Microsoft Word beyn?L umumi huquq docx

kontinental  şelfin  xarici  sərhədi  ərazi  dənizinin  enini  ölçmək  üçün  qəbul  olunmuş  başlanğıc 
xətlərdən hesablanmaqla, 350 dəniz milindən artiq olmamamlıdır. 
  Sahiyani  dövlət  təbii  sərvətlərin  kəşfiyatı  və  istismarı  məqsədilə  kontinental  şelf  üzərində 
suveren hüquqlar həyata keçirir. 
O, bu məqsədlə şelf üzərində quğular düzəldə bilər və onların 
ətrafinda radisu 500 m olan təhlükəsizlik zonaları yarada bilər. Bu qurğular sahiyani dövlətin 
yurisdiksiyası aıtında olur.  
  Kontinental şelfin kəşfiyyatı və istismarı bu ərazilərin başqa dövlətlər tərəfindən gəmiçilik 
və  uçuşların  həyata  keçirilməsi  məqsədləri  ilə  istifadəsi  üçün  maneələr  yaratmamalıdır. 
stənilən dövlət kontinental şelf üzərində kabel və boru kəmərləri çəkə bilər. Lakin bu zonada 
tədqiqatların aparılması yalız sahiyani dövlətin razılığı ilə mümkündür.  
8. Açıq dəniz.Açıq dəniz – Dünya okeanının, heç bir dövlətin yurisdiksiyasına aid olmayan 
və bütün dövlətlərin istifadəsi üçün açıq olan su hissəsinə deyilir. 
  Tərifdən  göründüyü  kimi,  dəniz  və  okeanların  dibi  xüsusi  hüquqi  statusa  malik  olduğuna 
görə açıq dəniz anlayışına daxil deyildir. 
  Heç bir dövlət açıq dənizin hər hansı bir hissəsini öz suverenliyinə tabe etdirə bilməz. 
  Açıq  dəniz  həm  sahilyanı  dövlətlər,  həm  də  dənizə  heç  bir  çıxışı  olmayan  dövlətlər  üçün 
azaddır.  Açıq  dənizin  hüquqi  rejiminə  aşağıdakı  azadlıqlar  daxildir:  1)  gəmiçilik  azadlığı;  2) 
uçuş azadllığı; 3) balıqçılıq azadlığı; 4) sualtı kabel və boru kəmərləri çəkilişi azadlığı; 5) elmi 
tədqiqatlar azadlığı; 6) süni adalar və qurğular yaratmaq  azadlığı.
 Bu azadlıqlar beynəlxalq 
hüquq  normalarının  tələblərini  və  başqa  dövlətlərin  maraqlarını  nəzərə  almaqla  həyata 
keçirilməlidir. 
  Gəmiçilik  azadlığı  o  deməkdir  ki,  hər  bir  dövlətin  gəmiləri,  daha  doğrusu,  onun  bayrağı 
altında olan gəmilər açıq dənizdə sərbəst üzə bilər. Açıq dnizdə gəmi həmin dövlətin müstəsna 
yurisdiksiyasına  tabe  olur.  Dövlət  gəminin  və  onun  ekipajının  üzərində  inzibati,  texniki  və 
sosial  məsələlərdə  öz  yurisdiksiyasını  və  nəzarətini  həyata  keçirir.  Gəminin  kapitanına  və  ya 
ekipajın hər hansı digər üzvünə qarşı cinayət və ya inzibati  məsuliyyət yalnız həmin gəminin, 
bayrağı  altında  üzdüyü  dövlətin  müvafiq  orqanları  tərəfindən  qaldırıla  bilər.  Lakin  bu 
prinsipdən  bir  sıra  istisnalar  mövcuddur;  belə  ki,  hər  hansı  dövlətin  hərbi  dəniz  və  ya  hava 
gəmisi  əcnəbi  gəmini  aşağıdakı  hallarda  (daha  doğrusu,  əgər  bu  əməllərin  törədilməsi  barədə 

