Microsoft Word beyn?L umumi huquq docx

etdiyi  qaydalara  zidd  olaraq,  hər  hansı  bir  şəxsi  gəmiyə  mindirmək  və  ya  düşürtmək;  ə)  dinc 
üzüb  keçməklə  əlaqəsi  olmayan  balıqçılıq,  tədqiqat  və  digər  fəaliyyət;  f)  rabitə  sisteminə 
maneələr yaratmaq. 
  Dinc üzüb keçmə prinsipini pozan əcnəbi gəmilərinə qarşı sahilyanı dövlət zəruri tədbirlər 
görə bilər. Öz təhlükəsizlik maraqlarından çıxış edərək, o, dinc üzüb keçmə hüququnun  həyata 
keçirilməsini müvəqqəti dayandıra bilər. 
  Sahilyanı  dövlət  öz  ərazi  dənizində  gəmiçiliyin  təhlükəsizliyinə  və  gəmilərin  hərəkətinin 
tənzimlənməsinə  aid  olan  qanunlar  və  inzibati  qaydalar  verə  bilər.  Dövlət  habelə  ərazi 
dənizində dəniz dəhlizləri müəyyən edə bilər.  
  Ərazi dənizindən üzüb keçən əcnəbi gəmilərdə olan şəxslərə qarşı sahilyanı dövlət müəyyən 
hallarda öz cinayət yurisdiksiyasını həyata keçirə bilər.
 Üzüb keçmə zamanı gəmidə törədilmiş 
hər hansı bir cinayətlə bağlı istənilən şəxs yalız aşağıdakı hallarda həbs edilə bilər və ya istintaq 
aparıla bilər: a) cinayətin nəyicələri sahilyanı dövlətin ərazisinə yayılarsa; b) törədilmiş cinayət 
həmin  ölkədə  əmin-amanlığa  və  ya  ərazi  dənizində  müəyyən  olunmuş  qaydanı  pozarsa;  c) 
gəminin  kapitanı,  gəminin,  bayrağı  altında  üzdüyü    dövlətin  diplomatik  agenti  və  ya  konsulu 
kömək  göstərmək  xahişilə  yerli  orqanlara  müraciət  edirsə;  ç)  bu  tədbirlər  narkotik  vasitələrlə 
qeyri-qanuni ticarətin qarşısını almaq üçün zəruridirsə. 
  Sahilyanı  dövlət  mülki-hüquqi  yurisdiksiyanı  həyata  keçirmək  üçün  öz  ərazi  dənizindən 
üzüb keçən əcnəbi gəmini dayandıra bilməz. Hər hansı mülki iş üzrə məsuliyyət tədbirləri və ya 
həbs yalnız üzüb keşmə zamanı ortaya çıxmış konkret öhdəliklərə görə həyata keçirilə bilər. 
  Xarici  dövlətlərin  hərbi  gəmiləri  ərazidənizindən  üzüb  keçərkən  sahilyanı  dövlətin 
yurisdiksiyasına  tabe  olmur.  Bununla  belə,  əgər  hərbi  gəmi  sahilyanı  dövlətin,  əcnəbi 
gəmilərinin  dinc  üzüb  keçməsi  ilə  bağlı  müəyyən  etdiyi  qaydaları  pozursa  və  bu  qaydalara 
riayət etmək tələbinə məhəl qoymursa, o halda sahilyanı dövlət həmin gəmidən ərazi dənizini 
dərhal tərk etməyi tələb edə bilər. 
5.  Bitişik  zona.  Bitişik  zona  -  əcnəbi  gəmiləri  tərəfindən  gömrük,  vergi,  sanitar  və 
immiqrasiya 
qaydalarına əməl olunmasına nəzarət həyata keçirmək məqsədilə sahilyanı dövlətin müəyyən 
etdiyi, onun ərazi dənizinə bitişik açıq dəniz rayonudur. 

---

Bitişik zona açıq dənizin bir hissəsidir və sahiyani dövlətin suverenliyi altında 
deyildir. Onun eni 12 dəniz milindən artıq olmamalıdır.  
  Dəniz  hüququ  üzrə  1982-ci  il  BMT  Konvensiyasının  33-cü  maddəsinə  görə,  bitişik  zona 
aşağıdakı  məqsədlər  üçün    zəruri  ola  bilər:  1)  sahiyani  dövlətin  ərazisi  və  ya  ərazi  dənizi 
hədlərində gömrük, fiskal, immiqrasiya və ya sanitar qaydalarının pozulmasının qarşısını almaq 
üçün; 2) bu qaydaların pozulmasına görə cəzalandırmaq üçün.  
  Bitişik zonanın aşağıdakı əsas növləri ola bilər: gömrük zonası; fiskal zonası; immiqrasiya 
zonası və sanitar zonası.  
6. Müstəsna iqtisadi zona.Müstəsna iqtisadi zona - ərazi dənizinin hüdudlarından kənarda 
yerləşən və ona bitişik olan, eni 200 mildən artıq olmayan açıq dəniz rayonudur.  
  Müstəsna  iqtisadi  zonanın  eni  ərazi  dənizinin  enini  ölçmək  üçün  qəbul  olunmuş  düzünə 
başlanğıc xətlərdən hesablanır.  
  Müstəsna  iqtisadi  zonan,  ilk  dəfə  olaraq  dəniz  hüququ  üzrə  1982-ci  il  Konvensiyası  ilə 
nəzərdə  tutulmuş  xüsusi  hüquqi  rejimə  malikdir.  Bir  tərəfdən,  o,  açıq  dənizin  bir  hissəsidir, 
digər tərəfdən isə, sahiyani dövlət bu zonada bir sıra iqtisadi xaraqtərli suveren hüquqlar həyata 
keçirir: 1) burada olan bütün təbii ehtiyatların kəşfiyyatı və istismarı sahiyani dövlətin müstəsna 
hüququdur: xarici dövlətlərin bu fəaliyyətdə iştirakı yalnız sahiyani dövlətlə razılaşma əsasında 
olabilər;  2)  sahiyani  dövlət  burada  iqtisadi  məqsədlərlə  süni  adalar  və  qurğular  yarada  bilər, 
elmi  tədqiqatlar  apara  bilər;  3)  dəniz  mühitinin  qorunub  saxlanması  da  sahiyani  dövlətin 
yurisdiksiyasına aiddir.  
  Müstəsna  iqtisadi  zona  açıq  dənizin  bir  hissəsi  olduğu  üçün  bütün  dövlətlər  burada  açıq 
dənizin  məlum  azadlıqlarından  (gəmiçilik,  uçuş,  kabel  və  boru  çəkmək)  istifadə  edirlər.  Bu 
zaman onlar sahiyani dövlətin hüquq və qanuni mənafelərini nəzərə almalıdırlar.  
7.  Kontinental  şelf.  Kontinental  şelf  dedikdə,  sahilyanı  dövlətin  ərazi  dənizinin  xarici 
sərhədindən başlamış açıq dənizə doğru, beynəlxalq hüquqla müəyyən olunmuş həddə qədər 
uzanan dəniz dibi və habelə onun təki başa düşülür. 
  Kontinental şelf sahiyani dövlətin quru ərazisinin dənizin dibi ilə uzanan təbii davamıdır. O, 
daətən,  200  dəniz  mili  həddində  olur.  stənilən  halda,  1982-ci  il  Konvensiyasına  görə, 

---