının  qadağan  edilməsi,  milliləşdirmə,  müharibə,  dövlətdaxili  ixtişaşlar) 
sığorta edir və bu məqsədlə investorlarla müvafiq kontrakt bağlayır. 
6. Regional iqtisadi əməkdaşlığın təşkilati formaları. BMT çərçivəsində iqtisadi əməkdaşlıq. 
Bu  əməkdaşlıq  EKOSOK  tərəfindən  yaradılmış  iqtisadi  komissiyalar  çərçivəsində  həyata 
keçirilir: 
a)  BMT-nin  Avropa  iqtisadi  komissiyası;  buraya  Avropa  dövlətləri;  keçmiş  sovet 
respublikaları, habelə ABŞ və Kanada daxildir;  
b) Asiya və Sakit okean üçün BMT-nin iqtisadi və sosial komissiyası (Qərbi Asiyanın ərəb 
ölkələrindən  başqa,  Asiya  dövlətləri,  Okeaniya  dövlətləri,  habelə  Böyük  Britaniya,  ABŞ  və 
Fransa); 
c) Afrika üçün BMT-nin iqtisadi komissiyası (Afrika dövlətləri); 
ç)  Qərbi  Asiya  üçün    BMT-nin  iqtisadi  komissiyası  (Qərbi  Asiyanın  ərəb  ölkələri,  Misir, 
habelə Fələstin);  
d) Latin Amerikası və Karib hövzəsi üçün  BMT-nin iqtisadi komissiyası (Latin Amerikası 
ölkələri, habelə Böyük Britaniya, Niderland,  spaniya, Kanada, ABŞ və Fransa). 
Göstərilən  komissiyaların  məqsədi  müvafiq  regionda  yerləşən  ölkələrin  iqtisadi  inkişafına 
dəstək vermək və onların əhalisinin həyat səviyyəsini yüksəltməkdən ibarətdir. Komissiyaların 
ali orqanı üzv-dövlətlərin nümayəndələrinin plenar sessiyasıdır. Onların tərkibində icra orqanı 
kimi katiblik, daimi və müvəqəti köməkçi orqanlar vardır. 
Avropa  bərpa  və  inkişaf  Bankı.  1990-cı ildə təşkil olunmuşdur. Londonda yerləşir. Bank, 
əsas 
etibarilə, 
mühüm 
infrastruktur 
obyektlərinin 
(nəqliyyat 
şəbəkələrinin, 
telekommunikasiyaların və s.) yaradılması üçün vəsait ayırır. Xüsusi sektor üçün kreditlər Bank 
tərəfindən verilən borcun 60%-ni, dövlət sektoru üçün kreditlər isə - 40%-ni təşkil etməlidir. 
qtisadi əməkdaşliq və inkişaf Təşkilatı ( Ə T). 1948-ci ildən fəaliyyət göstərir (1960-cı ilə 
qədər  –  Avropa  qtisadi  Əmıkdaçlıq  Təşkilatı).  30-a  qədər  dövlət  Təşkilatın  üzvüdür.  Əsas 
məqsədləri:  üzv-dövlətlərin  ümumi  iqtisadi  və  ticarət  siyasətinin  reallaşdırılması;  onların, 
inkişaf etməkdə olan ölkələrə yardımetməsi ilə bağlı siyasətin əlaqələndirilməsi.  Ə T aşağıdakı 
sturuktura malikdir: daimi fəaliyyət göstərən Şura (rəhbər orqan);  cra komitəsi; Katiblik (Baş 

---

Katib  rəhbərlik  edir).  Bundan  əlavə,  Təşkilatın  yüzdən  artıq  ixtisaslaşdırılmış  orqanı  vardır. 
Ə T-in orqanlarının qərarları tövsiyə xaraqteri daşıyır.  
Avropa  ttifaqı (A ). Unikal siyasi-hüquqi keyfiyyətə malik dövlətlər birliyidir.  lk əvvəl sırf 
iqtisadi  məqsədlərlə  yaradıldığına  baxmayaraq,  Avropa  ttifaqı  indi  siyasi-iqtisadi  quruma 
çevrilmişdir.  Əsası  1951  və  1957-ci  illərdə  qəbul  olunmuş  üç  müqavilə  ilə  qoyulmuşdur: 
Avropa  Kömür  və  Polad  Birliyinin  yaradılması  haqqında  təsis  müqaviləsi  (1951-ci  il);  Atom 
enerjisi  üzrə  Avropa  Birliyinin  yaradılması  haqqında  təsis  müqaviləsi  (1957-ci  il)  və  Avropa 
ttifaqı  Birliyinin  təsis  olunması  haqqında  Roma  müqaviləsi  (1957-ci  il).  Bunlardan  əlavə, 
Avropa  ttifaqının təşkili  və  fəaliyyəti  aşağıdakı  hüquqi sənədlərə  əsaslanır: 1965-ci  il  Brüsel 
müqaviləsi (üç Birliyin vahid orqanları yaradılmışdır); 1971-ci il Lüksemburq  müqaviləsi (ən 
mühüm məsələlər üzrə qərarların yalnız ümumi razılıq əsasında qəbul olunması barədə razılıq 
əldə edilmişdir); 1986-cı il Vahid Avropa aktı (1993-cü ilə qədər vahid daxili bazar yaradılması 
və siyasi əməkdaşlığa doğru irəliləmək məqsədi qoymuşdur); 1990-cı il Şengen sazişi (1993-cü 
ildən bəzi A  ölkələri tərəfindən vahi viza rejiminə keçid nəzərdə tutulmuşdur); Avropa  ttifaqı 
haqqında  1992-ci  il  Maastrix  müqaviləsi  (XX  əsrin  sonuna  ümumi  müdafiə  daxil  olmaqla, 
siyasi  ittifaqın  və  vlyuta-iqtisadi  ittifaqın  yaradılması  nəzərdə  tutulmuşdur);  1997-ci  il 
Amsterdam  sazişləri  (sosial  sahədə  əməkdaşlığın  gücləndirilməsi  və  əhalinin  miqrasiyasının 
liberallaşdırılması haqqında) və vahid valyuta – yevroya keçid haqqında 1998-ci il sazişi.  
Bu  sazişlər,  A -nin  orqanlarının  qəbul  etdiyi  çoxsaylı  normativ  aktlarla  birgə  “Avropa 
ttifaqı hüququ
” və ya “Avropa hüququ” adlanan xüsusi hüquqi sistem əmələ gətirir. 
A -nin  məqsədi  gömrük,  iqtisadi  və  habelə  siyasi  ittifaq  yaradılması  üçün  inteqrasiya 
proseslərini  ardıcıl  inkişaf  etdirməkdir.  Bu  yolda  A   dövlətləri  aşağıdakılara  nail  olmuşlar: 
qarşılıqlı ticarətdə rüsumların tamamilə ləğvi; vahid xarici gömrük tarifinin müəyyən olunması; 
adamların, malların və kapitalın sərhədlərdən azad keçidi; vahid ticarət və aqrar siyasətinhəyata 
keçirilməsi; vahid patent sistemi; vahid valyuta və s. 
A -nin hazırda 15 üzvü vardır. 
A -nin əsas orqanları bunlardır: Şura, Komissiya, Avropa parlamenti, Avropa məhkəməsi. 
Şura  –  A -nin  ali  orqanıdır.  Onun  iclasları,  bir  qayda  olaraq,  dövlət  və  hökumət  başçıları 
səviyyəsində keçirilir. Ən mühüm məsələlər üzrə qərarlar yekdil səslə qəbul edilir. 