---

şübhələnməyə  kifayət  qədər  əsas  vardırsa)  saxlaya  və  yoxlaya  bilər:  a)  əcnəbi  gəmisi  dəniz 
quldurluğu  ilə  məşğul  olursa;  b)  qul  alveri  ilə  məşğul  olursa;  c)  narkotik  maddələrlə  qeyri-
qanuni ticarətlə məşğul olursa; ç) sualtı teleqraf kabellərini və boru kəmərlərini zədələmişsə; d) 
açıq  dənizdən  icazə  verilməmiş  radio  və  ya  televiziya  proqramları  ötürürsə;  e)  sahilyanı 
dövlətin  yurisdiksiyası  altında  olan  sulard  mövcud  qaydaları  pozmuşsa  (“qaynar  izlər”  üzrə 
təqib)və s. 
  Uçuş  azadlığı  o  deməkdir  ki,bütün  dövlətlərin  hava  gəmiləri  açıq  dəniz  üzərindəki  hava 
məkanına  uçuşlar  həyata  keçirə  bilər.  Dövlətlər  öz  hava  gəmilərinin  açıq  dəniz  üzərində 
uçuşlarının təhlükəsizliyini təmin etməlidirlər. Bu uçuşlar dəniz gəmiçiliyinə və dənizin digər 
məqsədlərlə istifadəsinə maneə törətməməlidir. 
  Balıqçılıq azadlığı təkcə bilavasitə balqçılıq fəaliyyətini deyil, habelə digər canlı ehtiyatların 
da istismarını əhatə edir.  Lakin bu azadlıq dövlətlərin öz beynəlxalq öhdəliklərini və sahilyanı 
dövlətlərin  maraqlarını  nəzərə  almaqla  həyata  keçirilməlidir.  Hər  şeydən  əvvəl,  dənizin  canlı 
ehtiyatları  müəyyən  səviyyədə  qorunub  saxlanmalıdır  və  bunun  üçün  dövlətlər  əməkdaşlıq 
etməlidirlər. 
  Sualtı kabel və boru kəmərləri çəkmək azadlığı koninental şelfin hüdudlarından kənarda açıq 
dənizin dibinə şamil olunur. Kabellər və boru kəmərləri çəkərkən dövlətlər açıq dənizin sərbəst 
istifadəsinə mane olmamalıdırlar. 
  Elmi tədqiqatlar azadlığı coğrafi vəziyyətindən asılı olmayaraq bütün dövlətlərə və habelə 
səlahiyyətli  beynəlxlq  təşkilatlara  məxsusdur.  Dəniz  elmi  tədqiqatları  müstəsna  olaraq  dinc 
məqsədlərlə  həyata  keçirilməlidir  və  dənizin  başqa  formalarda  istifadəsinə  maneə 
yaratmamalıdır. 
  Süni  adalar  və  qurğular  yaratmaq  azadlığı  həm  açıq  dənizin  su  hissəsində,  həm  də  onun 
dibində (faydalı qazıntılar hasil etmək üçün) həyata küçirilir. 
9. Beynəlxalq dəniz dibi rayonu. Beynəlxalq dəniz dibi rayonu (“Rayon”)dedikdə, dəniz və 
okeanların dövlətlərin yurisdiksiyasından kənarda yerləşən dibi və onun təki başa düşülür. 
  1982-ci  il  Konvensiyasında  Rayon  və  burada  yerləşən  ehtiyatlar  bəşəriyyətin  ümumi  irsi 
elan  olunmuşdur.  Bu  o  deməkdir  ki:  a)  heç  bir  dövlət  Rayonun  hər  hansı bir hissəsi və  onun 
ehtiyatları  üzərində  suverenliyə  və  ya  suveren  hüquqların    həyata  keçirilməsinə  iddia  edə 

---