---

Komissiya  (
Avropa  Komissiyası)  –  daimi  fəaliyyət  göstərən  icra  orqanıdır;  o,  üzv-
dövlətlərdən asılı olmayan və məcburi aktlar vermək səlahiyyəti olan orqandır. 
Şura və Komissiya öz səlahiyyətləri çərçivəsində aşağıdakı hüquqi aktları qəbul edə bilər: 
a) qərarlar (reqlamentlər): 
həm üzv-dövlətlər, həm də onların fiziki və hüquqi şəxsləri üçün 
məcburi qüvvəyə malikdir; hər bir üzv dövlətin ərazisində birbaşa tətbiq olunmalıdır;  
b)  direktivlər: 
üzv-dövlətlər  üçün  məcburi  qüvvəyə  malikdir;  onların  yerinə  yetirilməsinin 
forma və vasitələri dövlətlərin öz səlahiyyətindədir; 
c)  qətnamələr: 
yalız  aidiyyəti  üzrə  məcburidir;  fərdi  xaraqter  daşıyır  və  üzv-dövlətlərdə 
bilavasitə tətbiq olunur; 
ç) tövsiyə və rəylər; 
məcburi xaraqter daşımır. 
Avropa  parlamenti  - 
üzv-dövlətlərin  vətəndaşları  tərəfindən  birbaşa  seçilən  deputatlardan 
ibarət  birpalatalı  orqandır.  Ölkələr  üçün  kvotalar  müəyyən  olunmuşdur.  Deputatlar  dövlət 
mənsubiyyətinə görə deyil, partiya mənsubiyyətinə görə qruplaşdırılır. Avropa parlamenti A -
nin  orqanları  ilə  bağlı  məsləhətçi,  nəzarət  və  büdcə  səlahiyyətlərinə  malikdir.  Parlamentin 
sessiyaları hər ay keçirilir. Parlament Şuranın bəzi aktları üzərində veto hüququna malikdir və 
habelə Şura ilə birgə müəyyən məsələlərə aid aktlar qəbul edə bilər. 
Avropa məhkəməsi (
bəzən Lüksemburq məhkəməsi adlanır) A -nin yurisdiksiyası sahəsində 
ali  məhkəmə  hakimiyyətidir.  Üzv-dövlətlərin  hökumətləri  tərəfindən  6  illik  müddətə  təyin 
olunan 15 hakimdən və 9 baş vəkildən ibarətdir. Məhkəmə yalniz həm üzv-dövlətlərin və A -
nin orqanları, həm də şəxslər tərəfindən ona təqdim olunmuş konkret işlər üzrə qərarlar çıxara 
bilər. Avropa məhkəməsi beynəlxalq məhkəmə təcrübəsində öz təkrarolunmaz xaraqterinə görə, 
beynəlxalq, konstitusiya və inzibati məhkəmə funksiyalarına malikdir. 
Əsas orqanlarla yanaşı, A  çərçivəsində çoxlu sayda köməkçi orqanlar, habelə bir sıra xüsusi 
fondlar fəaliyyət göstərir. A  digər dövlətlərlə, əsasən, inkişaf etməkdə olan ölkələrlə 200-dən 
artıq  əməkdaşlıq  haqqında  ikitərəfli  və  çoxtərəfli  saziş  bağlamışdır.  Bunların  içərisində 
müntəzəm olaraq yeniləşdirilən Lome konvensiyalarını xüsusilə qed etmək lazımdır. Afrikanın 
Karib hövzəsinin və Okeaniyanın 60-dan artıq inkişaf etməkdə olan ölkəsinin iştirak etdiyi bu 
konvensiyalarda  həmin  ölkələrə  müəyyən  güzəştlər  və  maliyyə  dəstəyi  verilir.  A -yə  daxil 

---